Αρθούρος Ρεμπώ: Η κατανόηση του Αγνώστου

Η προσεχής άφιξις εις τας Αθήνας του Αυτοκράτορος της Αβησσυνίας Χαϊλέ Σελασιέ μάς φέρει εις τον νουν ένα μεγάλον ποιητήν της Γαλλίας, που πρώτος εχάραξε τον δρόμον διεισδύσεως εις την Αιθιοπίαν, διά να έλθη εις επαφήν με τον μεγάλον Μενελίκ, πρόγονον του σημερινού Χαϊλέ Σελασιέ: τον Αρθούρον Ρεμπώ, τον επονομασθέντα «καταραμένον ποιητήν».

Εγεννήθηκε εις το Σαρλβίλ προ εκατό ακριβώς ετών και ήταν ένα αγοράκι πολύ φρόνιμο, πρώτο εις την τάξιν του και θεοφοβούμενο. Εν τούτοις ο μικρός Αρθούρος ήταν δυστυχισμένος. Ο πατέρας του είχε εγκαταλείψει την οικογένειάν του και η μητέρα του δεν τον αγαπούσε. Έτσι ενόμιζε, αν και αυτό δεν ήταν αλήθεια. Απλώς η κυρία Ρεμπώ ήταν πολύ αυστηρά και ίσως-ίσως να μην είχε καταλάβει την ευαίσθητη ψυχή του γυιου της. Μίαν ημέραν όμως συνέβη κάτι το εκπληκτικόν. Αυτόπται μάρτυρες είδαν τον παραδειγματικόν μαθητήν Ρεμπώ να χαράσση με τον σουγιάν του επάνω εις ένα παγκάκι τας λέξεις «Θάνατος στο Θεό!» Τι είχε συμβή; Είχε ανακαλύψει τον Μισελέ, την Γαλλικήν Επανάστασιν, τον Βολταίρον. Ο στοχαστικός και άριστος μαθητής είχε γίνει αναρχικός και άθεος, και ήταν μόλις 15 ετών. «Αυτός ο νεαρός θα γίνη ή μεγαλοφυΐα ή κακούργος» έλεγε ο γυμνασιάρχης του σχολείου του. Άρχισε να γράφη ποιήματα που τα έδειχνε εις τον δάσκαλόν του Ιζαμπάρ, που ήταν και αυτός ποιητής και φανατικός δημοκράτης. Έγραφε σαν να τον εκυρίευε ξαφνική μανία την ώρα του μαθήματος, ή ξαπλωμένος μπρούμυτα εις την όχθη του ποταμού. Όσο περισσότερο όμως έγραφε τόσο και εντονώτερα ανεκάλυπτε την αθλιότητά του, την μοναξιά του και πόσον «η αληθινή ζωή απουσίαζε».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.7.1954, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ένα βράδυ σκοντάφτει επάνω εις ένα μεθυσμένον πεσμένον δίπλα εις μία μάντρα που ετραύλιζε: «Είμαι ένα κτήνος, ένα κτήνος». Ο Ρεμπώ έτρεξε εις ένα ταβερνάκι εκεί κοντά και μέσα εις ολίγα λεπτά της ώρας έγραψε το πρώτον επαναστατικόν του ποίημα«Ο σιδηρουργός». «Δεύτερος Βίκτωρ Ουγκώ γεννήθηκε!» είπε τότε ο διδάσκαλός του Ιζαμπάρ. Ο πόλεμος του 1870 ξυπνά μέσα του αισθήματα καταστροφής. Διαβάζει με μανίαν όλα τα απηγορευμένα βιβλία και μεταξύ αυτών την μαγείαν και τας «αποκρύφους επιστήμας» των Ινδιών. «Αποκτηνώνομαι όσο περισσότερον ημπορώ για να γίνω ποιητής και μάγος» λέγει εις τον έκπληκτον διδάσκαλόν του Ιζαμπάρ, που αρχίζει να πιστεύη ότι ο μαθητής του έχει τρελλαθή. Εις ένα γράμμα του προς τον ποιητή Ντεμενύ διευκρινίζει ο ίδιος τι εννοεί με την λέξιν «μάγος»: «Ο ποιητής θα γίνη μάγος χάρις εις μίαν μακράν και λογικήν εκτροπήν όλων των αισθήσεών του. Πρέπει να δοκιμάση όλας τας μορφάς του πόνου και της παραφροσύνης, να αντλήση από μέσα του όλα τα φαρμάκια και να κρατήση μόνον την πεμπτουσία τους. Έτσι μόνον θα γίνη ο μεγάλος άρρωστος, ο μεγάλος εγκληματίας, ο μεγάλος καταραμένος και ο υπέρτατος σοφός, διότι θα κατανοήση το Άγνωστον…» Το πράγμα ήταν σοβαρό. Εκατοντάδες κριτικοί και επιστήμονες της Σορβόννης επί πενήντα έτη τώρα συζητούν χωρίς να κατορθώσουν να καταλάβουν πού και πώς ο Ρεμπώ ευρήκε την μέθοδόν του. Γεγονός είναι ότι την ευρήκε, ότι την ηκολούθησε μέχρι και των τελευταίων ορίων της παραφροσύνης και ότι έγινε πράγματι «μάγος», αφού εις ηλικίαν 16 ετών επροφήτευσε τα κυριώτερα περιστατικά της ζωής του και έγινε ο καταπληκτικώτερος ποιητής της εποχής του.

Από τότε ο Ρεμπώ εγκαταλείπει το σχολείον, αρχίζει να παραμελή τον εαυτόν του, αφήνει τα μαλλιά του μακριά, καπνίζει την πίπα του από την ανάποδη, υβρίζει τους ιερείς. Με το ξέσπασμα της Κομμούνας μεταβαίνει εις το Παρίσι και αναλαμβάνει ενεργόν δράσιν. Εκείνην την εποχήν περίπου γνωρίζεται με τον Βερλαίν —τον μεγαλύτερον ποιητήν κατ’ αυτόν ύστερα από τον Μπωντελαίρ— και του διαβάζει το «Μεθυσμένο καράβι» του, το οποίον ενεπνεύσθη χωρίς να έχη δη ποτέ θάλασσαν, κυττάζοντας απλώς την εικονογράφησιν του «Ναυτίλου» του Ιουλίου Βερν εις την προθήκην ενός βιβλιοπωλείου. Ο Βερλαίν από την συγκίνησιν μένει άφωνος. Όπως λέγει ο ίδιος, «διά πρώτην φοράν τού απεκαλύφθη το θαύμα», και ο «καταραμένος ποιητής» είναι μόλις 17 ετών.

Έκτοτε αρχίζουν αι περιπλανήσεις. Παρίσι, Βρυξέλλαι, Λονδίνον. Δεν αποχωρίζεται ποτέ το πιοτό, μεθά μέχρις αναισθησίας και εις την κραιπάλην αυτήν παρασύρει και τον δυστυχή και άβουλον Βερλαίν, ώσπου ξεσπά το δράμα: ο Βερλαίν, θέλων να αυτοκτονήση επειδή τον εγκατέλειψε η γυναίκα του, πυροβολεί κατά λάθος τον Ρεμπώ εις το χέρι. Τον κλείνουν για δύο χρόνια εις την φυλακήν και ο Ρεμπώ συνεχίζει μόνος του την σατανικήν του πορείαν. Γυρίζει όλην την Ευρώπην, πηγαίνει εις την Αίγυπτον, εις την Κύπρον, όπου εργάζεται ως επιστάτης εις λατομείον, και εν τέλει εις την Αιθιοπίαν, όπου κάποια εταιρεία εισαγωγών – εξαγωγών τον διορίζει διευθυντήν παραρτήματός της εις το Χαρράρ. Εκεί, διά να πλουτίση, επιδίδεται εις το εμπόριον των όπλων και των δούλων. Κατορθώνει να πουλήση όπλα εις τον Μενελίκ, ο οποίος όμως δεν του πληρώνει την συμφωνημένην τιμήν. Αν απέτυχε όμως ως έμπορος, επέτυχεν ως εξερευνητής. Εις ηλικίαν 37 ετών, με άσπρα μαλλιά, επιστρέφει άρρωστος εις την πατρίδα του, διά να αποθάνη εις τας 10 Νοεμβρίου 1891 από καρκίνον.

*Άρθρο για το διάσημο γάλλο ποιητή Αρθούρο Ρεμπώ, που έφερε τον τίτλο «Ο Αρθούρος Ρεμπώ και ο Αυτοκράτωρ Μενελίκ» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις 20 Ιουλίου 1954, με αφορμή τη συμπλήρωση ενός αιώνα από τη γέννησή του.

Ο Αρθούρος Ρεμπώ (Arthur Rimbaud) γεννήθηκε στην πόλη Σαρλβίλ της βορειοανατολικής Γαλλίας στις 20 Οκτωβρίου 1854 και απεβίωσε στη Μασσαλία στις 10 Νοεμβρίου 1891.