Η Ιαπωνία θέλει να εγκαταλείψει τις αντιπολεμικές συνταγματικές δεσμεύσεις της

Το Ιαπωνικό Σύνταγμα όπως διαμορφώθηκε το 1947, σε μια διαδικασία που την επέβαλαν ουσιαστικά οι ΗΠΑ σε μια περίοδο που ήταν νωπές οι μνήμες από τη δράση του Ιαπωνικού Στρατού εναντίον των ΗΠΑ αλλά και εναντίον της Κορέας και της Κίνας, όπως και το τραύμα των δύο αμερικανικών ατομικών βομβών, έχει την ιδιαιτερότητα να έχει μια ρητή αντιπολεμική πρόβλεψη στο άρθρο 9. Αποκηρύσσει τον πόλεμο και δεσμεύεται ποτέ να μην χρησιμοποιήσει τις ένοπλες δυνάμεις, σε γη, θάλασσα και αέρα, για την επίλυση προβλημάτων.

Ωστόσο την ίδια στιγμή η Ιαπωνία ξοδεύει περίπου 50 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο (1% του ΑΕΠ της) για να συντηρεί μια δύναμη αυτοάμυνας που περιλαμβάνει 250.000 ένοπλους και μάλιστα σχεδιάζει συστηματικά να την αναβαθμίσει. Στην πραγματικότητα ήδη η Ιαπωνία έχει έναν μεγάλο στρατό, από τους πιο ισχυρούς στον κόσμο.

Μάλιστα, ήδη από το 2013 έχει ανακοινωθεί και μια νέα στρατηγική ασφάλειας, ενώ η αναβάθμιση των ενόπλων δυνάμεων της Ιαπωνίας και η διεύρυνση του ρόλου τους πέραν της «αυτοάμυνας», έως του ορίου της συνεργασία και με τις ένοπλες δυνάμεις άλλων χωρών, ήταν μια βασική πολιτική επιλογή του πρόσφατα δολοφονηθέντος τέως πρωθυπουργού Σίντσο Άμπε, που ούτως ή άλλως συνδύαζε τον συντηρητισμό με μια μεγαλύτερη έμφαση και τον εθνικισμό.

Με μία έννοια η συνταγματική αναθεώρηση εάν προχωρήσει, καθώς πλέον μετά τις τελευταίες εκλογές υπάρχουν και οι κοινοβουλευτικοί συσχετισμοί, απλώς θα επικυρώσει τη κατάσταση που ισχύει τώρα, υποστηρίζουν ορισμένοι.

Το νέο τοπίο στην περιοχή

Όλα αυτά έχουν να κάνουν και με ένα νέο τοπίο που διαμορφώνεται στην περιοχή με πιο έντονες διαχωριστικές και διαχωριστικές γραμμές. Η διεκδίκηση ενός πιο αποφασιστικού ρόλου της Κίνας, και η όξυνση γύρω από το ζήτημα της Ταϊβάν, έχουν οδηγήσει και τις ΗΠΑ σε μια αναζήτηση μιας πιο αναβαθμισμένης αμυντικής συνεργασίας με τις χώρες που είναι παραδοσιακά σύμμαχες στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης και της Ιαπωνίας.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει και γιατί η αμερικανική πλευρά βλέπει με καλό μάτι το ενδεχόμενο της αναθεώρησης του συντάγματος και την αναβάθμιση του ρόλου των Ιαπωνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Και αυτό γιατί θα επέτρεπε οι Ιαπωνικές ένοπλες δυνάμεις να μπορούν να ενταχθούν σε πρακτικές και μηχανισμούς συλλογικής ασφάλειας.

Δεν είναι τυχαίο, ότι αυτό συνδέεται και με το ζήτημα της Ταϊβάν και το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη αρχίσει να προετοιμάζονται για το ενδεχόμενο κινεζικής εισβολής στην Ταϊβάν και να προσπαθούν να διαμορφώσουν όρους (και συμμαχίες) για την υπεράσπισή της.

Στην πραγματικότητα, μια Ιαπωνία με αναβαθμισμένες ένοπλες δυνάμεις και απαλλαγή από τους συνταγματικούς περιορισμούς στη δράση τους, θα σηματοδοτούσε ένα βήμα στη διαμόρφωση ενός Ασιατικού ή παγκόσμιου ΝΑΤΟ. Δεν είναι τυχαίο ότι φέτος για πρώτη φορά προσκλήθηκε να παρακολουθήσει τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ και ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Φούμιο Κισίντα, σε μια κίνηση σημαντικού συμβολισμού για το πώς διαμορφώνεται η δυτική στρατιωτική συνεργασία.

Η συζήτηση στο εσωτερικό της Ιαπωνίας

Η τοποθέτηση υπέρ της συνταγματικής αναθεώρησης και της αναβάθμισης των ενόπλων δυνάμεων κατεξοχήν προέρχεται από τις πιο συντηρητικές και εθνικιστικές φωνές της Ιαπωνίας. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσο η ρωσική εισβολή την Ουκρανία, όσο και η ολοένα και μεγαλύτερη επιθετικότητα της Κίνας, επανέρχονται στη σχετική συζήτηση ως επιχειρήματα να αναβαθμίσει και η Ιαπωνία τη δική της αμυντική ικανότητα. Άλλωστε, Ιαπωνία και Κίνα έχουν ακόμη κάποιες εδαφικές διαφορές, συμπεριλαμβανομένης της διαφορά για τις ακατοίκητες νησίδες Σεντάκου στη Νότια Σινική Θάλασσα που διεκδικούνται από την Ιαπωνία, την Κίνα και την Ταϊβάν.

Επιπλέον, το ζήτημα της αναθεώρησης του άρθρου 9 του Συντάγματος είναι ένας παλαιός στόχος του κυβερνώντος Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος. Ο Άμπε το προώθησε ιδιαίτερα και ο διάδοχός του Φούμιο Κισίντα έχει δηλώσει ότι επίσης θέλει να προχωρήσει σε αυτή την κατεύθυνση. Ας μην ξεχνάμε ότι ο ιαπωνικός συντηρητισμός, που σε μεγάλο βαθμό στεγάζεται στο Φιλελεύθερο Λαϊκό Κόμμα, είναι ιστορικά αναθεωρητικός και θα ήθελε ως ένα βαθμό να αποκαταστήσει τη μνήμη των αυτοκρατορικών ενόπλων δυνάμεων.

Δεν είναι τυχαίο ότι στις σχετικές συζητήσεις στην Ιαπωνία αυτό που επανέρχεται είναι η ανάγκη οι ένοπλες δυνάμεις να μπορούν όχι απλώς να αμυνθούν αλλά και να αποκτήσουν την ικανότητα να πλήττουν τις βάσεις του αντιπάλου, ενώ έχει τεθεί και το ζήτημα εάν είναι σκόπιμο να αποκτήσει η Ιαπωνία πυρηνοκίνητο υποβρύχιο.

Όμως, την ίδια στιγμή δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ιαπωνικές ένοπλες δυνάμεις διέπραξαν μεγάλης κλίμακας εγκλήματα πολέμου κατά τη διάρκεια του Δεύτερου, ενώ για πολύ καιρό στη συλλογική συνείδηση της χώρας υπήρχε μια πολύ έντονη αποκήρυξη του μιλιταρισμού που ταυτιζόταν με τα δεινά του πόλεμου αλλά και το βαρύ τίμημα που χρειάστηκε να πληρώσει η χώρα μέχρι την ήττα και τη συνθηκολόγησης. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ιαπωνία είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που έχει ζήσει τη φρίκη της επίθεσης με πυρηνικά όπλα.

Το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα σκοπεύει να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ. Ωστόσο, την ίδια στιγμή με τον πληθωρισμό να ανεβαίνει και να υπάρχουν αυξήσεις σε διάφορα είδη, δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι δεν χρειάζεται αύξηση των αμυντικών δαπανών.

Η κινεζική αντίδραση

Σε αυτό το φόντο είναι κατανοητό γιατί η κινεζική πλευρά έχει αντιδράσει στην ενδεχόμενη αναθεώρηση του άρθρου 9 του ιαπωνικού συντάγματος θεωρώντας ότι αυτή η επιστροφή στις παραδόσεις του ιαπωνικού μιλιταρισμού, καθώς θα έφερνε την αντιπαραθετική και συγκρουσιακή λογική του ΝΑΤΟ, κάτι που θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα για την ευρύτερη περιοχή του Ινδο-ειρηνικού.