ΗΠΑ: Η επιστροφή της «Made in USA» πολιτικής

Για δεκαετίες είχαν δαιμονοποιηθεί με κάθε δυνατό τρόπο. Θεωρήθηκαν μια παρωχημένη εκδοχή οικονομικής πολιτικής, που κατέληγε να βάζει φραγμούς στην οικονομική ανάπτυξη και οδηγούσαν σε διασπάθιση οικονομικών πόρων. Τόσο το πλαίσιο διαπραγμάτευσης που οδήγησε στη διαμόρφωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου όσο και το πλαίσιο λειτουργίας της Ενιαίας Αγοράς στην πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, υποτίθεται ότι τις έβαζαν στο στόχαστρο. Η άρση τους ήταν από τα βασικά επίδικα όσο ήταν σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για τις μεγάλες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Και όμως τώρα κάνουν μια θριαμβευτική επιστροφή.

Οι κρατικές επιδοτήσεις στη βιομηχανία και γενικότερα οι «εθνικές πολιτικές» για τη βιομηχανική ανάπτυξη κάνουν το τελευταίο διάστημα μια θριαμβευτική επιστροφή στο προσκήνιο, ξεκινώντας από τις ίδιες τις ΗΠΑ.

Αφού για χρόνια οι ΗΠΑ κατηγόρησαν άλλες χώρες για πολιτική άμεσων ή έμμεσων κρατικών επιδοτήσεων στις βιομηχανίες τους, με ιδιαίτερη έμφαση στις πολεμικές απέναντι στις πολιτικές του κινεζικού κράτους, πλέον αποφάσισαν οι ίδιες να προχωρήσουν σε αυτές ακριβώς τις πολιτικές.

Μια σειρά νομοθετημάτων της κυβέρνησης Μπάιντεν, που ψηφίστηκαν το 2021 και το 2022, αφορούσαν ακριβώς μεγάλα «πακέτα» ενισχύσεων στην αμερικανική οικονομία, ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ακόμη και όταν δεν αφορούν άμεσες ενισχύσεις, στην πραγματικότητα αντιστοιχούν σε ακριβώς αυτό. Για παράδειγμα, η πρόβλεψη μιας σημαντικής φοροαπαλλαγής για την αγορά ηλεκτρικού αυτοκινήτου του οποίου η κατασκευή ολοκληρώθηκε στις ΗΠΑ, ενισχύει προφανώς αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, την ώρα που περιορίζει τη δυνατότητα των επιχειρήσεων από την Ευρώπη και τη Νοτιοανατολική Ασία να διεκδικήσουν μερίδιο αυτής της σημαντικής αγοράς, καθώς οι κυβερνήσεις προσπαθούν να θέσουν στόχους μηδενικών εκπομπών.

Και βέβαια δεν είναι τυχαίο ότι τέτοιες κινήσεις έχουν προκαλέσει και αντίστοιχες κινήσεις και από τους άλλους οικονομικούς πόλους στο παγκόσμιο σύστημα, ξεκινώντας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που ούτως ή άλλως είχε μεγαλύτερη παράδοση διαρθρωτικών παρεμβάσεων.

Την ίδια στιγμή αρκετές χώρες θα νιώσουν την πίεση από τις αμερικανικές πολιτικές, καθώς θα δουν τις εξαγωγές τους να βρίσκουν διάφορα εμπόδια, την ώρα που οι αμερικανικές επιδοτήσεις θα «κλέβουν» επενδύσεις σε τομείς όπως π.χ. η παραγωγή «πράσινου» υδρογόνου.

Η διεκδίκηση εκ νέου της ηγεμονίας

Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι είναι απλώς μια «οικονομική» στρατηγική. Αντιθέτως, αποτυπώνει και μια σαφή πολιτική επιδίωξη. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν απλώς να έχουν οικονομική ανάπτυξη, ή καλύτερους οικονομικούς δείκτες. Θέλουν μια οικονομική πολιτική που να εξασφαλίζει ότι θα ανακτήσουν και θα διατηρήσουν το προβάδισμα στις κρίσιμες αναδυόμενες τεχνολογίες.

Εδώ, οι κρατικές ενισχύσεις έρχονται να συναντήσουν τις κυρώσεις που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ ιδίως στην Κίνα. Θυμίζουμε ότι τα τελευταία χρόνια οι ΗΠΑ έχουν ξεδιπλώσει ένα μεγάλο φάσμα από κυρώσεις που σκοπό έχουν να υπονομεύσουν τη δυνατότητα της Κίνας να αποκτήσει πρόσβαση τόσο σε τεχνολογικά προϊόντα και ιδίως μικροτσίπ τελευταίας γενιάς, όσο και στην πρόσβαση της Κίνας στις τεχνολογίες που θα επέτρεπαν να παράγει αυτά τα μικροτσίπ μόνη της.

Επομένως, οι ΗΠΑ το επόμενο διάστημα θα επιδιώξουν όχι μόνο να παραμείνουν σε μια τεχνολογική πρωτοπορία, αλλά και να εξασφαλίσουν ότι οι ανταγωνιστές τους δεν θα αμφισβητήσουν αυτή την πρωτοκαθεδρία.

Τα όρια των ενισχύσεων

Ωστόσο αυτό δεν αναιρεί τα ερωτήματα που υπάρχουν σε σχέση με αυτή την πολιτική. Καταρχάς υπάρχει το ερώτημα εάν οι ΗΠΑ μπορούν να ανακτήσουν την πρωτοκαθεδρία σε κρίσιμες τεχνολογίες. Για παράδειγμα, στα μικροτσίπ τελευταίας γενιάς δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι οι ΗΠΑ ακόμη και εάν διαθέσουν μεγάλους πόρους, θα μπορέσουν να καλύψουν το τεχνολογικό έλλειμμα που τις χωρίζει σε αυτόν τον τομέα από τη Νότια Κορέα ή την Ταϊβάν. Υπάρχει κίνδυνος να σπαταληθούν πόροι χωρίς να υπάρξει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ούτε είναι δεδομένο ότι οι «στοχευμένες» επιδοτήσεις θα καταφέρουν να αναδείξουν όντως τις τεχνολογίες της επόμενης μέρας, ιδίως όταν οι ΗΠΑ έχουν στο παρελθόν επενδύσει σε τεχνολογίες που δεν προχώρησαν, σε αντίθεση με την πιο γενική υποστήριξη της επιστημονικής έρευνας που ενίοτε αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική στην ανάδυση αξιοποιήσιμων τεχνολογιών.