Μελάνωμα: ενημερωθείτε και προφυλαχθείτε

Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Μικροί και μεγάλοι κατακλύζουν τους καλοκαιρινούς μήνες τις παραλίες εκτιθέμενοι στον ήλιο χωρίς να λαμβάνουν ιδιαίτερα μέτρα προστασίας. Ερευνητικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα κάνουν λόγο για ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων μελανώματος την τελευταία δεκαετία. Με αφορμή τον εορτασμό της Ευρωπαϊκής Ημέρας Μελανώματος, μάθετε τι είναι το μελάνωμα και πως μπορείτε να προστατευθείτε απ’ αυτό.

Τι είναι το μελάνωμα;
Το μελάνωμα είναι μια πολύ σοβαρή μορφή καρκίνου του δέρματος. Ξεκινά από τα μελανοκύτταρα τα οποία παράγουν τη μελανίνη, τη χρωστική που είναι υπεύθυνη για το χρώμα του δέρματός μας. Παρ’ ότι το μελάνωμα αντιπροσωπεύει μόνο το 1,2% του συνόλου των καρκίνων του δέρματος, είναι υπεύθυνο για τους περισσότερους θανάτους που αποδίδονται σε αυτό το αίτιο. Αποτελεί μάλιστα έναν από τους πιο συχνούς καρκίνους που προσβάλλουν νεαρά άτομα.

Είναι ενδεικτικό ότι το μελάνωμα σε παγκόσμιο επίπεδο αφορά 70.000 νέα περιστατικά ετησίως. Κάθε χρόνο στη χώρα μας πέντε άτομα ανά 100.000 εμφανίζουν μελάνωμα.

Τι προκαλεί το μελάνωμα;
Η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) είναι ένας από τους κύριους παράγοντες κινδύνου που αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα ανάπτυξης μελανώματος. Η ακτινοβολία UV μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο DNA. Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι στα κύτταρα που σχηματίζουν τα μελανώματα εντοπίζονται χρωμοσωμικές ανωμαλίες, εκεί δηλαδή όπου εντοπίζεται το γενετικό υλικό. Αυτές οι βλάβες καθιστούν το DNA ανίκανο να ελέγξει τον τρόπο και ρυθμό ανάπτυξης των κυττάρων. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό γίνεται η αιτία εκδήλωσης καρκίνου.

Ο ήλιος είναι μια φυσική πηγή ακτινοβολίας UV. Υπάρχουν όμως και τεχνητές πηγές όπως οι συσκευές τεχνητού μαυρίσματος (solarium).

Η ακτινοβολία UV διακρίνεται σε UVA και UVB. Οι UVΑ σε ποσοστό πάνω από 80% σταματούν στην επιφάνεια της επιδερμίδας, ενώ το υπόλοιπο μπορεί να φτάσει στο κυρίως δέρμα. Αυτό το μικρό ποσοστό είναι υπεύθυνο για τις φωτοδερματίτιδες, για τη γήρανση της επιδερμίδας, για τις διάφορες παθήσεις του δέρματος και, τελικά, για τον καρκίνο. Οι ακτίνες αυτές καταστρέφουν τα τριχοειδή αγγεία, τους ινοβλάστες και τις πρωτεΐνες των κυττάρων.

Από την άλλη πλευρά, η ακτινοβολία UVB είναι πιο έντονη το καλοκαίρι, τις μεσημβρινές ώρες και όσο οδεύουμε προς τον Ισημερινό ή στα πιο υψηλά μέρη της Γης. Είναι οι ακτίνες που συμβάλλουν στο σχηματισμό της βιταμίνης D και μένουν στην επιφάνεια της επιδερμίδας, διεγείροντας τα μελανοκύτταρα που παράγουν τη μελανίνη. Επιπλέον, είναι υπεύθυνες για το έγκαυμα που παρουσιάζεται έπειτα από τέσσερις έως πέντε ώρες έκθεσής μας στον ήλιο, ενώ προκαλούν και καρκίνο του δέρματος.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου του μελανώματος;
Οι ελιές: ένας σπίλος, όπως ονομάζεται επιστημονικά η ελιά, μπορεί ν’ αποτελέσει την αρχή ενός μελανοκυτταρικού (μη καρκινικού) όγκου. Οι ελιές αναπτύσσονται σταδιακά κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας. Έτσι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν τις ίδιες ελιές καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου τους. Οι ελιές αυτές έχουν πάντα το ίδιο σχήμα, χρώμα και μέγεθος.

Αυτό που διαφοροποιεί μια ελιά από ένα μελάνωμα είναι οι αλλαγές στο χρώμα, το μέγεθος και στο σχήμα. Δηλαδή μια ελιά που ξαφνικά ή σταδιακά γίνεται κόκκινη ή μαύρη, αυξάνεται η διάμετρός της και παρουσιάζει ανωμαλίες στην επιφάνεια της, θα πρέπει να σας δημιουργήσει υποψίες.

Ο τύπος του δέρματος, το χρώμα των οφθαλμών και των μαλλιών: Ο κίνδυνος μελανώματος για τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, που κοκκινίζει εύκολα, φακίδες στο πρόσωπο, ξανθά ή κόκκινά μαλλιά και γαλανά μάτια είναι 20 φορές μεγαλύτερος, συγκριτικά με εκείνους που ανήκουν στην αφρικανική φυλή ή έχουν απλώς σκούρα επιδερμίδα. Ωστόσο, μελάνωμα μπορεί να εκδηλώσει ο καθένας μας ειδικά σε περιοχές όπως οι παλάμες των χεριών, οι πατούσες των ποδιών, η περιοχή κάτω από τα νύχια, εντός της στοματικής κοιλότητας και σπανίως στα όργανα της κοιλίας.

Η κληρονομικότητα: Τα άτομα των οποίων συγγενείς πρώτου βαθμού είχαν εκδηλώσει μελάνωμα έχουν αυξημένες πιθανότητες να νοσήσουν επίσης. Μάλιστα ο κίνδυνος μπορεί να είναι μέχρι και οκτώ φορές μεγαλύτερος, συγκριτικά με κάποιον χωρίς οικογενειακό ιστορικό. Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι το 10% πασχόντων από μελάνωμα είχε ανάλογο οικογενειακό ιστορικό.

Η ανοσοκαταστολή: Τα άτομα που λαμβάνουν σκευάσματα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως για παράδειγμα όσοι έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνων, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο.

Τα ηλιακά εγκαύματα: Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο ή η μακροχρόνια παραμονή κάτω από λάμπες τεχνητού μαυρίσματος ενδέχεται να προκαλέσουν εγκαύματα στο δέρμα. Όταν τα εγκαύματα αυτά έχουν συμβεί κατά την παιδική ηλικία ή κατά τη διάρκεια της εφηβείας αυξάνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης μελανώματος.

Η ηλικία: Οι μισές περίπου περιπτώσεις μελανώματος αφορούν άτομα άνω των 50 ετών. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια και άτομα μικρότερης ηλικίας εκδηλώνουν μελάνωμα.

Το φύλο: Οι άνδρες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με τις γυναίκες. Η πιθανότητα ενός άνδρα να εκδηλώσει μελάνωμα είναι μια στις 57, ενώ για την γυναίκα είναι μία στις 81.

Πως προλαμβάνεται το μελάνωμα;
Αναζητήστε σκιά: Το πιο απλό πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να μειώσετε την έκθεση σας στην υπεριώδη ακτινοβολία για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ιδιαίτερα μεταξύ 10 το πρωί και 4 το απόγευμα, οπότε η ακτινοβολία είναι εντονότερη. Ωστόσο πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι η ηλιακή ακτινοβολία διαπερνά τα σύννεφα και το νερό, ενώ αντανακλάται πάνω στο χιόνι, γεγονός που σημαίνει ότι δεν πρέπει ποτέ να εφησυχάζετε.

Κατάλληλος ρουχισμός: Μπορείτε επίσης με τον κατάλληλο ρουχισμό να προστατευθείτε τις επικίνδυνες ώρες. Φορώντας πουκάμισα ή μπλούζες με μακριά μανίκια σε σκούρα χρώματα και καπέλα με πλατύ γείσο, κινδυνεύετε λιγότερο συγκριτικά με κάποιον που φορά ανοιχτόχρωμα ρούχα με κοντά μανίκια.

Αντηλιακό: Χρησιμοποιείστε αντηλιακή κρέμα με δείκτη 15 ή μεγαλύτερο κυρίως για σημεία του σώματος που εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο. Αναζητήστε προϊόντα που αναγράφουν ότι παρέχουν προστασία κατά των ακτινών UVA και UVB και χρησιμοποιείστε τα ακόμα και ημέρες που έχει συννεφιά.

Για καλύτερα αποτελέσματα απλώστε την αντηλιακή κρέμα στο σώμα σας τουλάχιστον 30 λεπτά πριν εκτεθείτε στον ήλιο, ώστε να απορροφηθεί έγκαιρα. Ιδιαίτερη βαρύτητα δώστε στο πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια και τον λαιμό. Επαναλάβετε ανά δύο ώρες την επάλειψη ή αμέσως μόλις βγείτε από τη θάλασσα. Τέλος μην ξεχνάτε τα χείλη σας. Ειδικά προϊόντα προσφέρουν αποτελεσματική προστασία.

Γυαλιά ηλίου: Φοράτε πάντα γυαλιά ηλίου με ειδικούς φακούς που μπορούν να απορροφήσουν ακόμα και το 99% της υπεριώδους ακτινοβολίας, προστατεύοντας ταυτόχρονα τους οφθαλμούς αλλά και την περιοχή γύρω από αυτούς.

Όχι solarium: Αποφύγετε με κάθε τρόπο την έκθεσή σας σε λάμπες τεχνητού μαυρίσματος καθώς μπορούν να επιφέρουν σοβαρές βλάβες στο δέρμα, ενώ υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία ότι αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης μελανώματος.

Προστατέψτε τα παιδιά: Τα παιδιά απαιτούν ειδική φροντίδα, καθώς τείνουν να περνούν περισσότερες ώρες στον ήλιο κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού και άλλων δραστηριοτήτων τους. Ενημερώστε τα για τους κινδύνους που ελλοχεύουν από την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο και μάθετέ τα πως να χρησιμοποιούν σωστά την αντηλιακή κρέμα, τα γυαλιά ηλίου, αλλά και πως να επιλέγουν τα ρούχα που θα φορέσουν.

Διάγνωση και θεραπεία
Η επίγνωση της εικόνας του δέρματός σας μπορεί να βοηθήσει καθοριστικά στον εντοπισμού ενός ύποπτου σημείου και να διευκολύνει σημαντικά τον δερματολόγο που θα επισκεφθείτε. Όσο περισσότερες λεπτομέρειες του δώστε σχετικά με το πρόβλημα τόσο περισσότερο θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε το πρόβλημά σας.

Εάν όντως οι ανησυχίες σας είναι βάσιμες τότε ο δερματολόγος σας θα προχωρήσει σε βιοψία. Πρόκειται για τη μόνη μέθοδο που οδηγεί στην ακριβή διάγνωση. Η βιοψία γίνεται συνήθως στο γραφείο του ιατρού με τη χρήση τοπικού αναισθητικού και είναι μια σχετικά ανώδυνη και απλή διαδικασία. Στη συνέχεια, ειδικός παθολογοναατόμος θα εξετάσει τον ιστό κάτω από το μικροσκόπιο, ώστε να ανιχνεύσει τυχόν καρκινικά κύτταρα.

Σχεδόν κάθε μορφή καρκίνου του δέρματος που έχει διαγνωστεί εγκαίρως και έχει υποβληθεί στην κατάλληλη θεραπεία, μπορεί να θεραπευτεί. Έτσι και για το μελάνωμα είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι, αν ανακαλυφθεί σε πρώιμο στάδιο, έχει πολλές πιθανότητες ίασης, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη της πρόληψης και της έγκαιρης δερματολογικής εξέτασης.

Το είδος της θεραπείας εξαρτάται από τον τύπο και το στάδιο της νόσου, την ηλικία και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας. Ανάλογα με την περίπτωση, ακολουθείται μία ή συνδυασμός από τις ακόλουθες μορφές θεραπείας:

Χειρουργική αφαίρεση
Καταστροφή με διαθερμοπηξία
Κρυοπηξία
Ακτινοβολίες
Θεραπεία με Laser
Τοπική χημειοθεραπεία
Φωτοδυναμική θεραπεία

health.in.gr