Πόλεμοι, εκλογές και δασμοί απειλούν την παγκόσμια οικονομία το 2024

Οι επιθέσεις των Χούθι στην κρίσιμη για το παγκόσμιο εμπόριο ναυσιπλοΐα της Ερυθράς Θάλασσας, καθώς επίσης και ο κίνδυνος επέκτασης του πολέμου του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς στη Γάζα αυξάνει κατακόρυφα την αβεβαιότητα σε ένα κόσμο που ήδη αγωνίζεται εναντίον αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων.

Ο κίνδυνος της κλιμάκωσης της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή είναι ο τελευταίος μιας σειράς απρόβλεπτων κρίσεων, συμπεριλαμβανομένων της πανδημίας του κορωνοϊού και του πόλεμου στην Ουκρανία, που δαγκώνουν σαν αρκούδα την παγκόσμια οικονομία αλλάζοντας την πορεία της και αφήνοντας βαθιά σημάδια, γράφουν οι New York Times.

Σωρεία εκλογικών αναμετρήσεων

Και σαν να μην έφταναν αυτά, το παγκόσμιο σκηνικό γίνεται περισσότερο ευμετάβολο εξαιτίας του κύματος εθνικών εκλογικών αναμετρήσεων, που πρόκειται να διεξαχθούν τον επόμενο χρόνο με συνέπειες που αναμένονται να είναι μεγάλες και μακροχρόνιες.

Πάνω από δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι σε περίπου πενήντα χώρες, από την Ινδία, το Μεξικό, τη Νότια Αφρική, τις ΗΠΑ και τις 27 χώρες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα προσέλθουν στις κάλπες. Συνολικά, οι ψηφοφόροι στους εκλογικούς αυτούς «ολυμπιακούς» του 2024, αντιπροσωπεύουν το 60% της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής.

Στις ισχυρές δημοκρατίες, οι εκλογές διεξάγονται καθώς η δυσπιστία προς την κυβέρνηση αυξάνεται, τα εκλογικά σώματα είναι πικρά διχασμένα και υπάρχει μια βαθιά και μόνιμη ανησυχία για τις οικονομικές προοπτικές. Ακόμη και σε χώρες όπου οι εκλογές δεν είναι ούτε ελεύθερες ούτε δίκαιες, οι ηγέτες είναι ευαίσθητοι στην υγεία της οικονομίας. Η απόφαση του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν αυτό το φθινόπωρο να απαιτήσει από τους εξαγωγείς να μετατρέπουν το ξένο νόμισμα σε ρούβλια έγινε πιθανώς με στόχο τη στήριξη του εθνικού νομίσματος και τη μείωση των τιμών ενόψει των προεδρικών εκλογών στη Ρωσία τον Μάρτιο.

Νικητές και λαϊκιστές

Οι νικητές θα πάρουν κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις, καθορίζοντας τις επιδοτήσεις βιομηχανιών, τις φορολογικές ελαφρύνσεις, τις τεχνολογικές μεταβάσεις, την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, τους ρυθμιστικούς ελέγχους, τους εμπορικούς διαύλους, τις επενδύσεις, την ελάφρυνση του χρέους και την ενεργειακή μετάβαση.

Μια σειρά εκλογικών αναμετρήσεων που μπορούν να ανεβάσουν στην εξουσία οργισμένους λαϊκιστές, μπορούν να οδηγήσουν τις κυβερνήσεις σε αυστηρότερο έλεγχο του εμπορίου, των ξένων επενδύσεων και της μετανάστευσης. Τέτοιες πολιτικές θα μπορούσαν να οδηγήσουν την παγκόσμια οικονομία σε «έναν πολύ διαφορετικό κόσμο από αυτόν που έχουμε συνηθίσει», εκτιμά η Νταϊάν Κόιλ, καθηγήτρια δημόσιας πολιτικής στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.

Σε πολλά μέρη, ο σκεπτικισμός για την παγκοσμιοποίηση έχει αυξηθεί εξαιτίας της στασιμότητα στα εισοδήματα, την πτώση του βιοτικού επιπέδου και τις διογκούμενες ανισότητες. Παρόλα αυτά «ένας κόσμος συρρικνωμένου εμπορίου είναι ένας κόσμος συρρικνωμένου εισοδήματος», σημειώνει η Κόιλ. Και αυτό εγείρει την πιθανότητα ενός «φαύλου κύκλου», επειδή η εκλογή δεξιών εθνικιστών είναι πιθανό να αποδυναμώσει περαιτέρω την παγκόσμια ανάπτυξη και να πλήξει τις οικονομικές προοπτικές, προειδοποιεί η ίδια.

Η δεκαετία του ’30

Πολλοί οικονομολόγοι συγκρίνουν τα πρόσφατα οικονομικά γεγονότα με εκείνα της δεκαετίας του 1970, αλλά η δεκαετία που έρχεται στο μυαλό της προαναφερόμενης είναι η δεκαετία του 1930, οπότε οι πολιτικές αναταραχές και οι οικονομικές ανισορροπίες «εξελίχθηκαν σε λαϊκισμό και μείωση του εμπορίου και στη συνέχεια σε ακραίες πολιτικές».

Οι μεγαλύτερες, πληθυσμιακά, εκλογές του επόμενου έτους είναι στην Ινδία, σήμερα την ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία του κόσμου που προσπαθεί να ανταγωνιστεί την Κίνα ως παγκόσμιος κόμβος παραγωγής. Οι προεδρικές εκλογές στην Ταϊβάν τον Ιανουάριο έχουν τη δυνατότητα να ανεβάσουν την ένταση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, ενώ ετο Μεξικό, η ψηφοφορία θα επηρεάσει την προσέγγιση της κυβέρνησης στην ενέργεια και τις ξένες επενδύσεις. Ένας νέος πρόεδρος στην Ινδονησία, επίσης, θα μπορούσε να αλλάξει τις πολιτικές για τα κρίσιμα ορυκτά όπως το νικέλιο.

Σε κάθε περίπτωση, οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές θα είναι οι σημαντικότερες για την παγκόσμια οικονομία. Η επικείμενη αναμέτρηση ήδη επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων.  Για παράδειγμα, την περασμένη εβδομάδα, Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες συμφώνησαν να αναστείλουν, έως τις εκλογές, τους δασμούς στον ευρωπαϊκό χάλυβα και αλουμίνιο και στο αμερικανικό ουίσκι και τις μοτοσικλέτες. Η συμφωνία αυτή φέρεται να ευνοεί τον Τζο Μπάιντεν, ο οποίος, προς άγραν ψήφων, εμφανίζεται πως τηρεί σκληρή στάση απέναντι στις εμπορικές συμφωνίες.

Ο παράγοντας Τραμπ

Από την άλλη, ο πρώην πρόεδρος ΝτόναλντΤραμπ, ως ο πιθανότερος υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων, υπέρμαχος του προστατευτισμού στις εμπορικές πολιτικές, έχει προτείνει την επιβολή φόρου 10% σε όλα τα εισαγόμενα στις ΗΠΑ αγαθά – μια επιθετική κίνηση που αναπόφευκτα θα οδηγούσε άλλες χώρες σε αντίποινα. Ο Τραμπ, ο οποίος ακολουθεί τη γραμμή των υπόλοιπων απολυταρχιών επί γης έχει έχει επίσης υποδείξει ότι θα αποχωρήσει από την εταιρική σχέση της Αμερικής με την Ευρώπη, θα αποσύρει την υποστήριξη προς την Ουκρανία και θα ακολουθήσει μια πιο συγκρουσιακή στάση απέναντι στην Κίνα.

«Το αποτέλεσμα των εκλογικών αναμετρήσεων μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένες αλλαγές σε θέματα τόσο εσωτερικής όσο και εξωτερικής πολιτικής, όπως η κλιματική αλλαγή, η ρύθμιση της αγοράς και οι παγκόσμιες συμμαχίες» συμπέρανε σε πρόσφατη έκθεσή της η συμβουλευτική εταιρεία EY-Parthenon.

Για την ώρα, οι παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές για το επόμενο έτος είναι μεικτές. Η ανάπτυξη στις περισσότερες χώρες του κόσμου παραμένει αργή, ενώ δεκάδες αναπτυσσόμενες βρίσκονται σε κίνδυνο αθέτησης των κρατικών χρεών τους. Στη θετική πλευρά, η ραγδαία πτώση του πληθωρισμού ωθεί τους κεντρικούς τραπεζίτες να μειώσουν τα επιτόκια ή τουλάχιστον να παγώσουν την αύξησή τους. Η μείωση του κόστους δανεισμού αποτελεί γενικά κίνητρο για επενδύσεις και αγορές κατοικιών. Καθώς ο κόσμος συνεχίζει να διασπάται σε δύσκολες συμμαχίες και αντίπαλα μπλοκ, οι ανησυχίες για την ασφάλεια είναι πιθανό να επηρεάσουν ακόμη περισσότερο τις οικονομικές αποφάσεις απ’ ό,τι μέχρι σήμερα.

Γεωπολιτικοί πρωταγωνιστές

Η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία αύξησαν τις αγορές ρωσικού πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, αφού η Ευρώπη μείωσε απότομα τις δικές της μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα, οι εντάσεις μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ ώθησαν την Ουάσινγκτον να απαντήσει στην επί χρόνια ισχυρή βιομηχανική υποστήριξη του Πεκίνου, παρέχοντας τεράστια κίνητρα για ηλεκτρικά οχήματα, ημιαγωγούς και άλλα είδη που θεωρούνται απαραίτητα για την εθνική ασφάλεια.

Οι επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους στην Ερυθρά Θάλασσα από την υποστηριζόμενη από το Ιράν πολιτοφυλακή των Χούθι είναι ένα ακόμη σημάδι του αυξανόμενου κατακερματισμού. Τους τελευταίους μήνες, είναι η αλήθεια ότι έχουν αναδυθεί στο προσκήνιο μικρότεροι γεωπολιτικοί πρωταγωνιστές, όπως η Υεμένη, η Χαμάς, το Αζερμπαϊτζάν και η Βενεζουέλα που επιδιώκουν να αλλάξουν το στάτους κβο, εξηγεί η η Κόρτνεϊ Ρίκερτ ΜακΚάφρεϊ, γεωπολιτική αναλύτρια και επικεφαλής της πρόσφατης έκθεσης της EY-Parthenon.

«Ακόμη και αν αυτές οι συγκρούσεις είναι μικρότερες, μπορούν να επηρεάσουν τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες με απρόσμενους τρόπους. Η γεωπολιτική ισχύς διασπάται όλο και περισσότερο. Κι αυτό εντείνει τη ρευστότητα» συνεχίζει η ίδια. Οι επιθέσεις των Χούθι σε πλοία από όλο τον κόσμο στο στενό Bab-el-Mandeb, στο νότιο άκρο της Ερυθράς Θάλασσας, έχουν εκτοξεύσει τις τιμές των ναύλων και των ασφαλίστρων και τις τιμές του πετρελαίου, ενώ έχουν εκτρέψει τη θαλάσσια κυκλοφορία σε μια πολύ μεγαλύτερη και πιο κοστοβόρα διαδρομή γύρω από την Αφρική.

Σημείο ανάφλεξης

Την περασμένη εβδομάδα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα επεκτείνουν μια στρατιωτική συμμαχία για να διασφαλίσουν την ασφάλεια των πλοίων που διέρχονται από την συγκεκριμένη εμπορική οδό, μέσω της οποίας περνά το 12% του παγκόσμιου εμπορίου. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αναδρομολόγηση του παγκόσμιου εμπορίου μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Ο Κλάους Βίστεσεν, επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωζώνης στην Pantheon Macroeconomics, δήλωσε ότι ο αντίκτυπος των επιθέσεων ήταν μέχρι στιγμής περιορισμένος. «Από οικονομικής άποψης, δεν βλέπουμε τεράστια αύξηση στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου», δήλωσε ο ίδιος, αν και αναγνώρισε ότι οι επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα ήταν το «πιο προφανές βραχυπρόθεσμο σημείο ανάφλεξης».

Η αβεβαιότητα, ωστόσο, έχει ανασταλτικό αντίκτυπο στην οικονομία. Οι επιχειρήσεις τείνουν να υιοθετούν στάση αναμονής όταν πρόκειται για επενδύσεις, επεκτάσεις και προσλήψεις.

Συνεχιζόμενη αστάθεια

«Η συνεχιζόμενη αστάθεια στις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές σχέσεις μεταξύ των μεγάλων οικονομιών αποτελεί τη μεγαλύτερη ανησυχία για τους επικεφαλής των εταιρειών διαχείρισης κινδύνων τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα», διαπιστώνει έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στα μέσα του έτους.

Με τις στρατιωτικές συγκρούσεις να συνεχίζονται με αμείωτους ρυθμούς, τις αυξανόμενες εξάρσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων και τη μεγάλη σειρά σημαντικών εκλογών ενόψει, είναι πιθανό το 2024 να φέρει σε όλο τον κόσμο μια από τα φοβερά και τρομερά ίδια, καταλήγει το αμερικανικό δημοσίευμα.