Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Ε’)

Ο τρίτος —μετά τον Θαλή και τον Αναξίμανδρο— σπουδαίος φυσικός φιλόσοφος και επιστήμονας από τη Μίλητο, ο Αναξιμένης, πρέπει να τοποθετηθεί κάπως αργότερα, καθώς απεβίωσε στην 63η Ολυμπιάδα, μεταξύ των ετών 528 και 525 π.Χ.

Μαθητής του Αναξίμανδρου κατά την παράδοση, ο Αναξιμένης αντικατέστησε στον τομέα της έρευνας του φυσικού κόσμου, στο θεμελιώδες πρόβλημα της αρχής των πάντων, το ποιοτικά απροσδιόριστο άπειρον του προδρόμου του με τον αέρα.

Κατά τον Αναξιμένη, ο αήρ είναι χωρίς τέλος, είναι άπειρος, λέξη που φέρνει ασφαλώς στο νου μας το απεριόριστο στο χώρο και απέραντο στο χρόνο άπειρον του Αναξίμανδρου, ως πηγή από την οποία γεννιούνται τα πάντα.

Ο Αναξιμένης επιχειρεί να ερμηνεύσει την εξέλιξη του κόσμου εκκινώντας από μια ύλη, ένα υλικό σώμα, που διαχέεται γύρω μας και υπόκειται σε μεταβολές, όπως γνωρίζουμε από προσωπική πείρα. Ο αήρ είναι η αχανής υλική μάζα στην οποία ανάγεται από γενετικής απόψεως καθετί που υπάρχει ή αποκτά υπόσταση, το υπόστρωμα όλων των μεταβολών που σημειώνονται στον κόσμο.

Μέσα στη συνεχή γένεση και φθορά των επιμέρους πραγμάτων, ο αήρ, που περιέχει και συγκρατεί τα πάντα, παραμένει αθάνατος και αιώνιος. Η πλέον λεπτή, η πλέον εκλεπτυσμένη, η πλέον κινητική ύλη που υπάρχει ταυτίζεται με το πνεύμα ή την ψυχή, την αρχή της ζωής.

Ο Αναξιμένης θεωρεί το μεν κόσμο ως ένα μεγάλο ζωντανό οργανισμό που αναπνέει αέρα και εμψυχώνεται από αυτόν, τη δε ψυχή του ανθρώπου ως μια λεπτή πνοή αέρα που συγκρατεί στη ζωή τον ανθρώπινο οργανισμό.

Από τα ανωτέρω γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι υπάρχει μια σχέση αναλογίας ανάμεσα στο μικρόκοσμο (τον άνθρωπο) και το μακρόκοσμο: όπως ο άνθρωπος ζει χάρη στον αέρα, έτσι και ο κόσμος είναι ένας οργανισμός που διατηρείται ζωντανός χάρη στον αέρα και πάλι. Ο θάνατος του κόσμου μας, όπως και όλων των άλλων κόσμων, θα επέλθει λόγω ασφυξίας.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Αναξιμένης, σπουδαίος φυσικός φιλόσοφος και επιστήμονας από τη Μίλητο.

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος A’)

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Β’)

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Γ’)

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Δ’)