Κατάληψη Κιουτάχειας: Ο φωτοστέφανος μιας δόξης και ενός θρύλου

Κατά τη διάρκεια των λεγομένων Επιχειρήσεων Θέρους, την 4η Ιουλίου 1921, οι δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού, αναπτύσσοντας επιχειρησιακή δράση στα ενδότερα της Ανατολίας, σε απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων από τις ακτές του Αιγαίου, κατάφεραν να καταλάβουν την Κιουτάχεια.

Κατοικημένη αδιάλειπτα από την αρχαιότητα λόγω της καίριας γεωγραφικής θέσης της (σταυροδρόμι σημαντικών εμπορικών οδών που ένωναν την Ανατολία με το Αιγαίο, τη Μεσόγειο και τη Θάλασσα του Μαρμαρά), η Κιουτάχεια διέθετε πολυπολιτισμικό και πολυεθνικό χαρακτήρα, αλλά και σπουδαία παράδοση στην κεραμική.

Η πόλη, όπου συνυπήρχαν στις αρχές του 20ού αιώνα το τουρκικό, το ελληνικό και το αρμενικό στοιχείο, έμελλε να παραμείνει στα χέρια των Ελλήνων επί ένα έτος, ένα μήνα και 14 ημέρες.

Ας δούμε πώς περιγράφει την κατάληψη της Κιουτάχειας από τις ελληνικές δυνάμεις πριν από έναν ακριβώς αιώνα (ημέρα Κυριακή και πάλι), αλλά και το εν γένει κλίμα εκείνων των ημερών, μια φιλοβασιλική – αντιβενιζελική εφημερίδα της εποχής αυτής, η «Σκριπ».

Οι πρωτοσέλιδοι τίτλοι της εφημερίδας την Τρίτη 6 Ιουλίου 1921 ήταν οι εξής: Η Κιουτάχεια κατελήφθη την 3ην μ.μ. της Κυριακής – Ο εχθρός υποχωρεί εφ’ ολοκλήρου του μετώπου καταδιωκόμενος – Απαράμιλλος ορμή των γενναίων μας – Η αναγγελία εις την Εθνοσυνέλευσιν

Οι αναγνώστες της εφημερίδας μπορούσαν να διαβάσουν ακριβώς από κάτω το λιτό επίσημο ανακοινωθέν αναφορικά με τον ελληνικό θρίαμβο:

«Α. Μ. Βασιλέα, υπουργόν Στρατιωτικών, Ύπατον Αρμοστήν Σμύρνην, Πρωθυπουργόν Αθήνας ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑ ΚΑΤΕΛΗΦΘΗ 15ην ΩΡΑΝ. Ο Αρχηγός Στρατιάς Α. ΠΑΠΟΥΛΑΣ».

Με πληροφορίες που προέρχονταν από πολυάριθμα ιδιαίτερα τηλεγραφήματα, η εφημερίδα φρόντιζε να προσφέρει στους αναγνώστες της μια σαφή εικόνα για τις ιδιαίτερα ευνοϊκές εξελίξεις στο Μικρασιατικό Μέτωπο στις αρχές Ιουλίου του 1921:

«Ο μέγας θρίαμβος, ο οποίος ανεμένετο, επετελέσθη. Η Κιουτάχεια ευρίσκεται από προχθές εις χείρας του στρατού μας. Η είσοδος του στρατού μας έλαβε χώραν την 3ην μετά μεσημβρίαν ακριβώς. Το πλείστον των υπερασπιζουσών την Κιουτάχειαν εχθρικών δυνάμεων ηχμαλωτίσθη. Η καταδίωξις του εχθρού εξακολουθεί ήδη πέραν της Κιουταχείας. Το ιππικόν καταδιώκει αμειλίκτως τον εχθρόν, ενώ πληθύς αεροπλάνων ενσπείρει τον πανικόν και την αποσύνθεσιν εις τας τάξεις αυτού».

«Βεβαιούται ότι κατά την κατάληψιν της Κιουταχείας συνελήφθη μέγας αριθμός αιχμαλώτων. Ο στρατός μας συνεχίζει ακάθεκτον προέλασιν. Η εχθρική παράταξις διεσπάσθη και αι Κεμαλικαί φάλαγγες υποχωρούν καθ’ όλην την γραμμήν ατάκτως καταδιωκόμεναι».

«Κατά πληροφορίας, αίτινες την προέλευσίν των έχουσιν εκ πηγής αναμφισβητήτου στρατιωτικού κύρους, βεβαιούται ότι ο εχθρός δεν θ’ αργήση ίσως να εκκενώση και το Εσκή Σεχήρ. Ήδη μετά την πτώσιν της Κιουτάχειας ο στρατός μας συνεχίζει την τεραστίαν κυκλωτικήν του κίνησιν, αμέσως απειλών το Εσκή Σεχήρ».

Όσο για την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην Αθήνα εκείνες τις μέρες και ώρες, χαρακτηριστικές είναι οι κατωτέρω περιγραφές:

«Η επίσημος είδησις της καταλήψεως της Κιουτάχειας δεν εβράδυνε να γνωσθή εις ολόκληρον την πόλιν. Έξωθεν της Βουλής είχε συγκεντρωθή κόσμος πολύς ζητωκραυγάζων υπέρ του στρατού και αποθεώσας κυριολεκτικώς τον κ. Γούναρην κατά την έξοδόν του. Βραδύτερον διοργανώθησαν διαδηλώσεις εις τας οδούς υπέρ του Ελληνικού στρατού, ωργίασαν δε πλείσται διαδόσεις από μέρους των διαδηλωτών, μεταξύ άλλων δε ότι συνελήφθη αιχμάλωτος και ο Μουσταφά Κεμάλ».

«Περί την 1ην μετά μεσονύκτιον ώραν μεγάλη διαδήλωσις διέσχισε την οδόν Σταδίου. Οι διαδηλωταί ψάλλοντες του Αητού τον Γυιο εσταμάτησαν προ του Αρσακείου όπου εχαιρέτισαν τους εξερχομένους των παραθύρων και σείοντας εικόνας του Βασιλέως τραυματίας. […] Περί την 2αν μετά μεσονύκτιον διοργανώθη νέα διαδήλωσις, καθ’ ην οι διαδηλωταί εζητωκραύγαζον υπέρ του Βασιλέως, του στρατού και της Αγγλίας».

Στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας αναγράφονταν μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:

«Πανηγυρίζομεν σειράν νικών. Κάθε σημείον της Μ. Ασίας γίνεται μάρτυς μεγάλων του Ελληνισμού θριάμβων. Ο στρατός μας προχωρεί ακάθεκτος, ο εχθρός διώκεται συντριβόμενος. Ο λαός παρακολουθεί μετά θάμβους το ωραίον θέαμα ενός ηρωικού στρατού, όστις με τον Βασιλέα του επί κεφαλής διασχίζει τα πεδία της Μ. Ασίας ως κεραυνός της Θείας Δίκης.

Αλλά η ψυχή του έθνους ζητεί σήμερον άλλα μεγαλύτερα! Δεν αρκείται πλέον εις την κατάληψιν οχυρών και εκπόρθησιν πόλεων.

Το Καραχισάρ χθες, η Κιουτάχεια σήμερον, το Εσκή Σεχήρ αύριον, παρέρχονται ως λεπτομέρειαι: Αποτελούν μεν βεβαίως ενδόξους και μεγάλας σελίδας, αλλά ο Ελληνισμός διψά σήμερον διά μεγάλα αποτελέσματα. Αποβλέπει δε προς εν και μόνον σημείον.

Την κατασυντριβήν και τελείαν εκμηδένισιν του εχθρού όπως καταστή ούτος ανίκανος να βλάψη ή να απειλήση εις το μέλλον.

[…]

Ειθίσθημεν να ομιλώμεν μόνον περί Κεμάλ και να εκλαμβάνωμεν τον σημερινόν γιγαντιαίον πόλεμον ως απλήν εκστρατείαν εναντίον ενός αντάρτου.

Όχι, δεν πρόκειται πλέον περί πολέμου κατά των Κεμαλικών, αλλά περί τελικού αγώνος εναντίον της Τουρκίας!

Ο Κεμάλ είνε η Τουρκική Αυτοκρατορία της οποίας βάσις είνε τα απρόσιτα εδάφη της Ασίας.

Διά να υπάρξη λοιπόν και να βιώση Ελληνικόν Κράτος εν Μικρασία πρέπει πρότερον να ηττηθή, να συντριβή, να παραλύση η Τουρκική Αυτοκρατορία».

Σε διπλανή στήλη τονίζονταν, τέλος, τα εξής:

«Η Κιουτάχεια έπεσεν επιτέλους! Και οι Έλληνες στρατιώται με πρόσωπα μαυρισμένα από την θύελλαν της πυρίτιδος και του πυρός, αλλά ακτινοβολούντες από την υπερηφάνειαν και την χαράν του θριάμβου και της νίκης, αλλ’ απαστράπτοντες εκ της ενδομύχου ικανοποιήσεως εισέρχονται νικηταί και θριαμβευταί. Το Κοτύαιον ανακτά την ελληνικότητά του και μαζή με αυτήν προσκτά και τον φωτοστέφανον μιας δόξης και ενός θρύλου. Η μεγάλη ελληνική εποποιία των τελευταίων χρόνων θ’ αφιερώση διά την γιγαντομαχίαν, η οποία έσχεν ως αποτέλεσμα την ανύψωσιν της γαλανολεύκου επί της Κιουτάχειας, μίαν περίλαμπρον σελίδα, και το Κοτύαιον ως πόλις και ως οχύρωμα και ως αγών ελληνικός θα καταλάβη μίαν θέσιν από τας πλέον θρυλικάς. Και αι μεταγενέστεραι γενεαί διδασκόμεναι την ελληνικήν ιστορίαν των νεωτέρων χρόνων θα διδάσκωνται ότι το Κοτύαιον υπήρξεν ό,τι το Μπιζάνι και τα άλλα ένδοξα οχυρά φρούρια και ότι εκεί ο Ελληνικός στρατός ποτισμένος με τας παραδόσεις της Φυλής ήνοιξε διά της περιλάμπρου νίκης του την οδόν προς τελείαν κατασυντριβήν του βαρβάρου και απελευθέρωσιν του αλυτρώτου Ελληνισμού».