Γιατί αυξάνονται οι αυτοκτονίες των γιατρών; Οι σκοτεινές αλήθειες πίσω από το επάγγελμα κύρους

Είναι το επάγγελμα με τη μεγαλύτερη αίγλη και δίκαια. Οι γιατροί κρατούν στα χέρια τους τη ζωή ή το θάνατο των ασθενών τους, είναι οι μικροί Θεοί αυτού του κόσμου, για τους οποίους όλοι ξεχνούν ότι στην πραγματικότητα είναι άνθρωποι σαν όλους τους άλλους.

Σήμερα, και ιδιαίτερα μετά την πανδημία της Covid 19, που δοκίμασε τα όρια της ιατρικής κοινότητας περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πληθυσμιακή ομάδα, ήρθαν στο φως και τα δικά τους προβλήματα. Τα υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών στις τάξεις τους, οι χρόνιοι εθισμοί τους, η πάλη με την κατάθλιψη και άλλα πολλά. Μια γιατρός μιλά για όλα αυτά χωρίς φίλτρα και επιτέλους καμία ντροπή.

Η Κάρι Κάνινγκχαμ πήρε μια βαθιά ανάσα από τη μύτη και την έβγαλε αργά από το στόμα, αφηγείται στον Guardian. Κοίταξε το ακροατήριο και η αλήθεια είναι ότι αγχώθηκε όταν είδε ότι ήταν γεμάτο με περίπου 2.000 συναδέλφους της, χειρουργούς, που είχαν συγκεντρωθεί για την ετήσια συνάντηση της Association of Academic Surgery,  μια υψηλού κύρους συνάντηση ειδικών από τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ και του Καναδά.

«Ένας άνθρωπος που παλεύει με τη διαταραχή χρήσης ουσιών»

Η Κάνινγχαμ, πρόεδρος του οργανισμού, ήξερε πολύ καλά ότι αυτό που επρόκειτο να τους αποκαλύψει θα μπορούσε να τις κοστίσει τις προαγωγές της, τους ασθενείς της και το επαγγελματικό της κύρος. Πήρε μια ακόμα βαθιά ανάσα.

«Ήμουν η κορυφαία έφηβη τενίστρια στις ΗΠΑ. Σήμερα είμαι αναπληρώτρια καθηγήτρια χειρουργικής στο Χάρβαρντ», ήταν η εναρκτήρια πρόταση της. «Είμαι όμως και άνθρωπος. Ένας άνθρωπος που παλεύει με την κατάθλιψη, το άγχος και τώρα με τη διαταραχή χρήσης ουσιών», συνέχισε, κάνοντας την αίθουσα να σιωπήσει αυτοστιγμεί

Η Κάνινγκχαμ γνώριζε από πρώτο χέρι ότι και πολλοί άλλοι ανάμεσα τους πάλευαν με το ίδιο ακριβώς πρόβλημα. Οι γιατροί έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό αυτοκτονιών από οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα στη χώρα. Περίπου 300 με 400 γιατροί γίνονται αυτόχειρες κάθε χρόνο στις ΗΠΑ, ένας αριθμός που ισοδυναμεί με μία ολόκληρη τάξη αποφοίτων της ιατρικής σχολής.

Οι χειρουργοί έχουν από τα υψηλότερα γνωστά ποσοστά αυτοκτονιών μεταξύ των γιατρών

Οι χειρουργοί και τα υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών

Οι χειρουργοί, μάλιστα, έχουν από τα υψηλότερα γνωστά ποσοστά αυτοκτονιών μεταξύ των γιατρών. Από τις 697 αυτοκτονίες γιατρών που αναφέρθηκαν στο εθνικό σύστημα αναφοράς βίαιων θανάτων του CDC μεταξύ 2003 και 2017, οι 71 ήταν χειρουργοί. Φυσικά, ο πραγματικός αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος, αφού είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις που δεν έχουν καταγραφεί.

Για πάρα πολλά χρόνια, στο νευραλγικής σημασίας για την ανθρώπινη ζωή επάγγελμα της χειρουργικής, ουδείς μιλούσε δημοσίως για την ψυχική καταπόνηση που υφίστανται τα μέλη του. Μεταξύ των χειρουργών ισχύει ομερτά (ο νόμος της σιωπής) όσον αφορά τον τον προσωπικό τους πόνο. Έχουν τη φήμη ότι είναι στωικοί, αποφασισμένοι και με κίνητρο.

Καθόλη τη διάρκεια της εξαντλητικής εκπαίδευσης τους, άλλωστε, μαθαίνουν να αποστασιοποιούνται από τα σήματα, που τους στέλνει το σώμα τους ότι πρέπει να ξεκουραστούν, να φάνε ή να ουρήσουν. Οι ανάγκες των ασθενών τους είναι πάντα προτεραιότητα και αυτό είναι που ξεχωρίζει τους καλύτερους χειρουργούς μεταξύ των υπολοίπων. Αυτή η προσέγγιση όμως μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία ενός χειρουργού.

Μια ιστορία τελειομανίας

Η Κάνινγκχαμ έχασε ήδη μια φίλο της γιατρό που αυτοκτόνησε. Αυτή είναι η στιγμή που αποφάσισε ότι, αν δουλειά της είναι να σώζει ζωές, τότε θα ξεκινούσε να διορθώσει τη δική της και να βοηθήσει τους συναδέλφους της να αντιμετωπίσουν κι εκείνοι τους δαίμονες τους. Και κάπως έτσι ξεκίνησε να τους λέει την ιστορία της.

Όταν η Κάνινγκχαμ ήταν 7 ετών ο πατέρας της έβαλε μια ρακέτα του τένις στα χέρια της. Σύντομα αποδείχτηκε ότι ήταν φυσικό ταλέντο και άρχισε να διαγωνίζεται σε διεθνή τουρνουά. Στα 12 της είχε ήδη τον δικό της διατροφολόγο και ψυχολόγο. Προπονούνταν πολύ σκληρά και όλοι δήλωναν εντυπωσιασμένοι από την τελειομανία της.

Το 1987 στα 16 της χρόνια το περιοδικό Time την αναγόρευσε στην νούμερο ένα έφηβη τενίστρια της χρονιάς και τον επόμενο έτος έκανε το ντεμπούτο της ως επαγγελματίας παίκτρια. Εκείνη την περίοδο ο ψυχολόγος που την παρακολουθούσε, της έμαθε πως να μην επιτρέπει στις αντιπάλους της να καταλαβαίνουν τα συναισθήματα της. «Μην τους αφήσεις ποτέ να ξέρουν ότι αγωνίζεσαι», ήταν το μάντρα που έπρεπε να λέει να καθημερινά στον εαυτό της.

US surgeons are killing themselves at an alarming rate. One decided to speak out https://t.co/VPuyZx32xv

— The Guardian (@guardian) September 26, 2023

Η ήττα δεν είναι επιλογή

Στα 18 της, η ήττα της στο Ρολάν Γκαρός της προκάλεσε το πρώτο σοβαρό επεισόδιο κατάθλιψης. Έμεινε για όλες τις υπόλοιπες μέρες της διαμονής της εκεί μέσα στο δωμάτιό της, με κλειστές τις κουρτίνες, χωρίς να τρώει τίποτα. Τελειώνοντας το σχολείο είχε φτάσει στο νούμερο 32 της παγκόσμιας κατάταξης, αλλά η μοναξιά της ήταν αφόρητη.

Δεν είχε το εισόδημα που θα της επέτρεπε να ταξιδεύει με την οικογένεια της, οπότε σε μια εποχή που τα κινητά κινούνταν ακόμα στη σφαίρα της φαντασίας, εκείνη δεν είχε κανέναν να μοιραστεί τις αγωνίες της. Τα μόνο άτομα με τα οποία επικοινωνούσε ήταν οι συναθλήτριες της, που καταλάβαιναν τι ένιωθε, αλλά δεν μπορούσε να συζητήσει μαζί τους αυτό που την έτρωγε μέσα της.

Στα 20της χτύπησε σοβαρά τον καρπό της και βγήκε για έξι μήνες εκτός αγώνων, οπότε παρακολούθησε κάποια πανεπιστημιακά μαθήματα. Η ανάρρωση της την βρήκε να μην θέλει να επιστρέψει στα τερέν, οπότε πήρε την απόφαση να αποσυρθεί, που την οδήγησε σε μια ακόμα περίοδο βαθιάς κατάθλιψης.

Η δουλειά είναι φάρμακο

Το ξεπέρασε με τον μόνο τρόπο που ήξερε, γεμίζοντας τον εαυτό της ολοένα και περισσότερες υποχρεώσεις, ώστε να μην επιτρέπει στον εαυτό της να σκέφτεται τίποτα άλλο, πέρα από την εκπλήρωση τους. Η πρόκληση της ιατρικής ήταν μεγάλη και αποφάσισε να ακολουθήσει τον συγκεκριμένο απαιτητικό κλάδο, χωρίς ποτέ να σταματήσει να γυμνάζει το σώμα της σε βαθμό εξάντλησης, είτε μαθαίνοντας κάποιο καινούργιο σπορ, είτε κάνοντας προπόνηση για να τρέξει στον μαραθώνιο.

Στα ακαδημαϊκά έδρανα γνώρισε τον άνδρα που έμελλε να παντρευτεί λίγο αργότερα, αφού πρώτα αποφάσισαν να κάνουν μαζί την ειδικότητα τους στο Weill Cornell Medicine της Νέας Υόρκης ,πριν μετακομίσουν στη Βοστώνη για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους στην ξακουστή Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.

Η Κάνινγκχαμ είχε ως στόχο της να γίνει χειρουργός ενδοκρινολόγος, γιατί λάτρευε την ένταση μέσα στα χειρουργεία και της άρεσε να δουλεύει με τα χέρια της. Όλοι έλεγαν ξανά ότι είναι μια πραγματική νικήτρια. Εκείνη μέσα της ένιωθε οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό. Στις ιατρικές σχολές και στην περίοδο της ειδικότητας τους, οι εκπαιδευόμενοι γιατροί εργάζονται όλο το εικοσιτετράωρο. Τρώνε ή κοιμούνται όταν μπορούν. Συχνά, φτάνουν στα όριά τους.

«Τμήμα του να είσαι γιατρός είναι να μην παραπονιέσαι…. Κάνεις τη δουλειά σου και βγάζεις τον σκασμό»

Γιατροί στα όρια νευρικής κρίσης

«Αισθάνονται απόλυτα δυστυχισμένοι», λέει η Τζέσικα Γκολντ, ψυχίατρος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον στο Σεντ Λούις, η οποία ειδικεύεται στην ευεξία των ιατρών. «Βασικά πιστεύουμε ότι το να αισθανόμαστε άσχημα είναι μέρος της ιατρικής μας εκπαίδευσης και δεν αναγνωρίζουμε ότι δεν είμαστε καλά ή ότι πρέπει να διεκδικήσουμε χρόνο για τον εαυτό μας, ώστε να καταλάβουμε ότι στην πραγματικότητα μπορεί και να έχουμε κατάθλιψη», συμπληρώνει η ίδια.

Το σύστημα εκπαίδευσης των γιατρών αναπτύχθηκε από τον Γουίλιαμ Χάλστεντ, έναν πρωτοπόρο χειρουργό, ο οποίος εργαζόταν στο πανεπιστήμιο Johns Hopkins στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου. Ο Χάλστεντ πάλευε με τον εθισμό σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ακόμη κι όταν έφερε την επανάσταση στη χειρουργική με την παρουσίαση νέων τεχνικών, τη βελτίωση της αναισθησίας και τον περιορισμό των μολύνσεων που πέτυχε. Ο ίδιος εθίστηκε στην κοκαίνη το 1884, όταν έκανε πειράματα για ένα φάρμακο. Χρησιμοποίησε τη μορφίνη για να ξεφύγει από την άσπρη σκόνη και βρέθηκε αντιμέτωπος με μια νέα εμμονή που τον οδήγησε σε θάνατο σε ηλικία 69 ετών.

«Ο άνθρωπος αυτός δημιούργησε μια κουλτούρα, σύμφωνα με την οποία ο γιατρός ζει μέσα στο νοσοκομείο», αναφέρει ο Μάικλ Μαντέους, συνταξιούχος χειρουργός, που εθίστηκε στα ναρκωτικά όταν ήταν καθηγητής της χειρουργικής στο πανεπιστήμιο της Μινεσότα. «Τμήμα του να είσαι γιατρός είναι να μην παραπονιέσαι…. Κάνεις τη δουλειά σου, βγάζεις τον σκασμό και έχεις την πειθαρχία να προσποιείσαι ότι όλα είναι καλά όταν τίποτα δεν είναι», σημειώνει.

Η ώρα της αλήθειας

Το 2012 το μέγεθος του προβλήματος, που μπορεί να δημιουργήσει όλα τα παραπάνω, χτύπησε την πόρτα της Κάνινγκχαμ. Η φίλης της από το πανεπιστήμιο, επίσης χειρουργός, Κριστίνα Μπέρκλει, νιώθοντας πιεσμένη, έκανε την πρώτη της απόπειρα αυτοκτονίας. Ήθελε να τερματίσει την καριέρα της σαν χειρουργός, όχι να πεθάνει, της είχε πει τότε. Ακολούθησαν δυό χρόνια με εκείνην βυθισμένη στην κατάθλιψη και τη μανία μέχρι τον Απρίλιο της προαναφερόμενης χρονιάς κατάφερε και τα δύο, να τελειώσει την καριέρα της μαζί με τη ζωή της.

Τα επόμενα 10 χρόνια η Κάνινγκχαμ έκρυβε την βαριά ψυχολογία της στη δουλειά που της χάρισε τεράστιες διακρίσεις. «Οι διακοπές για μένα ήταν μαρτύριο… επειδή όταν έμενα σταθερή, το χάος μέσα μου έπαιρνε κεφάλι», εξηγεί.

Το αλκοόλ έγινε το δηλητήριο της. Όταν η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο και παρενέβησαν κάποιοι φίλοι και συνάδελφοι της, στους οποίους εξομολογήθηκε ότι ένιωσε αφόρητα δυστυχισμένη, αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να δει το πρόβλημα κατάματα και να καταπιαστεί με τη λύση του με την ίδια ζέση που είχε κάνει όλα τα άλλα στη ζωή της. Το στοίχημα ήταν μεγάλο, αλλά άξιζε τον κόπο. «Σήμερα είμαι καλύτερη γιατρός από πριν, συνδέομαι ουσιαστικά με τους ασθενείς μου», λέει. «Και η αλήθεια είναι ότι αν δεν νιώθεις καλά μέσα σου, εάν δεν νιώθεις ζωντανός, δεν πρέπει να πιάνεις νυστέρι στο χέρι σου», καταλήγει η ίδια.