Σίλα Φιτζπάτρικ: Η ομάδα του Στάλιν έπαιζε για να νικήσει τη Δύση

Για οποιονδήποτε από τους «πρωταγωνιστές» στο βιβλίο της αυστραλέζας ιστορικού Σίλα Φιτζπάτρικ η ανάγνωσή της θα ήταν από παράδοξη έως αντισοβιετική. Για τους «συμβούλους του Στάλιν», την ομάδα δηλαδή που συμμετείχε στη διακυβέρνηση της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, την ιστορία την κινούσαν οι οικονομικές συνθήκες και αιτίες. Πάντως όχι τα άτομα και οι αλληλεπιδράσεις τους, όπως θέλει η Φιτζπάτρικ. Κι όμως, η στατιστική του σταλινικού τρόμου εκτός από αμείλικτους αριθμούς – δέκα εκατομμύρια χωρικούς που εκτελέστηκαν ή εξοντώθηκαν μέσω καταναγκαστικών έργων, 600.000 νεκρούς στον Μεγάλο Τρόμο και δύο εκατομμύρια στα γκουλάγκ – περιλαμβάνει τους παράλληλους βίους ορισμένων από τα πρόσωπα τα οποία (συν)δημιούργησαν τη Σοβιετική Ενωση.

Για τον Στάλιν ως δικτάτορα που συνέβαλε στη διαμόρφωση του 20ού αιώνα έχουν γραφεί πολλές βιογραφίες από δυτικούς ιστορικούς – ανάμεσά τους εκείνες των Ρόμπερτ Σέρβις («Stalin: a biography», 2005), Σάιμον Σίμπαγκ Μοντεφιόρε («Η αυλή του κόκκινου τσάρου», Ποταμός, 2005), Ζαν Ζακ Μαρί («Στάλιν», Οδυσσέας, 2003), Αλαν Μπούλοκ («Hitler – Stalin: parallel lives», Vintage, 1993). Η Σίλα Φιτζπάτρικ, διακεκριμένη ιστορικός, ειδικευμένη στη Σοβιετική Ενωση, σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστημιο του Σίδνεϊ και συνεισφέρει στη σταλινική ιστοριογραφία αναδεικνύοντας μία διάσταση διαφορετική. Την ομάδα που λειτουργούσε πέριξ του Στάλιν και υπό τις κατευθύνσεις του, αλλά πάντως σε σχέση διαλεκτική μαζί του. Στα κεφάλαια του βιβλίου «Οι σύμβουλοι του Στάλιν», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Μεταίχμιο, η Φιτζπάτρικ ανιχνεύει την άνοδο και την πτώση των σταλινικών συντρόφων. Η πινακοθήκη περιλαμβάνει τον Μπέρια και τον Γεζόφ, τον Μόλοτοφ, τον Καγκανόβιτς, τον Μικογιάν, τον Μαλενκόφ, τον Βοροσίλοφ, τον Καλίνιν, τον Αντρέγεφ, τον Χρουστσόφ κ.ά., ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η εποχή του Μεγάλου Τρόμου, κατά την έκφραση που κατοχύρωσε ο Ρόμπερτ Κόνκουεστ. Οπως επισημαίνει η ιστορικός, «η ομάδα ήταν συνυπεύθυνη, αλλά ο άνθρωπος που έπαιρνε τις πρωτοβουλίες για όλες τις ενέργειες καταστολής και χάραζε τις πολιτικές ήταν ο Στάλιν». Κι όμως, όπως σημειώνεται στο βιβλίο, «όταν αυτός πέθανε, κατάφερε κάτι που δεν περίμενε κανείς: να λειτουργήσει ως ομάδα ηγεσίας χωρίς αυτόν».