Ζωή Ζενιώδη: «Όταν έπαιζα πιάνο, εκείνος δε με άγγιζε»

Στις 9 Ιουνίου κάνει πρεμιέρα το ντοκιμαντέρ «La Maestra» της Μάγκι Κοντρέρας, στο οποίο συμμετέχετε στο διαγωνιστικό τμήμα του Tribeca Festival. Φανταζόσασταν αυτή την εξέλιξη στη ζωή σας;

Οταν η Μάγκι άκουσε για τον διαγωνισμό της Philharmonie που αφορούσε γυναίκες μαέστρους και σκέφτηκε να τον κινηματογραφήσει, αρχικά της επέτρεψαν να βρεθεί εκεί και να παρακολουθήσει τη διαδικασία. Ομως είχε την ιδέα να επιλέξει πέντε γυναίκες και να καταγράψει πώς προετοιμάζονται για τον διαγωνισμό, πώς είναι η πραγματική ζωή μιας μαέστρου.

Ποια είναι λοιπόν;

Δεν έχει καμία σχέση με αυτό που αποτυπώνεται στο «Tar». Η συγκεκριμένη ταινία, η οποία μου άρεσε καλλιτεχνικά, επικεντρώνεται σε θέματα δύναμης, εξουσίας, social media, political correctness. Επιστρέφοντας στο ντοκιμαντέρ, να πω ότι το «La Maestra» θα παιχτεί επίσης στα μέσα Ιουνίου και στο Sheffield Documentary Festival.

Αρχίζει να διαγράφει μια καλή πορεία.

Ναι, γιατί δείχνει προσωπικές ιστορίες από τις γυναίκες μαέστρους που συνδέονται με κακοποίηση, παρενόχληση, με τα εμπόδια γενικά που καλείται να ξεπεράσει μια μαέστρος. Σήμερα όμως δεν θα μιλήσω για επιτυχίες επαγγελματικές – αυτές καταγράφονται ούτως ή άλλως καθημερινά στα social media και αποτυπώνονται στην καθημερινότητά μου και των γύρω μου με διάφορες αποχρώσεις. Θα μιλήσω μόνο για αυτά που μέχρι τώρα δεν έχουν καταγραφεί.

Από πού θα ξεκινούσατε;

Μεγάλωσα σε ένα πολύ δύσκολο οικογενειακό περιβάλλον με γονείς που μάλωναν καθημερινά και είχαν πολλά προβλήματα στη σχέση τους. Ηταν μεγάλος ο φόβος κάθε φορά που ξεκινούσε ο επόμενος καβγάς. Αναρωτιόμουν γιατί δεν χώριζαν. Το μόνο που ζητούσα ήταν ηρεμία και όχι να τους έχω μαζί. Η απάντηση που έπαιρνα ήταν δυστυχώς η αναμενόμενη: «Δεν χωρίζουμε για σένα και τον αδερφό σου».

Σας ικανοποιούσε αυτή η απάντηση;

Πέραν των ενοχών που δημιουργούσε αυτή η φράση, γνώριζα ότι δεν είναι αλήθεια. Αντιλαμβανόμουν ότι τα παιδιά τους ήταν απλά η δικαιολογία για τους φόβους τους. Θυμάμαι κυρίως φόβο, στενοχώρια, θυμό, απόγνωση. Σαφώς και υπήρχε αγάπη, το ένιωθα βαθιά. Από την άλλη γνώριζα πόσο λάθος ήταν όλο αυτό που ζούσα και με προβλημάτιζε το γεγονός ότι το αντιλαμβανόταν ένα παιδί πέντε ετών και όχι δύο ενήλικες. Εκεί κάπου ερχόταν η μουσική και με έσωζε.

Με ποιον τρόπο;

Με έσωζε το ότι έπαιζα πιάνο για δύο βασικούς λόγους: ο ένας ήταν ότι συγκεντρωνόμουν βαθιά, οπότε ξεχνούσα αυτό που βίωνα κάθε μέρα. Ο δεύτερος ήταν πως όταν μελετούσα ήξερα ότι δεν θα μαλώσουν. Το μπαλέτο όμως το αγαπούσα πολύ περισσότερο. Χόρευα ακατάπαυστα και το λάτρευα. Παρ’ όλ’ αυτά, χωρίς να ερωτηθώ, στα έντεκα οι δάσκαλοί μου του πιάνου αποφάσισαν ότι πρέπει να σταματήσω τον χορό γιατί έπρεπε να αφιερωθώ στο πιάνο λόγω του εξαιρετικού ταλέντου που είχα.

Σας στοίχισε αυτό;

Οταν έχασα αυτό που αγαπούσα περισσότερο στη ζωή μου τότε και ζώντας σε ένα τελείως δυσλειτουργικό σπίτι, άρχισαν να πονάνε τα γόνατά μου. Δεν περπατούσα για περίπου δύο χρόνια. Δυστυχώς, εκείνη την εποχή ήταν τέτοια η νοοτροπία στην Ελλάδα που κανένας δεν σκέφτηκε να μου προσφέρει ψυχική βοήθεια. Πέρασα ώρες καθηλωμένη σε ένα κρεβάτι. Εδώ να αναφέρω ότι προφανώς και αυτό ηρεμούσε τα πράγματα στο σπίτι, γιατί τουλάχιστον, αντί να μαλώνουν όλη μέρα, οι γονείς μου ασχολούνταν με το τι μπορεί να έχω.

Ποιος ενίσχυσε τη σχέση σας με τη μουσική;

Στα έντεκά μου χρόνια γνώρισα την πιο αγαπημένη μου δασκάλα, την Ιντα Λώρη Μαργαρίτη, η οποία υπήρξε ένας από τους δύο μεγαλύτερους μέντορές μου. Ενας υπέροχος και ταυτόχρονα δύσκολος άνθρωπος που μου έμαθε μουσική. Μαζί με την Ιντα είχα και άλλους δασκάλους, κυρίως σε σεμιναριακό επίπεδο. Δύο από αυτούς ήταν ο Κονσταντίν και η Τζούλια Γκάνεφ, βούλγαροι διάσημοι πιανίστες. Ερχονταν στην Ελλάδα για σεμινάρια σχεδόν μία φορά τον μήνα. Τους γνώρισα στα δώδεκά μου και έκανα μαθήματα μαζί τους μέχρι τα δεκαεπτά. Ηταν αξιόλογοι μουσικοί και έμαθα πολλά. Δυστυχώς όμως μαζί με τη μουσική μαθητεία έζησα εντονότατη σεξουαλική παρενόχληση από τον Κονσταντίν.

Πότε άρχισε; Γιατί, όπως μου είπατε, ήταν για πέντε χρόνια δάσκαλός σας.

Ξεκίνησε λίγο αφότου τον γνώρισα – δεν θα μπω σε λεπτομέρειες για το τι γινόταν – και σταμάτησε στα δεκαεπτά, όταν μια μέρα απλά τον έσπρωξα την ώρα που με είχε κολλήσει σε έναν τοίχο με βία, με έπιανε και με φίλαγε. Τον πέταξα κάτω και έφυγα από τον χώρο όπου βρισκόμουν – σε σεμινάρια στο Πήλιο. Δεν τον ξαναείδα ποτέ. Αυτός ο άνθρωπος ήταν 63 ετών όταν ξεκίνησε η δική μου κακοποίηση. Θυμάμαι πάντα τον φόβο που ένιωθα κάθε φορά που έμπαινα στην αίθουσα και ήξερα ότι θα βρει τρόπο να με αγγίξει ή να με φιλήσει – η δικαιολογία του γι’ αυτό ήταν ότι παίζω εξαιρετικά πιάνο.

Δεν καταφέρατε όλο αυτό το διάστημα να το εμπιστευτείτε σε κάποιον;

Οι λόγοι για τους οποίους δεν μίλησα είναι οι γνωστοί και μη εξαιρετέοι και για όσους αναρωτηθούν θα αναφέρω μερικούς παρακάτω. Αρχικά ήμουν ένα παιδί που δεν είχε βγει ποτέ από το σπίτι και δεν είχε πάει ούτε μία βόλτα με φίλους μέχρι τα περίπου δεκαέξι του χρόνια. Επίσης, ήμουν πραγματικά ένα πολύ αθώο και άβγαλτο πλάσμα και δεν είχα ποτέ ενημερωθεί σωστά για πιθανούς κινδύνους.

Η κακή σχέση με τους γονείς σας πιστεύετε ότι έπαιξε ρόλο;

Είναι, νομίζω, ο βασικότερος λόγος – δεν είχα αναπτύξει σχέση εμπιστοσύνης με τους γονείς μου ή με κάποιον στην ευρύτερη οικογένεια έτσι ώστε να μιλήσω γι’ αυτό που ζω. Είχε δημιουργηθεί από πολύ μικρή ηλικία (λόγω των προβλημάτων) μέσα μου η εντύπωση ότι δεν υπάρχει διέξοδος και λύση όταν υπάρχει πρόβλημα. Δεν υπήρχε καν η πιθανότητα να αλλάξει κάτι. Η μουσική με έσωζε, γιατί την ώρα που έπαιζα πιάνο δεν με άγγιζε, δεν με φίλαγε, δεν μου έπιανε το στήθος. Μόνο όταν κατέβαζα τα χέρια μου από το πιάνο για να μου δείξει κάτι, έβρισκε ευκαιρία. Ηξερα ότι αυτό που με σώζει (για άλλη μία φορά) ήταν το να κάνω μουσική, να παίζω πιάνο συνέχεια.

Από την άλλη η μουσική ήταν και ο λόγος που υποστήκατε την κακοποιητική συμπεριφορά του δασκάλου σας.

Κανένα παιδί σε αυτόν τον κόσμο δεν θα έπρεπε να βιώνει τέτοια συναισθήματα. Γνωρίζοντας τα ποσοστά παιδικής κακοποίησης, απλά κατεβάζω το κεφάλι και λυπάμαι βαθύτατα. Εχω χάσει ανθρώπους σε νεαρή ηλικία (δική τους και δική μου) από αυτοκτονίες και ατυχήματα. Ετυχε μάλιστα δύο φορές να έχω συναυλία την επόμενη ημέρα. Πάλι η μουσική με έσωζε.

Η ψυχική σας υγεία δεν επηρεάστηκε;

Μαζί με όλα τα παραπάνω και προφανώς λόγω αυτών, έχω περάσει σοβαρές αγχώδεις διαταραχές καθώς και καταθλίψεις. Η μουσική προφανώς με βοηθούσε, αλλά δεν ήταν αυτή που τελικά και οριστικά με έσωσε. Αυτό το έκανε η σχέση που ανέπτυξα με μια εξαιρετική ψυχοθεραπεύτρια με την οποία έκανα πολύχρονη ψυχανάλυση. Σε αυτήν τη γυναίκα – και αυτήν τη σχέση – οφείλω τη σωτηρία μου. Ηταν μια σχέση εμπιστοσύνης. Αν λοιπόν πρέπει να διαλέξω τι λειτούργησε ως σανίδα σωτηρίας, θα έλεγα ότι είναι η σοβαρή και βαθιά πολύχρονη ψυχοθεραπεία με αυτή την υπέροχη θεραπεύτρια. Δεν θα είχα κάνει παιδιά αν δεν είχα κάνει ψυχοθεραπεία και σίγουρα δεν θα ήμουν η μητέρα που είμαι ή η καλλιτέχνις που είμαι.

Ποια ουσιαστική σχέση δημιουργήσατε μετά την ψυχοθεραπεία, η οποία επέδρασε στην πορεία σας;

Η σχέση με τον καθηγητή μου που γνώρισα στην Αμερική, όπου βρέθηκα τελείως τυχαία. Υστερα από δική του παρότρυνση αποφάσισα να σπουδάσω διεύθυνση ορχήστρας. Αυτός ο δάσκαλος, ο δεύτερος βασικός μέντοράς μου, υπήρξε ο βασικός λόγος που βρίσκομαι εδώ που βρίσκομαι αυτή τη στιγμή. Είχα μια πολύ δυνατή σχέση μαζί του, έκανα όλες τις πρεμιέρες των έργων του, τις ηχογράφησα κιόλας. Δυστυχώς, αυτός ο άνθρωπος πέθανε πριν από έξι μήνες, πολύ νωρίς. Ενώ η μόνη μου σταθερή σχέση, η μόνη σχέση εμπιστοσύνης, ήταν η μουσική, η ζωή μου μπόρεσε να αλλάξει και να επέλθει η μεταμόρφωση όταν κατάφερα να χτίσω με τους ανθρώπους που επέλεξα βαθιά και ουσιαστική σύνδεση.