Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Η ιουδαϊκή ελληνική (Μέρος Β’)

Ως προς το ουσιαστικό περιεχόμενο, το πραγματικό νόημα του όρου ιουδαϊκή ελληνική, αυτό που αξίζει να επισημάνουμε είναι ότι ουδείς αρχαίος ή μεσαιωνικός συγγραφέας αναγνωρίζει μια ιδιαίτερη ιουδαϊκή διάλεκτο της ελληνικής. Με άλλα λόγια, ουδείς ισχυρίζεται ότι οι Ιουδαίοι χρησιμοποιούσαν την ελληνική με διαφορετικό τρόπο. Μάλιστα, ούτε οι ίδιοι οι Εβραίοι έκαναν λόγο για ένα ξεχωριστό ιουδαιο-ελληνικό γλωσσικό ιδίωμα.

Αν και είναι αλήθεια ότι μερικά κείμενα περιλαμβάνουν κατά το μάλλον ή ήττον σημιτικά γλωσσικά χαρακτηριστικά, πολλά από τα κείμενα που γράφτηκαν από Εβραίους είναι διατυπωμένα σε καθ’ όλα ομαλά ελληνικά, κι όχι σπάνια εμφανίζουν μια τάση προς τον αττικισμό. Τα προαναφερθέντα σημιτικά γλωσσικά στοιχεία, οι λεγόμενοι «σημιτισμοί», δεν πρέπει εν γένει να θεωρούνται αποτέλεσμα είτε διγλωσσίας είτε ελλιπούς γνώσης της ελληνικής από χρήστες της εβραϊκής ή της αραμαϊκής γλώσσας. Και τούτο, διότι, πέραν του ότι δεν εμποδίζουν κατά κανόνα την κατανόηση του κειμένου, οι «σημιτισμοί» αυτοί –λεξιλογικοί και συντακτικοί– συναντώνται σε κείμενα γραμμένα από ανθρώπους που εμφανώς είχαν επαρκέστατη γνώση της ελληνικής.

Σε ό,τι αφορά τη σημιτική επίδραση στα ελληνικά της Βίβλου, στην ονομαζόμενη βιβλική ελληνική, η μεγάλη ποικιλομορφία είναι το κύριο χαρακτηριστικό της μακράς πορείας από το κείμενο –για την ακρίβεια, σώμα κειμένων– των Εβδομήκοντα, την πρώτη μετάφραση της Βίβλου στην ελληνική, έως τα διάφορα άλλα κείμενα που παρήχθησαν από τις ελληνόφωνες εβραϊκές κοινότητες στο διάβα των αιώνων. Έτσι, ενώ στην ελληνική μετάφραση της Πεντατεύχου η απόδοση της εβραϊκής δεν υπόκειται σε ιδιαίτερους περιορισμούς, στις μετέπειτα μεταφράσεις ή και αναθεωρήσεις παλαιότερων μεταφράσεων η προσκόλληση στο εβραϊκό κείμενο της Βίβλου –σε σχέση, λόγου χάρη, με τη σειρά των λέξεων του εβραϊκού πρωτοτύπου ή τη διατήρηση διαφόρων χαρακτηριστικών της εβραϊκής γραμματικής– είναι σαφώς στενότερη.

Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας που προσέδωσαν στη βιβλική ελληνική οι ποικίλοι «σημιτισμοί», το βιβλικό αυτό ύφος, έμελλε να βρει αργότερα πρόθυμους μιμητές. Παράδειγμα της τάσης αυτής για μίμηση αποτελεί το έργο Σοφία Σολομώντος, κατά γενική ομολογία πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, γραμμένο σε μια μορφή της ελληνικής που προσεγγίζει σε μεγάλο βαθμό το ύφος της βιβλικής ποίησης, των ποιητικών κειμένων της Βίβλου.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, αγγλόφωνη έκδοση αφιερωμένη στην ελληνική μετάφραση της «Πεντατεύχου» (των πέντε πρώτων βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης).

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Η ιουδαϊκή ελληνική (Μέρος Α’)