Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη: Στο ναυάγιο της Πύλου το σκάφος δεν έλαβε ποτέ τη βοήθεια που χρειαζόταν

Μια έρευνα της Ευρωπαίας Συνηγόρου του Πολίτη σχετικά με το ρόλο της Frontex στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης έδειξε ότι οι ισχύοντες κανόνες αφήνουν τον Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής της ΕΕ να μην είναι σε θέση να εκπληρώσει πλήρως τις υποχρεώσεις του όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα και να εξαρτάται υπερβολικά από τα κράτη μέλη για να δράσει, όταν τα σκάφη που μεταφέρουν μετανάστες βρίσκονται σε κίνδυνο.

Η Frontex δεν έλαβε απάντηση από τις ελληνικές αρχές

Η έρευνα ξεκίνησε από την Ευρωπαία Συνήγορο του Πολίτη Έμιλι Ο’ Ράιλι μετά την τραγωδία του πλοίου Adriana τον Ιούνιο του 2023, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να πνιγούν πάνω από 600 άνθρωποι στα ανοικτά των ακτών της Ελλάδας κοντά στην Πύλο. Σύμφωνα με τα έγγραφα που ελέγχθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας, η Frontex τέσσερις διαφορετικές φορές  προσφέρθηκε για να συνδράμει τις ελληνικές αρχές παρέχοντας εναέρια επιτήρηση του Adriana, αλλά δεν έλαβε καμία απάντηση. Οι ισχύοντες κανόνες σημαίνουν ότι η Frontex δεν είχε τη δυνατότητα να μεταβεί στη θέση του Adriana σε κρίσιμες περιόδους χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών.

Κατά συνέπεια, η Frontex βρέθηκε στον τόπο όπου ήταν το Adriana μόνο δύο φορές – μία φορά για λίγο με αεροπλάνο δύο ώρες αφότου οι ιταλικές αρχές σήμαναν για πρώτη φορά συναγερμό για το Adriana και στη συνέχεια 18 ώρες αργότερα με drone αφού το σκάφος είχε ήδη βυθιστεί.

Η έρευνα έδειξε επίσης ότι η Frontex δεν έχει εσωτερικές κατευθυντήριες γραμμές για την έκδοση σημάτων έκτακτης ανάγκης (π.χ. κλήσεις Mayday) και ότι δεν διασφαλίζεται ότι οι παρατηρητές θεμελιωδών δικαιωμάτων της Frontex συμμετέχουν επαρκώς στη λήψη αποφάσεων για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στη θάλασσα.

Η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη, Έμιλι Ο’ Ράιλι

Γιατί το σκάφος δεν έλαβε ποτέ τη βοήθεια που χρειαζόταν

«Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί ένα σκάφος που προφανώς χρειαζόταν βοήθεια δεν έλαβε ποτέ αυτή τη βοήθεια, παρά το γεγονός ότι ένας οργανισμός της ΕΕ, οι αρχές δύο κρατών μελών, η κοινωνία των πολιτών και τα ιδιωτικά πλοία γνώριζαν την ύπαρξή του. Γιατί οι αναφορές για υπερβολικό αριθμό επιβαινόντων, προφανή έλλειψη σωσίβιων γιλέκων, παιδιά στο πλοίο και πιθανά θύματα δεν προκάλεσαν έγκαιρες προσπάθειες διάσωσης που θα μπορούσαν να σώσουν εκατοντάδες ζωές», δήλωσε η Έμιλι Ο’Ράιλι.

«Η Frontex περιλαμβάνει την “ακτοφυλακή” στο όνομά της, αλλά η τρέχουσα εντολή και αποστολή της σαφώς υπολείπονται αυτής. Εάν η Frontex έχει καθήκον να συμβάλει στη διάσωση ζωών στη θάλασσα, αλλά τα εργαλεία για αυτό λείπουν, τότε αυτό είναι ξεκάθαρα ένα θέμα για τους νομοθέτες της ΕΕ. Υπάρχει προφανής ένταση μεταξύ των υποχρεώσεων της Frontex όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα και του καθήκοντός της να υποστηρίζει τα κράτη μέλη στον έλεγχο της διαχείρισης των συνόρων», συμπλήρωσε, για να καταλήξει: «Η συνεργασία με τις εθνικές αρχές, όταν υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων έρευνας και διάσωσης που έχουν αναλάβει, ενέχει τον κίνδυνο να καταστήσει την ΕΕ συνένοχη σε ενέργειες που παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα και κοστίζουν ζωές.»

Οκτώ μήνες μετά δεν έχουν γίνει οι αναγκαίες αλλαγές

Πέρα από την έρευνα και τις προτάσεις σχετικά με τον Frontex, η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη κατέληξε σε συμπεράσματα σχετικά με ευρύτερα συστημικά προβλήματα. Σημείωσε ότι ενώ ο Έλληνας Συνήγορος του Πολίτη ερευνά τις ενέργειες της ελληνικής ακτοφυλακής, δεν υπάρχει ένας ενιαίος μηχανισμός λογοδοσίας σε επίπεδο ΕΕ που θα μπορούσε να διερευνήσει ανεξάρτητα τον ρόλο των ελληνικών αρχών, τον ρόλο της Frontex και τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία είναι υπεύθυνη για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις διατάξεις περί θεμελιωδών δικαιωμάτων βάσει των συνθηκών της ΕΕ.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη, κάλεσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Επιτροπή να συστήσουν μια ανεξάρτητη επιτροπή έρευνας για να αξιολογήσει τους λόγους για τον μεγάλο αριθμό θανάτων στη Μεσόγειο και να αντλήσει διδάγματα από το ναυάγιο της Adriana.

«Σχεδόν οκτώ μήνες μετά το περιστατικό του Adriana, δεν έχουν γίνει αλλαγές για να αποφευχθεί η επανάληψη ενός τέτοιου περιστατικού», δήλωσε «Εμιλι Ο’Ράιλι