Άννα Μιχελή: «Όπως το δικό μας παιδί θέλει ένα παιχνίδι να παίξει, έτσι θέλει και ένας μικρός πρόσφυγας από τη Συρία»

Μαρία Παπουτσή

Την ιστορία του Γιάνους Κόρτσακ, του γνωστού Πολωνοεβραίου ανθρωπιστή, συγγραφέα και παιδαγωγού που τις τελευταίες μέρες της ζωής του διετέλεσε διευθυντής του Ορφανοτροφείου του Γκέτο της Βαρσοβίας, αφηγείται το έργο «Ποιος είναι ο Δόκτωρ Κόρτσακ;» του πολυβραβευμένου Σκωτσέζου συγγραφέα Ντέιβιντ Γκρεγκ που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Άννας Μιχελή στο Θέατρο Πόρτα, σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης.

Το κείμενο ανοίγει τη συζήτηση για τις ανθρώπινες αξίες και τη σημασία τους: είναι ικανό ένα καινούριο μέλος στην κοινωνία του ορφανοτροφείου, ένα παιδί μεγαλωμένο στους δρόμους με το όνομα Άντζιο, να αμφισβητήσει την πίστη του Κόρτσακ στην ανοχή και τη δικαιοσύνη; Μπορεί να τον κάνει να αναρωτηθεί τι νόημα έχουν όσα δίδαξε στα «παιδιά του»; Όπως ο Κόρτσακ αναφέρει:«Τα εκπαίδευσα για έναν τέλειο κόσμο. Πώς θα επιβιώσουν σε αυτόν εδώ;»

«Όλα τα παιδιά έχουν παρόμοιες ανάγκες. Όπως το δικό μας παιδί θέλει ένα παιχνίδι να παίξει έτσι θέλει και ένας μικρός πρόσφυγας από τη Συρία που βρέθηκε σε μια παραλία της Μυτιλήνης, έτσι θέλει και ένα παιδί με σύνδρομο down» επισημαίνει σε συνέντευξή της στο in.gr η Άννα Μιχελή με αφορμή την 11η Δεκεμβρίου που είναι Παγκόσμια Ημέρα των Δικαιωμάτων του Παιδιού.

Όσο για το μήνυμα που θα έστελνε η σκηνοθέτις «κλέβει» μία φράση από το έργο: «Πολεμάμε. Με παραδείγματα. Δείχνοντας πως η δικαιοσύνη, η τιμιότητα και η αποδοχή του διαφορετικού εξακολουθούν να υπάρχουν».

• Τι πρεσβεύει ο Κόρτσακ;

Πρεσβεύει τη δικαιοσύνη, την ισότητα και την επιδίωξη της αυτοδιάθεσης των παιδιών. Τα βασικά στοιχεία της αντίληψης του Κόρτσακ είναι η απόρριψη της βίας – σωματικής και λεκτικής, όπως αυτή προκύπτει από την υπεροχή της ηλικίας ή της ισχύος κάποιας θέσης, η πεποίθηση ότι κάθε παιδί είναι ένα ανθρώπινο ον, στον ίδιο βαθμό όπως ένας ενήλικας, η πίστη ότι ένα παιδί ξέρει πολύ καλά τις ανάγκες, φιλοδοξίες και συναισθήματα του και ως εκ τούτου θα πρέπει να έχει δικαίωμα οι απόψεις του να λαμβάνονται υπόψη από τους ενήλικους, το δικαίωμα του παιδιού στο σεβασμό, στην άγνοια και στις αποτυχίες, στη γνώμη και στη δική του ιδιοκτησία.

• Ο Κόρτσακ θεωρείται παγκοσμίως ένας από τους σημαντικότερους ανθρωπιστές συγγραφείς. Στην Ελλάδα είναι άγνωστος πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτό;

Η αλήθεια είναι πως για πολλά χρόνια το έργο του Κόρτσακ αλλά κ ο ίδιος ως προσωπικότητα ήταν άγνωστα στην Ελλάδα, ενώ διεθνώς τιμάται ως πρωτεργάτης πολλών παιδαγωγικών τάσεων, όπως για παράδειγμα της «ηθικής αγωγής» (moral education) όπως φυσικά και ως
«πατέρας» της συζήτησης για τα δικαιώματα του παιδιού. Αυτό υποθέτω είναι κομμάτι μιας γενικής τάσης της Ελλάδας να «μαθαίνει» κάποια πράγματα σε δεύτερο χρόνο. Οφείλουμε όμως να αναγνωρίσουμε πως τα τελευταία χρόνια, ειδικά από το 2012 και μετά που ήταν χρονιά Κόρτσακ και έγιναν πολλές εκδηλώσεις για τον ίδιο και το έργο του, έχει αρχίσει πλέον να γίνεται πιο ευρέως γνωστός σε πολλούς εκπαιδευτικούς και άλλους κύκλους. Μάλιστα από όσο γνωρίζω ήδη ετοιμάζεται η πρώτη ελληνική μετάφραση του βιβλίου του «Το δικαίωμα του παιδιού στο σεβασμό» έργο που αποτελεί θεμέλιο λίθο στη συζήτηση για τα δικαιώματα του παιδιού. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε πώς ήδη από το 1982 η Ξένια Καλογεροπούλου ανέβασε σε θεατρική διασκευή το μυθιστόρημα του Κόρτσακ «Βασιλιάς Ματίας ο πρώτος» μεταφρασμένο και διασκευασμένο από την Άλκη Ζέη.

• 
  Με ποιο τρόπο θα μπορούσε να αγκαλιάσει η κοινωνία τα «παιδιά ενός κατώτερου θεού»;

Δεν πίστεψα ποτέ πως υπάρχουν «παιδιά ενός κατώτερου θεού». Υπάρχουν πράγματι πιο τυχερά και πιο άτυχα παιδιά αλλά από την εμπειρία μου και τη διάδραση μου με παιδιά μέχρι σήμερα έχω διαπιστώσει πως όλα τα παιδιά έχουν παρόμοιες ανάγκες. Όπως το δικό μας παιδί θέλει ένα παιχνίδι να παίξει έτσι θέλει και ένας μικρός πρόσφυγας από τη Συρία που βρέθηκε σε μια παραλία της Μυτιλήνης, έτσι θέλει και ένα παιδί με σύνδρομο down και πάει λέγοντας. Τον ίδιο σεβασμό και την ίδια αγάπη διεκδικούν ή αξίζουν. Όπως άλλωστε έλεγε και ο Κόρτσακ «δεν είναι παιδιά, είναι άνθρωποι.»

• 
  Τα παιδιά είναι ο «πιο αδύναμος κρίκος» και έρχονται καθημερινά αντιμέτωπα με σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους. Ποιο το μερίδιο ευθύνης της πολιτείας στην καταπάτηση των δικαιωμάτων τους;

Τα παιδιά είναι νομίζω ο πιο δυνατός κρίκος και όχι ο πιο αδύναμος. Είναι η πιο καθαρή μορφή ανθρώπου, είναι αυτά που μπορούν ευκολότερα να μετακινηθούν, να εξελιχθούν, αυτά που έχουν ελπίδα να γίνουν μια καλύτερη εκδοχή των σημερινών ενηλίκων. Η πολιτεία που στην πραγματικότητα δεν είναι ένα απρόσωπο τέρας αλλά είμαστε εσείς κι εγώ έχουμε φυσικά τεράστιες ευθύνες απέναντι τους.
Εσείς κι εγώ μπορούμε να ξεκινήσουμε από τα μικρά πράγματα όπως να είμαστε λίγο καλύτεροι από τους προηγούμενους να μιλάμε στα παιδιά ειλικρινά και σαν ίσος προς ίσο ή τέλος πάντων ό,τι μπορεί ο καθένας μας να κάνει από το μέρος και τη θέση που βρίσκεται. Η «πολιτεία» τώρα ως θεσμός ας πούμε σίγουρα θα ήταν κάλο να επανεξετάσει καταρχάς το θέμα της Παιδείας. Όχι απλά της εκπαίδευσης γιατί συχνά τα μπερδεύουμε τα δύο.

• Τα παιδιά πώς θα γίνουν γνώστες των δικαιωμάτων τους;

Υπάρχουν φυσικά χιλιάδες τρόποι για κάτι τέτοιο. Εμείς ελπίζουμε αυτή η ιστορία, η ιστορία του δόκτορα Κόρτσακ, του Άτζιο και των υπόλοιπων παιδιών να γίνει η αφορμή για μια τέτοια αναζήτηση και συζήτηση με τα παιδιά. Για το σκοπό αυτό μάλιστα έχουμε σχεδιάσει με τους συνεργάτες μου ένα εκπαιδευτικό υλικό με παιχνίδια, δραστηριότητες και συζητήσεις που μπορεί ο εκπαιδευτικός να κάνει με τα παιδιά μέσα στην τάξη, πριν και μετά την παράσταση σχετικές με τα βασικά ερωτήματα του έργου και τα δικαιώματα του παιδιού. Μάλιστα καθώς κάποιες από αυτές τις δραστηριότητες είναι εικαστικές έχουμε προσκαλέσει κάποια σχολεία που θα παρακολουθήσουν την παράσταση και ενδιαφέρονται να συγκεντρώσουν τα έργα των παιδιών που θα προκύψουν από την ενασχόληση τους με τα διάφορα δικαιώματα και να οργανώσουμε την άνοιξη μια έκθεση στο Πόρτα με αυτά.

• Ποιο είναι το μήνυμα που θα στέλνατε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων του Παιδιού;

Νομίζω θα «έκλεβα» μια φράση του Κόρτσακ από το έργο. «Πολεμάμε. Με παραδείγματα. Δείχνοντας πως η δικαιοσύνη, η τιμιότητα και η αποδοχή του διαφορετικού εξακολουθούν να υπάρχουν».

• 
  Mιλήστε μας για τη συνεργασία του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης με το Πόρτα. Πώς προέκυψε;

Η συνεργασία αυτή με το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης ήταν μια από τις ευτυχέστερες συγκυρίες που θα μπορούσαν να μας συμβούν στη δεδομένη περίοδο. Η συνεργασία με αλλά θέατρα της Περιφέρειας αλλά και του εξωτερικού είναι μια σταθερή επιδίωξη μας στο Πόρτα από τότε που ξανανοίξαμε τις «πόρτες» μας πέρσι το Σεπτέμβρη. Ξεκίνησε από πρωτοβουλία του Καλλιτεχνικού μας διευθυντή του Θωμά Μοσχόπουλο και της Διευθύντριας του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ελένης Δημοπούλου που τρέφουν μια βαθιά εκτίμηση χρόνων ο ένας για τον άλλο.

Σήμερα ο Γιάνους Κόρτσακ αναγνωρίζεται ως ο πρόδρομος μιας σειράς εκπαιδευτικών τάσεων σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών και αποτελεί σημείο αναφοράς για πολλούς σύγχρονους συγγραφείς και παιδαγωγούς. Στις παιδαγωγικές ιδέες του Κόρτσακ έχουν βασιστεί η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού το 1959, καθώς και η «Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού» (η οποία εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1989).

INFO
Το έργο, που έκανε πρεμιέρα στην Κοζάνη το Νοέμβριο ανεβαίνει από τις 12 Δεκεμβρίου στο Θέατρο Πόρτα σε μετάφραση Ξένιας Καλογεροπούλου, δραματουργική επιμέλεια Θωμά Μοσχόπουλου, σκηνοθεσία Άννας Μιχελή και μουσική Κορνήλιου Σελαμσή.
Παίζουν: Ρομπέρτα Βέγκα, Τάσο Δημητρόπουλο, Δαυίδ Μαλτέζε, Μιχάλη Μιχαλακίδη, Αλκιβιάδη Μπακογιάννη.

entertainment.in.gr