Πώς το Big Brother άλλαξε για πάντα την τηλεόραση

«Το σόου που ξεκίνησε την έκρηξη της ριάλιτι τηλεόρασης επιστρέφει και επιστρέφει και επιστρέφει συχνά στους δέκτες μας. Το ερώτημα που τίθεται είναι «πρέπει να επιστρέφει»; Οι δημιουργοί και οι πρωταγωνιστές της αρχικής σειράς εξετάζουν τον αντίκτυπο ενός πολιτιστικού ανατρεπτικού παράγοντα» γράφει ο Phil Harrison στην Guardian σε μια προσπάθεια να φτάσει στον πυρήνα του θέματος, στον αμφιβληστροειδή του ματιού του Big Brother.

Μέχρι τώρα, σχεδόν κάθε πτυχή της σύγχρονης ζωής έχει φιλτραριστεί μέσα από εξοντωτικές μορφές ριάλιτι τηλεόρασης. Η αναζήτηση της αγάπης. Η αναζήτηση επικερδούς εργασίας. Η καθολική ανθρώπινη επιθυμία να περάσει κανείς περισσότερο χρόνο στη φύση ή μαγειρεύοντας.

«Το 2023, κουρασμένοι από τις συναισθηματικές υπερβολές του Love Island και τις κωμικές ταπεινώσεις του I’m a Celebrity… Get Me Out of Here!, είναι εκπληκτικό να θυμάσαι ακριβώς πόσο αναλογικές και σκληρές ήταν οι απαρχές της ριάλιτι τηλεόρασης» συνεχίζει ο Phil Harrison.

Οι θεατές μπορούσαν τότε να ασκήσουν πραγματική δύναμη και να επηρεάσουν την εξέλιξη της αφήγησης. Οι συνέπειες ήταν εντυπωσιακές.

Photo: Wikimedia Commons

Και πώς φτάσαμε από εκεί μέχρι εδώ;

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αυτές οι απαρχές δεν ήταν μνημειώδεις. Ήταν, με όρους τηλεόρασης, καθοριστικές για την εποχή. Πώς ήταν όμως τα πράγματα για τους άβουλους πρωτοπόρους στην καρδιά του πρώτου Big Brother; Και πώς φτάσαμε από εκεί μέχρι εδώ;

«Όπως αρμόζει στο κοινωνικό πείραμα που προφανώς ήταν, η πρώτη σεζόν του Big Brother ήταν λιτή. Η εμφάνιση ήταν «αξιοπρεπώς σικ». Το φαγητό και το ποτό έπρεπε να κερδηθούν. «Είχαμε πραγματικά την αίσθηση τις πρώτες εβδομάδες ότι κανείς δεν το παρακολουθούσε», θυμάται η Anna Nolan, επιλαχούσα στην πρώτη σειρά. «Ήταν τόσο ευγενικό. Μας ζητούσαν να ψήσουμε ψωμί και να μάθουμε κώδικα μορς. Υπήρχαν κοτόπουλα και ένα χωράφι με λαχανικά!»» γράφει ο Phil Harrison αναπτύσσοντας το ρεπορτάζ του.

Η Ruth Wrigley, η οποία ήταν παραγωγός της εκπομπής, θυμάται μια σαφή διστακτικότητα που προερχόταν από ψηλότερα. «Ο κόσμος το ξεχνάει αυτό, αλλά δόθηκε εντολή να βγαίνουμε στις 11 το βράδυ. Αρχικά, ήταν μόνο τρεις ημέρες την εβδομάδα και προγραμματιζόταν γύρω από το κρίκετ. Μια από τις βασικές μάχες που κέρδισα ήταν να τους πείσω ότι έπρεπε να προβάλλεται κάθε βράδυ».

Οι συνέπειες ήταν εντυπωσιακές. Ο Phillips θυμάται ότι χρειαζόταν ασφάλεια για μήνες μετά το τέλος της εκπομπής. Εν τω μεταξύ, ο ένας άλλος παίκτης, o Nolan θυμάται να μπαίνει σε μια παμπ στο Walthamstow, στο βορειοανατολικό Λονδίνο, «και όλη η παμπ σηκώθηκε όρθια και χειροκροτούσε!».

Photo: Wikimedia Commons

24ωρη ζωντανή μετάδοση

Καθώς η ανάγκη είναι η μητέρα της εφεύρεσης, η εκπομπή άρχισε γρήγορα να παράγει τεχνικές καινοτομίες. «Φαίνεται παλιομοδίτικο τώρα, αλλά το βασικό πράγμα σε εκείνη την πρώτη σειρά ήταν ότι γυρίζαμε τα επεισόδια μέσα σε 24 ώρες» λέει η Wrigley. «Το να φτιάξουμε μια εκπομπή και να την μεταδώσουμε το επόμενο βράδυ δεν είχε γίνει ποτέ πριν – συνήθως χρειαζόταν τέσσερις με πέντε εβδομάδες. Αυτό ήταν επαναστατικό».

Το ίδιο ισχύει και για την απόφαση να παρέχεται 24ωρη ζωντανή μετάδοση του σπιτιού στο διαδίκτυο. Τα αφεντικά του Channel 4 συμφώνησαν με την ιδέα της ζωντανής μετάδοσης με κάποια απροθυμία, λέει η Wrigley: «Σκέφτηκαν ότι θα απομάκρυνε τους τηλεθεατές από την πραγματική μετάδοση. Έπρεπε να τους υποστηρίξω ότι το αντίθετο θα συνέβαινε».

Φυσικά, τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε σημασία αν το ίδιο το προϊόν δεν έκανε θραύση. Μέσα στο σπίτι υπήρχε ένας λιγομίλητος Ιρλανδός αγρότης (Τομ), μια πρώην καλόγρια που κάνει σκέιτμπορντ (Άννα), ένας αδέξιος οικοδόμος (Κρεγκ) και μια επίδοξη γιόγκι (Σάντα) που είναι κολλημένη με το τόφου. Υπήρχε επίσης μια ράβδος ανθρώπινου δυναμίτη, με τη μορφή του «κακού», ο Νικ Μπέιτμαν.

Αλλά και εδώ, επίσης, υπήρχε ένα στοιχείο ευτυχούς ατυχήματος. «Καθώς πλησιάζαμε στο να υπογράψουμε το καστ, συνειδητοποιήσαμε ότι το μόνο πράγμα που μας έλειπε ήταν ένας λευκός, ετεροφυλόφιλος άνδρας!» λέει η Wrigley. «Ο Νικ ήταν η τελευταία μας επιλογή και δεν ήμασταν και τόσο σίγουροι. Είχε ένα κουτάκι στην αξιολόγηση. Πράγμα που δείχνει πόσο λίγο έλεγχο έχεις πραγματικά!».

Αυτό ήταν το κλειδί για τη διαφοροποίησή του. Παρήγαγε ανθρώπινο δράμα που ήταν ακόμα πιο έντονο επειδή δεν ήταν σεναριογραφημένο.

Το καθοριστικό τηλεοπτικό σχήμα της εποχής του, σε εμβρυακή μορφή

«Ο Nick προερχόταν από ένα πολύ διαφορετικό υπόβαθρο από εμένα και τους περισσότερους από τους άλλους εκεί μέσα» λέει ο νικητή της πρώτης σεζόν Craig Phillips. «Ήταν πολύ μορφωμένος και έβγαζε περισσότερα χρήματα από οποιονδήποτε άλλον εκεί. Νομίζω ότι πίστευε ότι μπορούσε να μας ξεγελάσει».

Η οικοδέσποινα του σόου, Davina McCall, από την άλλη, παραδέχτηκε: «Νομίζω ότι αυτό το είδος του περιβάλλοντος έβγαλε τον χειρότερο εαυτό μου». Αν και ήταν η πρώτη διαγωνιζόμενος του ριάλιτι που αισθάνθηκε έτσι, μάλλον δεν ήταν η τελευταία. Γινόταν σαφές ότι το Big Brother ήταν κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Ήταν το καθοριστικό τηλεοπτικό σχήμα της εποχής του, σε εμβρυακή μορφή.

«Το Big Brother είχε μια τεράστια ιδέα στον πυρήνα του» λέει η Wrigley. «Παρακολουθήστε και κρίνετε. Ποιος αποβάλλεται; Εσείς αποφασίζετε. Αυτό θεωρείται πλέον δεδομένο – οι άνθρωποι κρίνουν στο Twitter, ψηφίζουν στα τηλέφωνά τους και ούτω καθεξής. Αλλά τότε, τα προγράμματα δεν το έκαναν αυτό. Δεν είχες τη δυνατότητα ως τηλεθεατής να επηρεάσεις την έκβαση μιας εκπομπής».

Αυτό ήταν το κλειδί για τη διαφοροποίησή του. Παρήγαγε ανθρώπινο δράμα που ήταν ακόμα πιο έντονο επειδή δεν ήταν σεναριογραφημένο. Και οι θεατές μπορούσαν τότε να ασκήσουν πραγματική δύναμη και να επηρεάσουν την εξέλιξη της αφήγησης. Οι συνέπειες ήταν εντυπωσιακές. Ο Phillips θυμάται ότι χρειαζόταν ασφάλεια για μήνες μετά το τέλος της εκπομπής. Εν τω μεταξύ, ο ένας άλλος παίκτης, o Nolan θυμάται να μπαίνει σε μια παμπ στο Walthamstow, στο βορειοανατολικό Λονδίνο, «και όλη η παμπ σηκώθηκε όρθια και χειροκροτούσε!».

Καριέρα μετά το γυαλί του ριάλιτι

Κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών, ο Μεγάλος Αδελφός δοκίμασε μυριάδες παραλλαγές – κακές, σέξι, υπερβολικά μεθυσμένες – για να κρατήσει ζωντανό τον ενθουσιασμό. Οι συγκάτοικοι ομογενοποιήθηκαν. Προέκυψαν ερωτήματα σχετικά με την ηδονοβλεψία, την εκμετάλλευση και το καθήκον φροντίδας. Και οι εμφανίσεις στο σόου έκαναν καριέρες – οι οποίες τροφοδότησαν τις επόμενες εξελίξεις.

Η Ruth Wrigley εργάστηκε στην πρώτη επανάληψη του Celebrity Big Brother (το οποίο αρχικά σχεδιάστηκε ως στοιχείο του φιλανθρωπικού προγράμματος Comic Relief του 2001) και θυμάται την αυγή της συνειδητοποίησης ότι, με το κατάλληλο καστ, το σόου ήταν απείρως προσαρμόσιμο. «Όσον αφορά την κατεύθυνση της κουλτούρας των διασημοτήτων, υπάρχουν δύο μεγάλα σημεία καμπής», λέει. «Περιοδικά όπως το Hello! και το Heat είχαν ξεμείνει από υλικό που είχαν να κάνουν με «πραγματικές» διασημότητες. Και οι άνθρωποι από το Big Brother κάλυψαν αυτό το κενό». Με άλλα λόγια, η κουλτούρα έγινε συμβιωτική και αυτοσυντηρούμενη. Επίσης, αναπόφευκτα, έγινε τυπική.

*Με στοιχεία από theguardian.com