«Διπλή Ζωή»: Από παιδιά του πολέμου, κατάσκοποι της Στάζι

Πρόκειται για μία λιγότερο γνωστή σελίδα της ιστορίας της Γερμανίας. Κάποια από τα «παιδιά του πολέμου», εκείνα που γεννήθηκαν από γερμανούς στρατιώτες και γυναίκες σε κατεχόμενες χώρες στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκαν από τη Στάζι ως κατάσκοποι.

Από τις συγκλονιστικές ιστορίες αυτών των παιδιών εμπνεύστηκε ο σκηνοθέτης Γκέοργκ Μάας. Ο κινηματογραφιστής μιλά στο in.gr για τα πραγματικά περιστατικά που βρίσκονται πίσω από την ταινία του Διπλή Ζωή -την οποία συν-σκηνοθέτησε με την Γιούντιθ Κάουφμαν.

Η ταινία αναφέρεται στα λεγόμενα «παιδιά του Λέμπενσμπορν».

Στο πλαίσιο του Λέμπενσμπορν, ενός προγράμματος ευγονικής της Ναζιστικής Γερμανίας, γερμανοί στρατιώτες καλούνταν να έχουν ερωτικές επαφές με ελεύθερες κοπέλες που ζούσαν σε κατεχόμενες χώρες, όπως η Νορβηγία. Στόχος ήταν να προκύψει η νέα γενιά Γερμανών, παιδιά με ξανθά μαλλιά και γαλανά μάτια.

Τα παιδιά που γεννήθηκαν είτε υιοθετούνταν από αξιωματικούς των SS, είτε μεγάλωναν σε ορφανοτροφεία, κάποια από τα οποία βρίσκονταν στην Ανατολική Γερμανία.

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ορισμένα από αυτά τα παιδιά στρατολογήθηκαν από τη μυστική αστυνομία της Ανατολικής Γερμανίας, τη Στάζι, με σκοπό να εισχωρήσουν σε νορβηγικές οικογένειες ως κατάσκοποι.

Έχοντας ως βάση μία πραγματική ιστορία, στην οποία ένας κατάσκοπος της Στάζι παίρνει την ταυτότητα ενός παιδιού του Λέμπενσμπορν, η Διπλή Ζωή έχει ως ηρωίδα την Κατρίνε, «μία πρώην κατάσκοπο που ζει μια ευτυχισμένη ζωή με την οικογένεια της στο Μπέργκεν της δυτικής Νορβηγίας και κανείς δεν γνωρίζει για το παρελθόν της και ποια πραγματικά είναι. Όταν ένας δικηγόρος έρχεται να την επισκεφθεί, λέγοντάς της ότι πραγματοποιεί έρευνα για τα αποκαλούμενα “παιδιά του πολέμου”, η Κατρίνε αναγκάζεται να επιστρέψει στην προηγούμενη ζωή της ως κατάσκοπος της Ανατολικής Γερμανίας, προκειμένου να εμποδίσει το μυστικό της να βγει στο φως», όπως λέει ο σκηνοθέτης μιλώντας στο in.gr.

Ο Γκέοργκ Μάας αναφέρεται στο πραγματικό περιστατικό πίσω από την ιστορία: «Η καρδιά της ιστορίας βρίσκεται στα στοιχεία που συνάντησαν δύο δημοσιογράφοι του περιοδικού Der Spiegel όταν ερευνούσαν τα αρχεία της Στάζι στο Βερολίνο. Οι δημοσιογράφοι βρήκαν το 1998 ότι στα τέλη του 1960 και στις αρχές του 1970 στην Ανατολική Γερμανία ένας κατάσκοπος της Ανατολικής Γερμανίας, ο Χέμπελ, χρησιμοποίησε την ταυτότητα ενός παιδιού του Λέμπενσμπορν, του Λούντβιχ Μπέργκμαν, προκειμένου να εισχωρήσει σε μία νορβηγική οικογένεια στο Χαουγενσούντ, κοντά στο Μπέργκεν. Οι δημοσιογράφοι ανακάλυψαν ότι η τεχνική του να χρησιμοποιούνται οι ταυτότητες παιδιών του Λέμπενσμπορν για να στέλνονται κατάσκοποι στη Νορβηγία, είχε χρησιμοποιηθεί σε κάποιες περιπτώσεις από τη Στάζι. Κάποιοι από τους κατασκόπους της Στάζι ήταν γυναίκες, όπως η Κατρίνε στην ταινία μας».

Ο σκηνοθέτης πραγματοποίησε εκτεταμένη έρευνα για τα παιδιά του Λέμπενσμπορν και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μεγάλωναν.

«Στη Νορβηγία υπήρχαν περίπου εννέα ορφανοτροφεία για τα αποκαλούμενα “παιδιά του πολέμου” και σε αυτά ζούσαν 11.000 παιδιά από Νορβηγίδες μητέρες και γερμανούς στρατιώτες» λέει. «Η Χανελόρε Χίπε (η συγγραφέας που έγραψε το μυθιστόρημα στο οποίο βασίστηκε η Διπλή Ζωή) έκανε έρευνα για τα παιδιά του Λέμπενσμπορν στη Νορβηγία και ο συν-σεναριογράφος μου, Κρίστοφ Τέλε και εγώ κάναμε έρευνα για τα παιδιά του Λέμπενσμπορν στην Ανατολική Γερμανία. Εκεί συναντήσαμε τον Λούντβιχ Μπέργκμαν και κάποια από τα παιδιά του Λέμπενσμπορν που ζούσαν στο ορφανοτροφείο» προσθέτει.

Τι τον έκανε, όμως, να ασχοληθεί με αυτή την ιστορία; «Αυτό που μου φάνηκε συναρπαστικό ήταν ότι πρόκειται για μία ιστορία για την ταυτότητα και την ψεύτικη ταυτότητα. Και αυτό οδηγούσε στην ερώτηση: Τι είναι αληθινό; Μπορείς να χτίσεις μία πραγματική ζωή πάνω σε ένα ψέμα;».

«Επίσης, βρήκα συναρπαστική την πολυπλοκότητα της ιστορίας και τους πολυδιάστατους χαρακτήρες» τονίζει. «Είναι μία ταινία για την αλήθεια και για το τι σημαίνει αυτή –ειδικά όταν εμπλέκονται μεγαλύτερα ζητήματα εξουσίας και πολιτικής, αλλά και προσωπικά, ευαίσθητα θέματα που έχουν να κάνουν με την αγάπη και την οικογένεια».

Αναφερόμενος στον κεντρικό χαρακτήρα της ταινίας, ο σκηνοθέτης λέει: «Η Βέρα/Κατρίνε είναι ένοχη και αθώα, θύμα και θύτης την ίδια στιγμή. Αλλά δεν μπήκε σε αυτό το δίλημμα με δική της βούληση: η απανθρωπιά των δύο απολυταρχικών καθεστώτων στην ιστορία της Γερμανίας συνεχίζει να έχει μεγάλο αντίκτυπο στη ζωή και την οικογένεια της σήμερα, αν και η ίδια προσπαθεί να βρει την ευτυχία αρκετές δεκαετίες αργότερα. Αυτό που ελπίζω είναι να χάσει το κοινό την ικανότητα να την κρίνει. Η βία ξεκινά όταν κρίνουμε κάποιον».

Τον Γκέοργκ Μάας τον ενδιαφέρουν οι ιστορίες από το παρελθόν. Συχνά στις ταινίες του αναφέρεται στο πώς το παρελθόν στοιχειώνει το παρόν. Τον ρωτάμε τι είναι αυτό που τον συναρπάζει σε αυτό το θέμα. «Δύσκολο να πω. Από τι προκύπτει το ενδιαφέρον μας; Απλά θεωρώ πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι το παρελθόν επηρεάζει πολύ τις ζωές μας στο παρόν. Όλοι σκεφτόμαστε ότι μπορούμε να πάρουμε οι ίδιοι τις αποφάσεις που μας αφορούν, αλλά τελικά μας καθοδηγεί το παρελθόν μας και το παρελθόν του πολιτισμού μας. Είμαστε λιγότερο ελεύθεροι από ότι πιστεύουμε».

Ο σκηνοθέτης «έπεισε» τη Λιβ Ούλμαν, τη σπουδαία ηθοποιό και αλλοτινή μούσα του Μπέργκμαν να παίξει έναν βασικό ρόλο στην ταινία του. Τον ρωτάμε πώς τα κατάφερε. «Η Λιβ Ούλμαν λάτρεψε το σενάριο και αισθάνθηκε ότι αυτή είναι μια ιστορία που πρέπει να ειπωθεί. Ενδιαφερόταν να παίξει τον χαρακτήρα της Άσε, μιας Νορβηγίδας που ερωτεύτηκε έναν Γερμανό στρατιώτη στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και που έπρεπε να πληρώνει γι’ αυτό σε ολόκληρη τη ζωή της. Η Λιβ έχει μία προσωπική σχέση με το θέμα: μία από τις θείες της παντρεύτηκε Γερμανό στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο πατέρας της πέθανε στον πόλεμο και ο παππούς της εκτελέστηκε στο γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου».

Πώς ήταν η συνεργασία μαζί της; «Ήταν μεγάλη απόλαυση και μεγάλη πρόκληση την ίδια στιγμή. Η Λιβ Ούλμαν δεν είναι μόνο μία πολύπλευρη ηθοποιός, αλλά και μία ιδιαιτέρως ταλαντούχα και έμπειρη σκηνοθέτις» προσθέτει.

«Η πέμπτη της ταινία, το Miss Julie, έκανε πρεμιέρα το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ του Τορόντο. Γνωρίζει πολλά για την σκηνοθεσία και όπως ήταν φυσικό, μερικές φορές διαφωνούσαμε σχετικά με το πώς θα έπρεπε να μοιάζει μια σκηνή. Αλλά η Λιβ είναι τόσο επαγγελματίας που μπορούσε να αφεθεί –εάν ήταν απαραίτητο- και να προσαρμοστεί στο όραμα του σκηνοθέτη».

* Η ταινία «Διπλή Ζωή» προβάλλεται ήδη στους κινηματογράφους από τη Strada Films.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ