Ούτε η ιστορία τελείωσε, ούτε η Αριστερά

*Το πρώτο από τα 4 κεφάλαια για το τι είναι Αριστερά σήμερα

Παρατηρώ ένα αφήγημα που αναπτύσσεται εσχάτως. Σύμφωνα με αυτό τα λαϊκά στρώματα παγκοσμίως σταματούν να εμπνέονται από αυτό που ορίσαμε ως ιδανικά της Αριστεράς και στρέφονται σε δεξιές ή και αυταρχικές λογικές.

Αντίστοιχα, ενώ την προηγούμενη δεκαετία φάνηκε πώς εκδοχές της «ριζοσπαστικής Αριστεράς» μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερη απήχηση, μέσα σε συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, πλέον μόνο ανοιχτά δεξιόστροφες τοποθετήσεις όπως του Σερ Κιρ Στάρμερ, ηγέτη των Εργατικών στη Βρετανία που εκκαθάρισε κάθε σχεδόν αριστερή φωνή ξεκινώντας από τον προκάτοχό του Τζέρεμι Κόρμπιν, δείχνουν να έχουν εκλογική ελπίδα.

Δεν έχω καμιά αντίρρηση να παραδεχτώ ότι ορισμένα από τα φαινόμενα που εντοπίζουν όσοι ασπάζονται αυτό το αφήγημα για το τέλος της Αριστεράς είναι πραγματικά.

Όντως, σε πολλές χώρες βλέπουμε την Αριστερά να έχει μειωμένη απήχηση σε εργατικά και φτωχά στρώματα που αντίθετα ελκύονται από την ακροδεξιά ή διάφορες παραλλαγές της δεξιάς. Από τον Τραμπ και ένα τμήμα των φτωχών λευκών, μέχρι την απήχηση της Μαρίν Λεπέν σε παραδοσιακά εργατικά στρώματα τα παραδείγματα είναι αρκετά.

Και όντως υπάρχουν αρκετά σημάδια πολιτικής αποτυχίας της Αριστεράς, ξεκινώντας φυσικά από τις πολύ αρνητικές επιπτώσεις που είχε η συνθηκολόγηση του ΣΥΡΙΖΑ το 2015.

Όμως, νομίζω ότι τα φαινόμενα αυτά δεν επαρκούν για να απαντήσουν εάν όντως ζούμε το «τέλος της Αριστεράς».

Πολύ περισσότερο δείχνουν την αποτυχία μιας ορισμένης εκδοχής της Αριστεράς.

Γιατί αυτό που συνηθίσαμε να περιγράφουμε ως «Αριστερά», εδώ και πάνω από δύο αιώνες, δεν είναι απλώς μια ιδεολογία, ούτε καν μια κοσμοθεωρία.

Είναι, πολύ περισσότερο, η ιστορική δυναμική που αναπτύχθηκε επειδή υπήρχαν – και υπάρχουν… – κοινωνικά κομμάτια που ένιωθαν καταπιεσμένα και αδικημένα και αναζητούσαν τρόπους να συγκρουστούν με την απολυταρχία αρχικά, τον καπιταλισμό και την αποικιοκρατία αργότερα. Αυτές τις διεκδικήσεις και αυτές τις ανάγκες εκπροσώπησαν τα διάφορα πολιτικά ρεύματα που ορίσαμε έκτοτε ως Αριστερά.

Προφανώς τα ρεύματα αυτά πέρασαν διάφορες περιόδους κρίσης και σαφώς ειδικά η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» επέτεινε αυτή την αίσθηση κρίσης. Πολύ συχνά, τέτοια ρεύματα κατέληξαν να έρθουν σε ρήξη με τα ίδια τα στρώματα που υποτίθεται ότι εκπροσωπούσαν. Ενίοτε, μεταλλάχθηκαν στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση.

Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι καλύφθηκαν οι ανάγκες των λαϊκών τάξεων, οι διεκδικήσεις τους, οι αγωνίες τους, τα όνειρά τους.

Γιατί στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με δύο ζητήματα και είναι σχεδόν λαθροχειρία να τα συγχέουμε.

Το ένα αφορά το εάν οι λαϊκές τάξεις, οι εργαζόμενοι, η μεσαία τάξη είναι ικανοποιημένες με την παρούσα συνθήκη. Εάν δηλαδή τους αρέσει να ζουν σε έναν κόσμο ανισότητας πλούτου, αυταρχικής κατά βάση διακυβέρνησης και εν εξελίξει κλιματικής καταστροφής.

Το άλλο είναι να δούμε εάν εκπροσωπούνται από τις παραλλαγές της Αριστεράς που σήμερα υπάρχουν. Εννοώ τους υπαρκτούς σχηματισμούς και κόμματα.

Γιατί είναι προφανές ότι η απάντηση στο πρώτο ερώτημα είναι ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων κάθε άλλο παρά ικανοποιημένοι είναι με την κατάσταση των πραγμάτων.

Νιώθουν ότι δουλεύουν πάρα πολύ, ότι οι απολαβές τους δεν καλύπτουν το κόστος ζωής, ότι η δουλειά τους δεν τους προσφέρει μεγάλη ικανοποίηση, ότι επέρχονται ακόμη πιο αρνητικές επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, που μπορεί να καταστήσει ολόκληρες περιοχές του πλανήτη αβίωτες, ότι στοχοποιούνται πιο εύκολα από τις δυνάμεις καταστολής και ότι μπορούν να ελπίζουν πολύ λιγότερο στην κρατική αρωγή σε περίπτωση «έκτακτης ανάγκης».

Αυτό σημαίνει ότι και εάν ακόμη δώσουμε στο δεύτερο ερώτημα την απάντηση ότι ναι, μεγάλο μέρος της υπαρκτής Αριστεράς είναι ανεπαρκές και αναντίστοιχο ως προς τις ανάγκες των λαϊκών τάξεων, αυτό δεν μπορεί να σημαίνει ότι ήρθε το «τέλος της Αριστεράς».

Πιο σωστό είναι να πούμε ότι αναδεικνύεται η ανάγκη μιας νέας Αριστεράς.

Ακόμη περισσότερο, ακόμη και εάν παραδεχτούμε την κρίση των πολιτικών σχηματισμών που αναφέρονται στην Αριστερά, αυτό δεν σημαίνει ότι μέσα στην κοινωνία, σε κινήματα, σε χώρους σκέψης, στα πανεπιστήμια κ.λπ. δεν παράγεται λόγος, επεξεργασία, ανάλυση, αιτήματα που θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν μια νέα Αριστερά.

Αντιστοίχως, η διαπίστωση ότι υπάρχουν κομμάτια των λαϊκών τάξεων που στρέφονται προς την ακροδεξιά, πρόβλημα από τα σημαντικότερα που αντιμετωπίζουμε, έχει να κάνει πολύ περισσότερο με την απομάκρυνση της πολιτικής Αριστεράς από αυτά τα στρώματα παρά με το ότι πια οι κοινωνίες δεν έχουν ανάγκη την Αριστερά.

Για να το πω διαφορετικά, αυτοί που σπεύδουν τώρα να αναγγείλουν το τέλος της Αριστεράς, ή το τέλος της σχέσης της Αριστεράς με την κοινωνία, στην πραγματικότητα απλώς προβάλλουν την δική τους επιθυμία.

Δηλαδή, τη φαντασίωσή τους για έναν κόσμο όπου δεν θα υπάρχουν αντιρρήσεις και αντιστάσεις στον τρόπο που εξελίσσεται ο καπιταλισμός ή αυτό που λέμε «παγκοσμιοποίηση».

Έναν κόσμο όπου οι εργαζόμενοι δεν θα έχουν απαιτήσεις από τους εργοδότες, οι πολίτες από το κράτος, οι νέοι από τους μεγαλύτερους, οι κοινωνίες από το διεθνές οικονομικό σύστημα, οι λαοί από όλους όσοι επιμένουν να πυροδοτούν πολέμους, οι φτωχοί και οι κατατρεγμένοι από όσους υψώνουν φράχτες στην ελπίδα.

Μόνο που ο κόσμος αυτός δεν υπάρχει.

Στον πραγματικό κόσμο περισσεύει η ανάγκη και λείπει η ελπίδα. Και βία υπάρχει, και εκμετάλλευση, και καταπίεση, και σεξισμός, και ρατσισμός, και οικολογική καταστροφή.

Αυτό σημαίνει ότι στον κόσμο εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για μια Αριστερά. Είτε την πούμε έτσι, είτε όχι. Και εάν δεν υπάρχει ας δούμε πώς μπορούμε να τη φτιάξουμε.

ΥΓ:«Ένας χάρτης του κόσμου που δεν περιέχει την Ουτοπία δεν αξίζει να τον κοιτάξεις καν, γιατί αφήνει έξω τη μόνη χώρα όπου η Ανθρωπότητα πάντα θα προσγειώνεται. Κι όταν προσγειωθεί, κοιτάζει πέρα και, βλέποντας μια καλύτερη χώρα, ξεκινάει για εκεί. Πρόοδος είναι η υλοποίηση της μιας μετά την άλλη Ουτοπίας».

Όσκαρ Ουάιλντ