Έχει ακόμα αίμα από το Κογκό το κινητό μου;

Τον Ιανουάριο ακούσαμε τον επικεφαλής της Intel, Μπράιαν Καζάνιτς να ανακοινώνει από το βήμα της CES 2014, της μεγάλης έκθεσης της βιομηχανίας ηλεκτρονικών, ότι οι επεξεργαστές της χρονιάς θα είναι οι πρώτοι στους οποίους δεν χρησιμοποιούνται ορυκτά από τις ταραγμένες περιοχές στην βορειοανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό ή χώρες που συνεργάζονται με τις παραστρατιωτικές ομάδες που δρουν στην αχανή χώρα στο κέντρο της αφρικανικής ηπείρου.

Τι κουβαλάμε από το Κογκό;

Τι συμβαίνει στο Κογκό;

Η κατάσταση στο Κογκό -με τις περισσότερες απώλειες ανθρώπινης ζωής μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο- έχει καταγραφεί ελάχιστα στον διεθνή Τύπο σε σχέση με το μέγεθός της. Στην Ελλάδα και άλλες χώρες είχε προβληθεί το 2010 από την δημόσια τηλεόραση το ντοκιμαντέρ με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Αίμα στο Κινητό» («Blood in the Mobile»), που σκηνοθέτησε ο Frank Piasecki Poulsen.

Δείτε το τρέιλερ του Blood in the Mobile

Νόμος η εταιρική ευθύνη για προμήθειες από περιοχές «conflict-free»

Το 2010 το αμερικανικό Κογκρέσο ψήφισε νόμο που αναθέτει στην Αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς να εκδώσει κανόνες που απαιτούν από τις εταιρείες-μέλη να αποκαλύπτουν εάν για την κατασκευή ή την λειτουργικότητα των προϊόντων τους απαιτούνται ορυκτά προϊόν σύγκρουσης -ταντάλιο, κασσίτερος, βολφράμιο και χρυσός. Οι κανόνες αφορούν όχι μόνο την βιομηχανία των ηλεκτρονικών, αλλά και την χρυσοχοΐα, την αυτοκινητοβιομηχανία, τους κατασκευαστές αεροσκαφών και άλλους. Ωστόσο, οι κατασκευαστές υπολογιστών, τάμπλετ, κινητών τηλεφώνων και συναφών ηλεκτρονικών, θεωρείται ότι έχει ιδιαίτερη υποχρέωση να συμμορφωθεί καθώς τα ορυκτά που χρησιμοποιούνται σε αυτές τις συσκευές -όπως το κολτάν που κατά 80% προέρχεται από τα ορυχεία του Κογκό- καθιστούν κάθε έναν από εμάς μέρος του προβλήματος. «Όλοι μας κουβαλάμε ένα κομμάτι Κογκό πάνω μας», λέγεται χαρακτηριστικά.

• Δείτε εικόνες από τα ορυχεία στο Κογκό

Η υποχρέωση που απορρέει από τον επίμαχο νόμο ήταν αποτέλεσμα εντατικού λόμπι από αμερικανικές μη-κυβερνητικές οργανώσεις, όπως η Global Witness και το Enough Project –το οποίο ξεκίνησε με την συμμετοχή της Intel- που μιλούν για ανθρωπιστική κρίση, στην οποία θεωρούν ότι συμβάλλει η παγκόσμια βιομηχανία ηλεκτρονικών, η οποία δρέπει τους καρπούς της ευρείας διάδοσης των υπολογιστών, των smartphone και των tablet, κάνει όμως τα στραβά μάτια απέναντι στα όσα διαδραματίζονται στην ζωή των πάμφτωχων μεταλλωρύχων, πολλά χιλιόμετρα μακριά από την πρωτεύουσα Κινσάσα.


Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς λοιπόν όρισε ότι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ερευνήσουν με την δέουσα επιμέλεια για την πηγή και την αλυσίδα τροφοδοσίας που ακολουθούν τα ορυκτά που τελικά χρησιμοποιούνται στα προϊόντα τους. Τουλάχιστον επί πέντε χρόνια από την ημέρα που τέθηκε σε ισχύ ο σχετικός νόμος, επιχειρήσεις όπως η Intel, η Dell, η Apple, η Hewlett Packard και τόσοι άλλοι γνωστοί κατασκευαστές θα πρέπει να καταθέτουν στην Επιτροπή σχετική αναφορά με σκοπό να αποκτήσουν τον βαρύτιμο τίτλο της εταιρείας «conflict free».

Έχει ακόμα αίμα το κινητό μας;

Για πρώτη φορά, οι σχετικές αναφορές στην Επιτροπή έπρεπε να υποβληθούν μέχρι το τέλος Μαΐου 2014, αποκαλύπτοντας τις πηγές του χρυσού, του τανταλίου και των υπόλοιπων υλικών που χρησιμοποιούν~ 1300 επιχειρήσεις έκαναν την σχετική δήλωση (με εκπλήξεις, όπως η προμήθεια χρυσού από την Βόρεια, όχι από την Νότια Κορέα).

Δείτε για παράδειγμα, την αναφορά της Apple στην Επιτροπή, η οποία αναφέρεται αναλυτικά στους ελέγχους που έχει κάνει -στην μακροσκελή αλυσίδα των 400 εμπλεκόμενων στην εφοδιαστική της αλυσίδα- καθώς και στην διαπίστωση πως 4 από τα 21 συνεργαζόμενα χυτήρια δεν έχουν περάσει από τους ενδεδειγμένους ελέγχους. Στην αναφορά της Intel, σημειώνεται επίσης πως η εταιρεία έχει λόγους να πιστεύει πως το 2013 έχουν χρησιμοποιηθεί ορυκτά από τις επίμαχες αμφιλεγόμενες περιοχές.

Η Intel ήταν η πρώτη επιχείρηση που τόλμησε να πει στον κόσμο ότι οι επεξεργαστές της τουλάχιστον αυτοί του 2014 δεν περιέχουν τίποτα που προέρχεται από τα ορυχεία που ελέγχονται από παραστρατιωτικές οργανώσεις στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό ή άλλες χώρες που συνεργάζονται μαζί τους. Βαριά δήλωση, αν σκεφτεί κανείς πως αμφισβητείται όχι μόνο η συμβολή του μέτρου στην καλυτέρευση της ζωής των Κογκολέζων, αλλά και η αποτελεσματικότητα της μεθόδου που υιοθετήθηκε για να πιστοποιηθεί ότι το ταντάλιο, ο κασσίτερος ή ο χρυσός που κρύβουν μέσα τους τα ηλεκτρονικά δεν προέρχονται από τα ελεγχόμενα από τις παραστρατιωτικές ομάδες του Κογκό ή εκτός συνόρων.

Η Intel, όπως και άλλοι κατασκευαστές, έχουν ήδη από τον Απρίλιο του 2011 θέσει σαφείς όρους προς τα χυτήρια με τα οποία συνεργάζονται -κυρίως στην Ασία- να ελέγχουν και να μην αναμειγνύουν μέταλλα που δεν είναι conflict-free. Στο πεδίο, υιοθετήθηκε το σύστημα «bag and tag», όπου το προϊόν της εξόρυξης τσουβαλιάζεται και αποκτά ταυτότητα (ετικέτα) που την κουβαλάει από τον έναν κόμβο της επεξεργασίας του στον άλλο. Ωστόσο, οι εκθέσεις που δημοσιεύονται από την ημερομηνία έναρξης του προγράμματος μέχρι τον Δεκέμβριο του 2013, δείχνουν πως η μεγαλύτερη ποσοστιαία απόκλιση από τους στόχους του αφορά στην δέουσα απόδοση ετικετών σε κάθε τσουβάλι πολύτιμου ορυκτού (61% στο τελευταίο report). Οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνεχίζονται (13%).

• Τι συμβαίνει στο Κογκό; Αυτόπτης μάρτυρας: το αγόρι με το όνομα Chance («ευκαιρία»)

Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι η Intel ανέλαβε δράση από το 2008, πριν η υπόθεση αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης στο αμερικανικό Κογκρέσο και οι πρωτοβουλίες της χρειάζονται αρκετές γραμμές:
Το 2008 ίδρυσε τον Συνασπισμό EICC (Electronic Industry Citizenship Coalition) και την Ομάδα Εργασίας GeSI (Global e-Sustainability Initiative Extractives Working Group) από ηγετική θέση μέχρι το 2013. Στο εσωτερικό της Intel εργαζόταν ειδική ομάδα με σκοπό να δημιουργήσει μια αλυσίδα τροφοδοσίας conflict free.

Τον επόμενο χρόνο συμμετείχε στον μη κυβερνητικό οργανισμό «The Enough Project» για τον ίδιο σκοπό και στο πλαίσιο αυτό έκανε την πρώτη προσπάθειά της να διερευνήσει την δική της αλυσίδα και για πρώτη φορά επισκέφθηκε ένα από τα πρώτα συνεργαζόμενα χυτήρια. Έκτοτε έχει επισκεφτεί 85 σε 21 χώρες, με σκοπό να διαδώσει τι συμβαίνει, συλλέγοντας παράλληλα στοιχεία για τον τόπο προέλευσης των μεταλλευμάτων. Επιπλέον, επιχειρούσε να επιτύχει την συμμετοχή και των χυτηρίων στο πρόγραμμα «Conflict-Free Smelter Program, CFSP, μια πρωτοβουλία των δύο προαναφερόμενων οργανισμών, EICC και GeSI. Το 2010 επιτροπή της Intel επισκέφτηκε τα ορυχεία στο Κογκό για μια επιτόπια έρευνα σχετικά με το εμπόριο και την διαδρομή που ακολουθούν τα ορυκτά, επίσκεψη που έγινε ξανά το 2013. Το 2010 είχε ήδη αναπτυχθεί μια πολιτική σχετικά με τον έλεγχο της διαδρομής των ορυκτών. Σε συνεργασία με τα άλλα μέλη των μη κυβερνητικών οργανισμών, συνυπέγραψαν ένα πρωτόκολλο για τον τρόπο που θα διεξάγονται οι έλεγχοι. Η Intel συμμετείχε στο πιλοτικό πρόγραμμα «Solutions for Hope» για την προώθηση της προμήθειας τανταλίου από πηγές που δεν ελέγχονται από παραστρατιωτικές οργανώσεις στο Κογκό και στον συνασπισμό «Public-Private Alliance for Responsible Minerals Trade», το 2012 υπέγραψε την “Challenge to the Conflict Mineral Rule” και τον ίδιο χρόνο ήταν συνιδρυτής ενός προγράμματος που χρηματοδοτεί τους ελέγχους στα χυτήρια και το 2013 συνέβαλε στην χρηματοδότηση μιας ακόμα σχετικής πρωτοβουλίας (Conflict Free Sourcing Initiative). Το 2012 η Intel δήλωνε υπερήφανα ότι το ταντάλιο στους επεξεργαστές της δεν έχει χρηματοδοτήσει τον συνεχιζόμενο αφανή πόλεμο στο Κογκό και το 2013 όλα τα υλικά των τσιπ ήταν conflict free.

iTSCi Overview (english) from ITRI on Vimeo.

Επιπλέον, η ζωή για τους φτωχούς μεταλλωρύχους στο Κογκό δεν φαίνεται να έχει καλυτερεύσει, κάτι για το οποίο προειδοποιούσαν πολλοί ήδη από το 2010 -για παράδειγμα ο Τζον Κανιόνι, γνωστός έμπορος ορυκτών στην Γκόμα και πρόεδρος της Association of Comptoirs στο Βόρειο Κιβού δήλωνε «σοκαρισμένος» από την απόφαση του Κογκρέσου σε επίσημη επιστολή του προς την Αμερικανική Πρεσβεία στην Κινσάσα: «όχι μόνο δεν θα επιλυθεί το πρόβλημα, αλλά θα μείνουν άνεργοι περισσότεροι ντόπιοι, οι οποίοι αναπόφευκτα θα ενσωματωθούν στις παραστρατιωτικές ομάδες, αυξάνοντας την δύναμή τους» έλεγε ο Κανιόνι.

Εν τω μεταξύ, στην Ευρωπαϊκή Ένωση προωθείται ανάλογη νομοθεσία, η οποία προς το παρόν έχει τη μορφή πρότασης με ημερομηνία 5 Μαρτίου 2014, με λέξεις-κλειδιά την εθελοντική συμμόρφωση των εισαγωγέων στην Ε.Ε. και την αυτο-πιστοποίησή τους σε ετήσια βάση ότι δεν χρησιμοποιούν τα επίμαχα ορυκτά, ως «υπεύθυνοι εισαγωγείς», με τις αρμόδιες αρχές σε κάθε κράτος-μέλος να ελέγχει εκ των υστέρων την ορθότητα των στοιχείων που τους υποβλήθηκαν και αν δεν την βεβαιώσουν η πιστοποίηση θα αφαιρείται.

In.gr Τεχνολογία