To Μεξικό, οι πολιτικοί κρατούμενοι και μια μισή «συγγνώμη»

Μέσα στην άγρια νύχτα, με μάσκες στο πρόσωπο και χωρίς ένταλμα, μια ομάδα ενόπλων εισέβαλε στο σπίτι του, στην νότια πολιτεία Οαχάκα στο Μεξικό.

Τον απήγαγαν και τον κράτησαν 30 ώρες όμηρο, βασανίζοντάς τον για να ομολογήσει ένα έγκλημα που δεν είχε διαπράξει.

Μετά, χωρίς δίκη, ο Νταμιάν Γκαγιάρντο Μαρτίνεθ κατέληξε στη φυλακή.

Του φόρτωσαν κατηγορίες για συμμετοχή στην απαγωγή των παιδιών δύο επιχειρηματιών.

Όμως από την αρχή δεν υπήρχε αμφιβολία ότι οι κατηγορίες ήταν χαλκευμένες για να μπει ο Νταμιάν σε ένα κελί.

Όλα αυτά συνέβησαν στις 18 Μαΐου του 2013, όταν στην προεδρία του Μεξικού ήταν ο υπερσυντηρητικός Ενρίκε Πένια Νιέτο,

Η θητεία του σημαδεύτηκε από ακραία ανισότητα, σκάνδαλα διαφθοράς και ένα όργιο βίας σε μια χώρα όπου κυρίαρχο ρόλο είχαν και έχουν τα καρτέλ ναρκωτικών.

Μέλος φυλής αυτοχθόνων, εκπαιδευτικός στο επάγγελμα, ο Νταμιάν είχε ήδη μπει στο μάτι των αρχών για τη συνδικαλιστική και ακτιβιστική του δράση.

Μαχόταν για τα ανθρώπινα δικαιώματα και για την αυτονομία της φυλής του.

Όταν ο Νιέτο επέβαλε μεταρρύθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης που ως κύριο στόχο είχε να περιορίσει το πανίσχυρο συνδικάτο των εκπαιδευτικών, ο Νταμιάν βρέθηκε μαζί με άλλους συναδέλφους του σε μετωπική σύγκρουση με την εξουσία.

Μέχρι που στο κατώφλι του βρέθηκαν εκείνο το βράδυ οι ένοπλοι κουκουλοφόροι…

Πέρασε πέντε χρόνια και επτά μήνες αυθαίρετα κρατούμενος σε φυλακή υψίστης ασφαλείας -συχνά σε απομόνωση, με βασανιστήρια και υπό άθλιες συνθήκες- μέχρι να διαταχθεί η αποφυλάκισή του τον Δεκέμβριο του 2018.

Ήταν μόλις λίγες εβδομάδες αφότου στην προεδρία του Μεξικού είχε αναδειχθεί ο κεντροαριστερός Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ.

Άλλα πέντε χρόνια μετά -ακριβώς στη δέκατη «μαύρη» επέτειο από τη σύλληψή του- ο πρώην πολιτικός κρατούμενος άκουσε από το μεξικανικό κράτος μια μεταχρονολογημένη, αλλά και σπάνια δημόσια συγγνώμη για την κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του.

Ήταν ωστόσο σχεδόν επιβεβλημένη και μισή.

#México: Ayer acompañamos el acto de disculpa pública que recibió el profesor indígena y defensor de derechos humanos Damián Gallardo Martínez, víctima de tortura, malos tratos y detención arbitraria por parte de policias federales del Estado mexicano.

Hilo 👇 pic.twitter.com/1EA61ur6E3

— The Observatory (@OBS_defenders) May 19, 2023

Μια «ειλικρινής συγγνώμη»;

«Θέλουμε να εκφράσουμε στον Νταμιάν, στην οικογένεια και στην κοινότητά του μια ειλικρινή συγγνώμη για τις συνέπειες αυτών των ενεργειών του μεξικανικού κράτους», δήλωσε ο Αλεχάντρο Εντσίνας, υφυπουργός Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Μεξικού, σε μια λητή τελετή που έγινε την Πέμπτη στην Οαχάκα.

Ήταν το αποτέλεσμα ενός πολυετούς αγώνα, που άρχισε αμέσως μετά τη σύλληψη του Νταμιάν.

Στην αρχή, συγγενείς και ακτιβιστές πάσχισαν για την απελευθέρωσή του.

Όταν κατέστη σαφές ότι δεν ήταν δυνατή η διεξαγωγή μιας δίκαιης δίκης στο Μεξικό, απευθύνθηκαν σε διεθνείς φορείς.

Έφτασαν μέχρι τον ΟΗΕ, από την Ομάδα Εργασίας κατά της Αυθαίρετης Κράτησης και την Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων, μέχρι το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Γενεύη.

Τους δικαίωσαν.

Από το 2014 επιτροπή του ΟΗΕ  είχε διαπιστώσει ότι το μεξικανικό κράτος όχι μόνο είχε παραβιάσει «κατάφορα» τα ανθρώπινα δικαιώματα του Νταμιάν Γκαγιάρντο Μαρτίνεθ, αλλά επίσης αθετήσει την «υποχρέωση προστασίας ενός υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως των δικαιωμάτων των αυτόχθονων πληθυσμών».

Η κατηγορία επικυρώθηκε προ έτους από την Επιτροπή του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων, η οποία και απαίτησε «πλήρη επανόρθωση» από το Μεξικό.

«Η υπόθεση του Νταμιάν αντικατοπτρίζει τη δομική πρόκληση που αντιμετωπίζει το μεξικανικό κράτος για την καταπολέμηση των βασανιστηρίων», τόνισε στην τελετή στην Οαχάκα ο Αλάν Γκαρσία, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ στο Μεξικό.

Ντυμένος με ένα λευκό πουκάμισο που είχε πάνω του κεντημένα σύμβολα της φυλής του, ο υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πρώην πολιτικός κρατούμενος έδειχνε ταυτόχρονα δικαιωμένος και προβληματισμένος.

«Όταν κατηγορήθηκα, το ίδιο συνέβη με ολόκληρη την κοινότητά μου», τόνισε, δείχνοντας ότι η περίπτωσή του δεν είναι μεμονωμένη.

#AristeguiEnVivo | Hablamos con Damián Gallardo Martínez, profesor de origen ayuujk y defensor de derechos de los pueblos indígenas

🔴 Estado mexicano da disculpa pública al defensor Damián Gallardo Martínez
👉 https://t.co/t4wYSp4Wv0 pic.twitter.com/XIY8h6Z1Qe

— Aristegui Noticias (@AristeguiOnline) May 19, 2023