Ιωσήφ ο Πάγκαλος: Τ’ αβάσταχτα ποθώ

Ανοίγει και πάλι η μυστική αυλαία της Μεγάλης Εβδομάδος. Και η ψυχή, κουρασμένη απ’ τα βάρη της ζωής και απογοητευμένη από την πορεία των ανθρωπίνων πραγμάτων, αναζητεί κάποια φυγή και κάποια γαλήνη, ακολουθώντας τα βήματα του Θείου Νυμφίου, που ανεβαίνει με τους μαθητές του στα Ιεροσόλυμα, γιατί τα βήματα αυτά δεν την οδηγούν μονάχα στα σεπτά Πάθη με κορύφωμα τον Σταυρικό Θάνατο, αλλά και στο παρήγορο φως της Ανάστασης. Και είναι ο δρόμος αυτός του Μαρτυρίου σπαρμένος με τ’ άνθη του καλού και του κακού, σαν ένας τεράστιος πίνακας από φωτοσκιάσεις και αντιθέσεις χρωμάτων, όπου ο άνθρωπος βλέπει μια μεγαλογραφία του δικού του μαρτυρίου.

Και το πρώτο άνθος του καλού, περιτυλιγμένο με το άνθος του κακού, είναι μια συμπαθητική μορφή της Βίβλου: ο Ιωσήφ, ο «πάγκαλος Ιωσήφ», όπως τον ωνόμασε η Εκκλησία. Γιατί άραγε τον ετοποθέτησε στην είσοδο της Εβδομάδος των Παθών; Ποιο είναι το βαθύ νόημα αυτής της εξαιρετικής τιμής για τον Ιωσήφ, όταν μάλιστα υπήρχαν τόσες άλλες προσωπικότητες της Βίβλου, που ήταν πολύ ανώτεροι από τον γυιο του Ιακώβ; Υπάρχει λοιπόν κάποια παράλληλη αναλογία ανάμεσα στον Νυμφίο και τον Ιωσήφ;

Υπάρχει: είναι και οι δυο ιεροφάντες της Αγάπης, ο πρώτος, ο Ιωσήφ, σαν προανάκρουσμά της, κι’ ο Νυμφίος, κύριός της μουσουργός. Το προανάκρουσμα ωδήγησε στη σκοτεινή φυλακή του Φαραώ. Το μουσούργημα, στον Γολγοθά. Ας αναλύσωμε σύντομα το δράμα του Ιωσήφ.

Μέσα στο παλάτι του πανίσχυρου πρωθυπουργού του Φαραώ, του γέρου Πετιφάρ (του Πετεφρή της Βίβλου), υπηρετεί ένας έφηβος πανέμορφος σε θέση εμπιστευτική. Είναι ο Ιωσήφ, που είχεν αγοράσει ο Πετιφάρ από τους Μαδιανίτες δουλεμπόρους. Δεν πέρασε πολύς καιρός και τον είδε, μέσα από τα καφασωτά παράθυρα, η νεαρή και όμορφη αρχόντισσα, γυναίκα του Πετιφάρ. Η Μουτεμενέτ ή Μου χαϊδευτικά –όπως την έλεγαν– κυριεύθηκε από κάποιο ανάλαφρο και αγνό αίσθημα συμπαθείας στον ωραίο έφηβο. Ω, και να μπορούσε να τον έβλεπε από κοντά και να του κουβέντιαζε. Ήταν τόσο μόνη μέσα στ’ απέραντα διαμερίσματά της! Πού όμως να τολμήση; Άγρυπνα μάτια του Πετιφάρ την παρακολουθούν. Αλλά και πώς να γεφυρώση την απόσταση και της ηλικίας και της θέσης της;

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 9.4.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Κι’ άφησε η όμορφη Μου τον χρόνο ν’ απαντήση στ’ ανήσυχα αυτά ερωτήματα. Μα ο χρόνος, αντί απάντηση, τα έκαμε πιο περίπλοκα: προχωρούσαν και τα χρόνια του γερο-Πετιφάρ, και τα δικά της, και του Ιωσήφ. Και ο ωραίος Εβραίος γινότανε ωραιότερος και πιο μαγευτικός, από την ώρα που προβιβάσθηκε στο αξίωμα του οικονομικού συμβούλου του Πετιφάρ και διευθυντού του επισιτισμού της Αιγύπτου. Και τότε η Μουτεμενέτ ετόλμησε: έστειλε στον Ιωσήφ μ’ έναν έμπιστο νάνο της ένα ιερογλυφικό σημείωμα, χαραγμένο πάνω σε πάπυρο, που έλεγε: «Η ιέρεια του Αμών-Ρα, του Θεού της αγάπης, επιθυμεί να προσφέρη θυσία μαζί σου στον Θεό». Κ’ έτσι ο Ιωσήφ βρέθηκε μπροστά στην ωραίαν αρχόντισσα. Τον πήρε εκείνη από το χέρι και τον ωδήγησε μπροστά σ’ ένα ολόχρυσο άγαλμα. Γέμισε τη φούχτα της θυμίαμα και τώρριξε στο βωμό, που έκαιγε. Κ’ έπειτα του είπε:

– Πάρε και συ, Ιωσήφ, και πρόσφερε στο βωμό του Θεού της αγάπης!

– Ο Θεός μου, δέσποινα, δεν μου το επιτρέπει. Μα αφού το προστάζεις, πώς να μην υπακούσω; Είναι κι΄ο δικός μου Θεός της αληθινής αγάπης. Τιμώντας τον δικό σου, τιμώ και τον δικό μου.

– Ωραία! Τώρα πες μου: τι διαφέρει ο Θεός σου από τον δικό μου;

– Ευχαρίστως. Όσο διαφέρει η γήινη αγάπη από την ουρανία, ο σαρκικός έρωτας χωρίς τιμιότητα από τον σαρκικόν έρωτα με τιμιότητα.

Δαγκώθηκε η Μουτεμενέτ και αγρίεψε για μια στιγμή: είχε προδοθή με το διάβημά της. Σε λίγο όμως ηρέμησε και του είπε:

– Παρεξήγησες, ωραίε μου νέε, τον Θεό μου. Έχει καρδιά, που συμπονάει εκείνους που πονούν. Κ’ εγώ θέλω να σου ανοίξω την καρδιά μου. Η τύχη μούδωσε όλα τα καλά του κόσμου: νιάτα, ομορφιά, πλούτη. Μα μούδωσε και μια συμφορά: ένα γέρον άνδρα. Να τον αλλάξω δεν μπορώ. Να ζω μέσα σ’ αυτό το νεκροταφείο μού είναι αφόρητο. Βρήκα σε σένα –σου το φωνάζω ως τα ουράνια– μια λύση της συφοράς. Σ’ αγαπώ, όμορφέ μου Ιωσήφ! Θέλω να σε βλέπω πάντα κοντά μου, ν’ ακούω τη φωνή σου, και να σε χαϊδεύω με τη ματιά μου. Να σου πω τους καημούς μου, και ν’ ακούω τη σκέψη σου. Τίποτε, μα τίποτε άλλο. Θα μου το αρνηθής;

Έπεσε σε συλλογή ο Ιωσήφ. Μα δεν άργησε να μαντέψη το τέχνασμα της αρχόντισσας. Μάζεψε όλες τις σκέψεις του και της είπε:

– Νιώθω, άμοιρή μου δέσποινα, τον πόνο σου. Να σου κάμω όμως συντροφιά, είναι επικίνδυνο. Είδες το θυμίαμα που ρίξαμε στη φωτιά του βωμού; Δεν υπάρχει. Κι’ όμως, θέλεις το ίδιο και για τους δυο μας: να καούμε σα θυμίαμα στο βωμό μιας παράνομης αγάπης, που μπορεί να το επιτρέπη ο δικός σου Θεός, μα μου το απαγορεύει ο δικός μου. Δεν σου το κρύβω. Θα σ’ το φωνάξω εγώ, όμορφη Μου: κ’ εγώ σ’ αγαπώ από την πρώτη στιγμή που σ’ αντίκρυσα κάποιο πρωινό, που περπατούσες σαν ζωντανός λωτός ανάμεσα στα λουλούδια του κήπου σου. Και ψιθύρισα: να η θεά των ονείρων μου!

– Ω, Ιωσήφ, χαρά της ζωής μου, ψιθύρισέ το και τώρα!

– Το ψιθυρίζω, το φωνάζω ξανά, δέσποινα της καρδιάς μου. Όμως, τ’ αβάσταχτα ποθώ. Οι δρόμοι μας θάναι πάντα παράλληλοι και ποτέ δεν μπορούν ν’ ανταμωθούν. Σκέψου! Τι ήμουνα όταν μ’ έφεραν στο παλάτι σου; Ένας άμοιρος σκλάβος. Ο Θεός μου με προστάτευσε με τη συμπόνια που έβαλε στην καρδιά του κυρίου μου Πετιφάρ. Χάρις σ’ αυτόνα και στην τίμια εργασία μου έγινα κ’ εγώ ένας μικρός άρχοντας της Αιγύπτου. Πώς τώρα να τα προδώσω όλα;

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 9.4.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

– Φοβάσαι μήπως την οργή του και τα βασανιστήρια, Ιωσήφ;

– Όχι, καλή μου Μου, όχι. Το μαρτύριο που ζω τώρα είναι πολύ μεγαλύτερο, κι’ ο θάνατος θα μου ήταν λυτρωτής. Φοβάμαι την ατίμωση. Τρέμω ολόκληρος όταν σκεφθώ πως θα στιγματισθώ απ’ όλο τον κόσμο σαν προδότης της τιμής του προστάτη μου.

– Κι’ αν λείψη αυτός απ’ ανάμεσά μας, χωρίς να μάθη κανένας τίποτε;

– Πώς μπορεί να γίνη αυτό;

– Έχω το μυστικό φάρμακο που θα τον κοιμίση μια νύχτα για πάντα.

– Τι είπες; Α, όχι, φοβερή μου δέσποινα, ποτέ δε θα το δεχόμουνα. Μαζί μ’ εκείνον θα πέθαινε και η αγάπη μας.

– Δειλέ και άνανδρε Εβραίε! Σου δείχνω τον δρόμο της ευτυχίας και δεν έχεις τη δύναμη να την αρπάξης. Μα έστω! Έλα τουλάχιστον να κάτσης λίγο δίπλα μου, πριν χωρίσουμε για πάντα, έλα!

Κάθησε ο Ιωσήφ δίπλα της. Τον άρπαξε τότε στην αγκαλιά της και παράφορα τον φιλούσε. Πάλευε πολλή ώρα ο Ιωσήφ για να γλυτώση από την αγκαλιά της. Κάποτε όμως πετάχτηκε απάνω κι’ ώρμησε έξω. Εκείνη τον τράβηξε από τον χιτώνα τόσο δυνατά, ώστε σχίστηκε το φόρεμα κ’ έμειναν κουρέλια στα χέρια της. Ο Ιωσήφ έγινε άφαντος. Πίσω από τις κουρτίνες ο νάνος παρακολουθούσε όλη τη σκηνή. Κι΄όταν σε λίγο μπήκε ανύποπτος ο Πετιφάρ, είδε τα κουρέλια του χιτώνα. Έκαμε τις ανακρίσεις του. Και δεν άργησε να εξακριβώση την πραγματικότητα. Πώς όμως να εκθέση την γυναίκα που αγαπούσε; Όλη η οργή του έπεσε πάνω σε δυο: στον νάνο και στον Ιωσήφ. Του πρώτου έκοψε τη γλώσσα, γιατί του μαρτύρησε την τρομερή αλήθεια. Τον Ιωσήφ έρριξε στη φυλακή, έστω και αθώο, γιατί έπρεπε να σωθή η φήμη της αγαπημένης του Μουτεμενέτ.

Όλοι έπεσαν και προσκύνησαν την απόφαση του δικαστή-κυρίου των. Και η Μουτεμενέτ; Κι’ αυτή γονάτισε μπροστά του και σκέπασε το πρόσωπό της συντριμμένη από ντροπή. Την σήκωσε και της είπε:

– Ας ξεχάσωμε ό,τι έγινε, αγαπημένη μου, κι’ ας πάμε τώρα να γιορτάσωμε το νέο αξίωμα που μ’ ανέθεσε ο Φαραώ…

Και ο «πάγκαλος» Ιωσήφ πήρε τον δρόμο της φυλακής, γιατί δεν θέλησε να υποταχθή στον ατιμωτικόν έρωτα, μα έμεινε πιστός στην αγνή και τίμια αγάπη, που του ενέπνεε η αγάπη του Θεού του. Κάποτε θα τον αποφυλακίση αυτή η αγάπη.

Τη μεγαλογραφία αυτής της αγάπης προς τον Άνθρωπον εκήρυξε και ο Ιησούς. Δεν την ένιωσαν οι άρχοντες του Ισραήλ και τον ανέβασαν στον Γολγοθά. Μα και από το ύψος του Σταυρού τη συγγνώμη και την αγάπη ψιθύρισαν τα χείλη του: «Άφες αυτοίς…»

Έτσι ο πανέμορφος Ιωσήφ έψαλε το προανάκρουσμα και ο Ιησούς την πλήρη μελωδία της Αγάπης. Να γιατί ετοποθέτησεν η Εκκλησία τον «πάγκαλον» Ιωσήφ στην είσοδο της Εβδομάδος των Παθών.

*Άρθρο του Στ. Α. Νικολαΐδη για τον Πάγκαλο Ιωσήφ και τη Μεγάλη Δευτέρα, την ημέρα όπου –όπως έγραφε ο ίδιος πριν από έξι ολόκληρες δεκαετίες– ανοίγει η μυστική αυλαία της Μεγάλης Εβδομάδας. Το κείμενο του Νικολαΐδη, που έφερε τον τίτλο «Ο Νυμφίος και ο Ιωσήφ», είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις 9 Απριλίου 1963, Μεγάλη Τρίτη.