Ροζέ Μιλλιέξ: Στο πλευρό των ανθρώπων του τόπου μας, σαν γνήσιος Έλληνας

Στις 7 Ιουλίου 2006 έφυγε από τη ζωή ο γάλλος λόγιος και συγγραφέας Ροζέ Μιλλιέξ (Roger Milliex), θερμός φιλέλληνας, ένας από τους ξένους που αγάπησαν μαζί με την αρχαία και τη σύγχρονη Ελλάδα, το σύγχρονο Έλληνα.

Ο Μιλλιέξ, ο οποίος είχε γεννηθεί το 1913 στη Μασσαλία, αγάπησε την Ελλάδα με πάθος και ρομαντισμό, συμβάλλοντας ουσιωδώς στην ανάπτυξη και την εμβάθυνση των ελληνογαλλικών σχέσεων, αγωνίστηκε δε σαν γνήσιος Έλληνας στο πλευρό των ανθρώπων του τόπου μας.

Απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αιξ στην Προβηγκία, ο Μιλλιέξ εργάστηκε αρχικά (από το 1936) ως καθηγητής στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, μεταλαμπαδεύοντας τα φώτα του για τη γαλλική γλώσσα και το γαλλικό πολιτισμό σε πολλούς έλληνες μαθητές του, οι οποίοι έμελλε να αφήσουν στα κατοπινά χρόνια ένα ευκρινές αποτύπωμα στα λογοτεχνικά και κοινωνικά πράγματα της χώρας μας.

Ο Μιλλιέξ χρημάτισε υποδιευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών (και διευθυντής αυτού επί Κατοχής, μετά τη σύλληψη και τον εκτοπισμό του επίσης παθιασμένου με την Ελλάδα Οκτάβιου Μερλιέ, το 1941), συμβάλλοντας τα μέγιστα στην πολιτισμική –και όχι μόνο– προσέγγιση της Ελλάδας και της Γαλλίας, στην αθόρυβη αλλά και ουσιαστική στήριξη των ελληνικών γραμμάτων και τεχνών, της ελληνικής διανόησης.

Στα τέλη του 1945 ο Μιλλιέξ, σε συνεργασία με τον Μερλιέ (διευθυντή και πάλι του Γαλλικού Ινστιτούτου από τον Ιούλιο του 1945), πρόσφερε σε έλληνες πνευματικούς ανθρώπους υποτροφίες για σπουδές στο Παρίσι (μεταξύ αυτών, ο Νίκος Σβορώνος, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Γεώργιος Κανδύλης και ο Κώστας Κουλεντιανός).

Εξάλλου, στα χρόνια της Κατοχής ο Μιλλιέξ και η σύζυγός του, η συγγραφέας Τατιάνα Γκρίτση – Μιλλιέξ, ανέλαβαν τη συγκινητική πρωτοβουλία να συγκεντρώσουν έργα σημαντικών γάλλων καλλιτεχνών και διανοουμένων (πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, χαρακτικά, γλυπτά, χειρόγραφα, βιβλία) σε ένδειξη σεβασμού προς τον ελληνικό λαό για την ηρωική στάση του στους χαλεπούς εκείνους καιρούς και την πείσμονα αντίστασή του στους γερμανούς κατακτητές.

Από το 1959 έως το 1971 ο Μιλλιέξ υπηρέτησε ως μορφωτικός ακόλουθος της γαλλικής πρεσβείας στη Λευκωσία, ενώ διηύθυνε το Γαλλικό Μορφωτικό Κέντρο, που ο ίδιος είχε ιδρύσει στη μεγαλόνησο το 1960.

Το 1971 ο Μιλλιέξ διορίστηκε διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου στη Γένοβα.

Επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, το 1975.

Ο Μιλλιέξ κατέλιπε συγγραφικό έργο (βιβλία, λογοτεχνικές μελέτες, δοκίμια, άρθρα).

Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 1982, ο Μιλλιέξ είχε τιμηθεί με τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από την Ελληνική Δημοκρατία και με το Αργυρό Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών.

Στο φύλλο του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει στις 21 Σεπτεμβρίου 1946, κατά τη διάρκεια δηλαδή του αδελφοκτόνου Εμφυλίου, είχε δημοσιευτεί ένα άρθρο του Ροζέ Μιλλιέξ (τότε γενικού γραμματέα του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, όπως διαβάζουμε στο συνοδευτικό κείμενο της εφημερίδας), που έφερε τον τίτλο «Δικαιοσύνη υπέρ του ελληνικού λαού».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 21.9.1946, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στο εν λόγω κείμενο του Μιλλιέξ, που είχε δημοσιευτεί αρχικά σε γαλλική εφημερίδα, αναφέρονταν μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:

[…]

Ναι, δικαιοσύνη διά τον θαυμάσιον αυτόν λαόν –σήμερα, τον Αύγουστον του 1946, όπως και χθες, τον Οκτώβριον του 1940– γεμάτον υγείαν και δυναμισμόν, που κινδυνεύει άλλην μίαν φοράν –δυστυχώς!– να πέση θύμα ενός είδους διεθνούς εμφυλίου πολέμου.

Είνε ήδη αρκετά αποκαρδιωτικόν να σκέπτεται κανείς ότι αυτός ο λαός, που έχυσε και την τελευταίαν σταγόνα του αίματός του, αλλά πάντα άκαμπτος, δεν μπόρεσε ν’ αναπνεύση ούτε μίαν στιγμήν από διετίας, μετά την αποτυχημένην απελευθέρωσίν του, έπειτα από τέσσαρα έτη ασυγκρίτου και αληθινά επικής προσπαθείας εις την Αλβανίαν, την Θράκην, την Μακεδονίαν, την Κρήτην, το Ελ Αλαμέιν και το Ρίμινι, εις τα χίλια πεδία της τιμής μιας εσωτερικής αντιστάσεως, μοναδικής ίσως εις την Ευρώπην με την έντασίν της, την γενναιοφροσύνην της, την αποτελεσματικότητά της, με τον σπάνιον αυτόν τίτλον τιμής: ούτε ένας Έλλην στρατιώτης εις το Ανατολικόν Μέτωπον, ούτε ένας εκούσιος Έλλην εργάτης εις την Γερμανίαν. Και είνε αρκετά οδυνηρό, κάθε πρωί, ανοίγοντας την αθηναϊκήν εφημερίδα του, να βλέπη να του υπενθυμίζουν ότι ο πόλεμος συνεχίζεται εις την Ελλάδα, ότι το αίμα ρέει πάλιν επάνω εις τα ιερά βουνά του  1940-41, τα αντάρτικα και τα αιώνια, να διαβάζη στρατιωτικά ανακοινωθέντα όπου γίνεται λόγος διά τανκς και ρουκετοβόλα επί του Ολύμπου, ή νέους καταλόγους συλλήψεων, εκτοπίσεως, εκτελέσεων…

[…]

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 21.9.1946, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εκείνο το οποίον γνωρίζω πολύ καλά και το οποίον δύναμαι να διακηρύξω με ειλικρίνειαν είνε ότι:

1. Ακόμη και αν παραδεχθώ μεν ότι η σημερινή Ελληνική Κυβέρνησις αντιπροσωπεύει το σύνολον του ζωντανού Ελληνικού Έθνους, αι εθνικαί διεκδικήσεις είνε διεκδικήσεις ολοκλήρου του ελληνικού λαού ομοφωνούντος και όχι ενός μόνον κόμματος. Επί πλέον, τα αριστερά κόμματα του ΕΑΜ όχι μόνον τας υποστηρίζουν όλας, αλλά και τας επαυξάνουν, προσθέτοντα την Ανατολικήν Θράκην, την οποίαν έχει αποσπάσει η Τουρκία, και διεκδικούντα, με δραστηριότητα μεγαλυτέραν από τα κόμματα του Κέντρου και της Δεξιάς, την απόδοσιν της Κύπρου.

2. Και προ παντός, αν θιγή σήμερον η Ελλάς εις τα δικαιώματά της, λόγω μιας ανωμάλου και αδίκου εσωτερικής καταστάσεως, θα θιγή ολόκληρος ο ελληνικός λαός και επί μακρόν, τουλάχιστον επί πολλά έτη. Και αυτό θα είνε –πρέπει να διακηρύξωμεν μεγαλοφώνως– μία από τας μελανωτέρας αχαριστίας, μία από τας σκανδαλωδεστέρας αγνωμοσύνας της Ιστορίας.

[…]

Δεν υπάρχει λαός περισσότερον άξιος, περισσότερον υπερήφανος, ολιγώτερον «ζητιάνος που δείχνει τις πληγές του» από τον ελληνικόν λαόν. Και όμως θα μπορούσε να επιδείξη πελωρίας πληγάς: τα 500.000 θύματα του πολέμου και της πείνης, τα 375.000 ορφανά του, τα 1.300 κατεστραμμένα χωριά του, την φυματικήν νεολαίαν του, τον βυθισμένον εμπορικόν στόλον του, την εκμηδενισθείσαν οικονομίαν του. Και όμως δεν ζητεί ανταμοιβήν, ακριβώς όπως δεν την υπελόγισεν την στιγμήν των μεγάλων ηρωικών αποφάσεων, όταν ερρίπτετο ορμητικός και χωρίς υστεροβουλίαν εις τον άνισον αγώνα ή όταν τα κορίτσια του συνετρίβοντο με έξαλλον ενθουσιασμόν κάτω από τα γερμανικά τανκς εις τας ογκώδεις διαδηλώσεις των κατεχομένων Αθηνών. Ο ελληνικός λαός ζητεί απλώς την δικαίαν ικανοποίησιν των ιστορικών δικαίων του, του δικαιώματος της εθνικής ασφαλείας του, του δικαιώματος της εδαφικής του ενότητος.

[…]

Μαραθών, 15 Αυγούστου 1946, 6η επέτειος του φασιστικού τορπιλλισμού της «Έλλης», εις τον λιμένα της Τήνου.