Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος ΣΤ’)

Ο αέρας είναι κατ’ αρχήν ένα αόρατο νεφέλωμα χωρίς εσωτερική διάρθρωση και χωρίς ποιοτικά χαρακτηριστικά, γίνεται δε αισθητός μόνο με την κοσμογονική και κοσμολογική λειτουργία του, δηλαδή όταν σημειώνεται μεταβολή της θερμοκρασίας και της υγρασίας του.

Ενδεχόμενη θέρμανση του αέρα έχει ως αποτέλεσμα την αραίωσή του, την ελάττωση της πυκνότητάς του, και το μετασχηματισμό του σε φωτιά. Ενδεχόμενη ψύξη του αέρα συνεπάγεται τη συμπύκνωσή του, την αύξηση της πυκνότητάς του, και τη σταδιακή μεταβολή του σε σύννεφα, νερό, χώμα και πέτρες.

Στο πλαίσιο της κοσμοαντίληψης του Αναξιμένη, οι διαφορές της θερμοκρασίας συνδέονται με τις διαφορές της πυκνότητας: θερμότερο – αραιότερο, ψυχρότερο – πυκνότερο. Ο Αναξιμένης επιχείρησε να εξηγήσει με μια γνωστή φυσική μεταβολή (θέρμανση – ψύξη) τις αλλαγές πυκνότητας που παρήγαγαν και διαμόρφωσαν τον κόσμο. Ως εκ τούτου, ο διαπρεπής φυσικός φιλόσοφος από τη Μίλητο είναι ο πρώτος που εισήγαγε στο πεδίο της επιστημονικής σκέψης την αρχή του ποιοτικού μετασχηματισμού.

Ο Αναξιμένης είναι της γνώμης ότι ο δικός μας κόσμος δεν είναι ο μοναδικός κόσμος που υπάρχει. Ο αήρ, η αχανής και αρχέγονη υλική μάζα, περιέχει αναρίθμητους κόσμους που αδιαλείπτως γεννιούνται και πεθαίνουν, επιστρέφοντας στο αρχικό αόρατο νεφέλωμα.

Η Γη είναι ένα επίπεδο σώμα που αιωρείται στον αέρα, ενώ τα ουράνια σώματα είναι επίπεδοι δίσκοι που γλιστρούν πάνω στον αέρα. Η Σελήνη δανείζεται το φως της από τον Ήλιο. Αυτός βρίσκεται στο κέντρο του ημισφαιρικού σύμπαντος, ανάμεσα στη Σελήνη και τα άστρα, και φωτίζει προς κάθε κατεύθυνση.

Στη διδασκαλία του Αναξιμένη απαντούν καταβολές από την Ανατολή. Η άποψή του ότι ο Ουρανός ακουμπά στα πέρατα της Γης, πίσω από ψηλά βουνά, απηχεί βαβυλωνιακές αντιλήψεις.

Η συμβολή του Αναξιμένη στον αγώνα για ένα επιστημονικό κοσμοείδωλο της φύσης υπήρξε χωρίς αμφιβολία σημαντική. Η καθαυτό επιστημονική νοοτροπία με την οποία εξέταζε τα προβλήματα του φυσικού κόσμου, οι ορθολογικές σε μεγάλο βαθμό εξηγήσεις που έδινε στα διάφορα φαινόμενα, το παρατηρητικό πνεύμα του έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της αρχαϊκής σκέψης.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Σελήνη, που δανείζεται κατά τον Αναξιμένη το φως της από τον Ήλιο.

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος A’)

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Β’)

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Γ’)

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Δ’)

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Ε’)