Θεόδωρος Εσπίριτου: «Πιστεύω στη φιλοδοξία με μέτρο»

Τι ξεχωρίζετε πίσω από το μύθο του Μακμπέθ του Σαίξπηρ;
Ξεχωρίζω την τραγική περιπέτεια του ανθρώπου ο οποίος παραδέρνει μεταξύ ελεύθερης βούλησης και προκαθορισμένων συμβάντων από δυνάμεις που αδυνατεί να ελέγξει. Έπειτα διακρίνω τις περιχαρακώσεις που επιβάλλει ο ηθικός νόμος, ο νόμος της πολιτείας και ο θρησκευτικός νόμος, κυρίως με τις δέκα εντολές και το προπατορικό αμάρτημα.

Όταν αποφασίσατε να σκηνοθετήσετε το έργο, ποια ήταν η πρώτη σκέψη που πέρασε από το νου σας;
Αναλογίστηκα τη δυσκολία του εγχειρήματος της μετάφρασης και της μεταγραφής ενός τόσο δύσκολου και σημαντικού έργου και έπειτα της σκηνοθεσίας με αφετηρία μηδενικού προϋπολογισμού, ενώ την ίδια στιγμή ένιωθα ασφαλής για τους αρχικούς συνοδοιπόρους μου, τον Νίκο Παντελίδη και τη Δέσποινα Σαραφείδου.

Προβάλλετε ως ένα βαθμό στοιχεία του Μεσαίωνα και το προπατορικό αμάρτημα;
Στο συγκεκριμένο κείμενο ο Μεσαίωνας δεν με ενδιέφερε ως εποχή, αλλά συμβολικά, ως πνευματική συσκότιση. Αυτός ο πνευματικός Μεσαίωνας είναι αποτέλεσμα της αχαλίνωτης φιλοδοξίας του ζεύγους Μακμπέθ που τους οδηγεί σε ένα ύπουλο έγκλημα, στην άνοδο και στην πτώση. Το προπατορικό αμάρτημα διακρίνεται αχνό στο βάθος, σαν υπενθύμιση ενός πρωτογενούς λάθους που αναπαράγεται στους αιώνες των αιώνων.

Ποιο από τα πιο νοσηρά πάθη που θίγει ο Σαίξπηρ μέσα στο έργο, σας απασχολεί περισσότερο; Με ποιο θα λέγατε ότι εντοπίζετε κάποιου είδους ταύτιση;
Στο έργο του Σαίξπηρ, αλλά και στον κοινωνικό βίο η υπέρμετρη φιλοδοξία είναι συνηθισμένο φαινόμενο και είναι συχνά συνταιριασμένο με την αλαζονεία και την ύβρη, ελαττώματα που αποτελούν κεντρικούς κόμβους στις περισσότερες, αν όχι σε όλες τις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες. Ο ίδιος, όχι, δεν ταυτίζομαι με κανένα από τα πάθη που αναφέρονται στο έργο. Με αυτό δεν εννοώ ότι δεν έχω ελαττώματα. Και ασφαλώς είμαι φιλόδοξος. Πιστεύω στη φιλοδοξία με μέτρο. Την εκτιμώ ως κινητήρια δύναμη που συμπράττει στη δημιουργία μικρών ή μεγάλων επιτευγμάτων.

Συμφωνείτε με τη θεατρική παράδοση που θέλει το έργο καταραμένο;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το έργο είναι θύμα της πρόληψης, ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν ξέρει ποια είναι η σχέση του ορατού με τον αόρατο κόσμο. Θα υπενθυμίσω αυτό το οποίο λέει ο Άμλετ: Οράτιε, υπάρχουν στον ουρανό και στη γη περισσότερα απ’ όσα ονειρεύτηκε η φιλοσοφία σας.

Από τις δέκα εντολές, που με κάποιο τρόπο ξεπηδούν μέσα στο έργο, ποια προτάσσετε ως περισσότερο αναγκαία στις μέρες μας;
Εκείνη που αναφέρεται στην αφαίρεση της ζωής του άλλου.

Ο δικός σας εφιάλτης ποιος είναι σήμερα;
Είναι πολλοί εφιάλτες που ενώ έχουν να κάνουν με τη γενικότερη κατάσταση με αφορούν προσωπικά: Οι πόλεμοι, η βία που ασκείται σε ανήμπορους ανθρώπους, η καταστροφή του περιβάλοντος, η ηλεκτρονική παρακολούθηση, η εκμετάλλευση, η ανασφάλεια της επόμενης μέρας…

Ποια είναι η γνώμη σας για τις παραστάσεις έργων του Σαίξπηρ που τελευταία έχουν ανέβει στη σκηνή;
Υπερασπίζομαι την προσπάθεια των καλλιτεχνών. Πέρα από το αν τελικά το αποτέλεσμα αρέσει ή όχι, κάθε καλλιτέχνης επιστρατεύει τις δυνάμεις του για να υλοποιήσει το όραμά του.

Πιστεύετε πως οι έλληνες σκηνοθέτες «χάνονται» στα έργα του Σαίξπηρ και υιοθετούν μια προσέγγιση που δυσκολεύει το κοινό στην παρακολούθηση;
Μερικές φορές, «χάνεται» κανείς, άθελά του, στην ερμηνεία ενός έργου ή στη σκηνική του πραγμάτωση και, κατά συνέπεια, η κατάσταση αυτή οδηγεί στη δυσκολία της πρόσληψης από την πλευρά του θεατή. Ωστόσο, κάποιες φορές, ορισμένοι σκηνοθέτες, για λόγους που αγνοώ, επιδιώκουν αυτή τη δυσκολία.

Ποια είναι η γνώμη σας για τους τραγουδιστές που εισέρχονται στο χώρο της υποκριτικής;
Πιστεύω στις θεατρικές σπουδές και μάλιστα είμαι υπέρ της τετραετούς φοίτησης. Από την άλλη όμως, η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος έχει καταργηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα. Επομένως, μπορεί οποιοσδήποτε να ανεβεί στη σκηνή και να παίξει. Προσωπικά, δεν συμφωνώ, ωστόσο δεν βρίσκω τίποτα μεμπτό σ’ αυτό.

Ποιες δουλειές από την πορεία σας ξεχωρίζετε; Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τα μελλοντικά σας σχέδια;
Αγάπησα, όλα τα έργα μου για διαφορετικούς λόγους: Ωστόσο, ενδεικτικά αναφέρω τη «χαμένη κούκλα» του Σάστρε, που ήταν η πρώτη επαγγελματική σκηνοθεσία μου στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καλαμάτας, αλλά και την παράσταση «Στο πανδοχείο Stimming», που παίχτηκε ελάχιστα στο Φούρνο. Επίσης το «1843» του Στάικου, το «Πεθαίνω σα χώρα», του Δημητριάδη, που ανέβασα στο Εθνικό, τη «μικρή σειρήνα», ένα δικό μου λιμπρέττο που μελοποίησε ο Χρίστος Θεοδώρου… Τι να πρωτοθυμηθώ; Όσο για τα μελλοντικά μου σχέδια, κάτι συζητώ, αλλά δεν έχει τίποτα ακόμα οριστικοποιηθεί. Κατά τα άλλα, θα συνεχίζω να ονειρεύομαι, εντός και εκτός θεάτρου, έναν καλύτερο κόσμο.

Συνέντευξη: Ελισάβετ Σταμοπούλου