Λευκορωσία: Μια κρίση με φόντο το «Νέο Ψυχρό Πόλεμο»

Η σημασία της Λευκορωσίας για τη Ρωσία

Πέραν της γεωπολιτικής σημασίας που έχει η Λευκορωσία για τη Ρωσία, έχει σημασία ότι οι δύο χώρες έχουν από χρόνια υπογράψει και συμφωνία για τη δημιουργία ενωσιακού κράτους.

Ωστόσο, θα ήταν λάθος να πούμε ότι ο Λουκασένκο είναι απλώς μια «μαριονέτα» της Ρωσίας. Σε αρκετά σημεία έχει διαφοροποιηθεί και είχε κάνει και ανοίγματα προς τη Δύση. Αντίστοιχα, η Μόσχα έχει κατά καιρούς δείξει ότι δεν ταυτίζεται με όλες τις επιλογές του.

Οι διαμαρτυρίες που ξέσπασαν μετά τις περσινές εκλογές και την αμφισβήτηση του αποτελέσματός τους από την αντιπολίτευση, έδωσαν νέα ώθηση σε όσους πιστεύουν ότι χρειάζεται να ενισχυθεί μια κατεύθυνση «αλλαγής καθεστώτος» στη Λευκορωσία, έτσι ώστε η Ρωσία να χάσει έναν κρίσιμο σύμμαχο. Αυτό αφορά και τις ΗΠΑ αλλά και ευρωπαϊκές δυνάμεις, με προεξάρχουσες χώρες όπως τη Λιθουανία και την Πολωνία. Ειδικά στην τελευταία υπάρχει μια παράδοση σκέψης που αντιμετωπίζει την Λευκορωσία ως τμήμα της αναγέννησης της «Πολωνικής Κοινοπολιτείας».

Οι ρωσικές ανακοινώσεις για σχέδια πραξικοπήματος

Τον Απρίλιο του 2021 η ρωσική υπηρεσία ασφαλείας FSB ανακοίνωσε ότι είχε ανακαλύψει ένα σχέδιο πραξικοπήματος στην Λευκορωσία και δολοφονίας του Λουκασένκο και συνέλαβαν τους οργανωτές, ανάμεσά τους τον Γιούρι Ζένκοβιτς, πρώην συνεργάτη του Λουκασένκο στη δεκαετία του 1990 πριν περάσει στην αντιπολίτευση. Η ρωσική πλευρά θα δώσει πολύ μεγάλη σημασία σε αυτό το περιστατικό και ουσιαστικά ο Πούτιν θα το επικαλεστεί για να απαντήσει στις κατηγορίες των ΗΠΑ ότι η Ρωσία έχει αποπειραθεί να κάνει παρεμβάσεις σε εκλογικές διαδικασίες δυτικών χωρών και να επηρεάσει το αποτέλεσμα.

Ο Λουκασένκο κατηγόρησε ευθέως τις ΗΠΑ, που δεν έχουν αναγνωρίσει τα αποτελέσματα των εκλογών του 2020, ότι ήταν υπεύθυνες για το σχεδιαζόμενο πραξικόπημα.

Η λευκορωσική αντιπολίτευση θα υποστηρίξει ότι οι αποκαλύψεις αφορούσαν μια προβοκάτσια των ρωσικών και λευκορωσικών μυστικών υπηρεσιών.

Γιατί ο Λουκασένκο επέλεξε μια τέτοια ενέργεια;

Ωστόσο, εάν τα παραπάνω εξηγούν την ιδιαίτερη φόρτιση που υπάρχει γύρω από τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της Λευκορωσίας, αλλά και τη γενικευμένη καχυποψία που βλέπει παντού απόπειρες πραξικοπημάτων ή την προσπάθεια να παρουσιαστεί κάθε αντιπολιτευτική δράση ως απόπειρα πραξικοπήματος, εντούτοις δεν εξηγούν γιατί επέλεξε μια τέτοια χειρονομία ο Λουκασένκο, όταν ήξερε πολύ καλά ότι η αντίδραση θα ήταν κυρώσεις και ομόθυμη κατακραυγή.

Το γεγονός ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Προτάσεβιτς, εκτός από δημοσιογράφος και ακτιβιστής της αντιπολίτευσης ήταν και ακροδεξιός, δεν αναιρεί το γεγονός ότι θα υπήρχαν αυτές οι αντιδράσεις, ακριβώς επειδή είχε τη χροιά «πειρατείας».

Ενδιαφέρον έχει επίσης ότι ο Λουκασένκο επέλεξε να προχωρήσει σε αυτή την ενέργεια σε μια στιγμή που η Μόσχα δείχνει να θέλει μια κάποια εξομάλυνση των αμερικανορωσικών σχέσεων, όπως φάνηκε από την προσπάθεια να καταγραφεί ως «εποικοδομητική», η συνάντηση Λαβρόφ και Μπλίνκεν στο Ρέικιαβικ την περασμένη εβδομάδα.

Μία εξήγηση έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο Λουκασένκο συχνά έχει κάνει κινήσεις χωρίς να συνεννόηση με τη Μόσχα. Ωστόσο, το βασικό είναι μάλλον ότι θεωρεί ότι σε αυτή ούτως ή άλλως έχει να αντιμετωπίσει ένα εχθρικό κλίμα από το εξωτερικό, οπότε κυρίως τον ενδιαφέρει να απευθυνθεί προς το εσωτερικό μέτωπο και να δείξει στην αντιπολίτευση ότι δεν πρόκειται να παραχωρήσει την εξουσία. Δηλαδή, παρότι γνώριζε ότι θα υπήρχαν μεγάλες αντιδράσεις, προτίμησε να δείξει ότι είναι ένας ηγέτης εναντίον του οποίου διαρκώς εξυφαίνονται συνωμοσίες και τις οποίες αυτός μπορεί να αντιμετωπίσει.

Ο Λαβρόφ συνιστά ψυχραιμία

Σε αυτό το φόντο είναι ενδεικτική η τοποθέτηση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών στο τέλος της κοινής συνέντευξης με τον Έλληνα ομόλογό του Νίκο Δένδια. «Τασσόμαστε υπέρ του να αποτιμηθεί αυτή η κατάσταση όχι εν θερμώ, όχι με βιασύνη, αλλά στη βάση όλων των πληροφοριών που υπάρχουν», είπε ο Ρώσος υπουργός, πολύ περισσότερο, όπως προσέθεσε, «που ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ της Δημοκρατίας της Λευκορωσίας υπογράμμισε την ετοιμότητα της κυβέρνησής του να ενεργήσει στο ζήτημα αυτό με διαφάνεια, την ετοιμότητα να ακολουθήσει όλους τους διεθνείς κανόνες και να εγγυηθεί την πλήρη πρόσβαση, συμπεριλαμβανομένης σε περίπτωση, που χρειαστεί, την υποδοχή διεθνών εμπειρογνωμόνων».

Είναι σαφές ότι η Ρωσία προσπαθεί να δώσει μια εικόνα ψυχραιμίας απέναντι στην ιδιαίτερα ανεβασμένους τόνους καταδίκης που έχουνε επιλέξει οι δυτικές πρωτεύουσες. Από την άλλη, μεριά έχει τη σημασία του και το γεγονός ότι ο Λαβρώφ υπενθύμισε ότι η πρακτική αυτή «πειρατείας» δεν είναι μια λευκορωσική αποκλειστικότητα και ανέφερε, όπως είχε κάνει νωρίτερα και η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ Μαρία Ζαχάροβα, δύο περιστατικά: «Το επεισόδιο του 2013, όταν με επιμονή των ΗΠΑ, η Αυστρία εξανάγκασε σε προσγείωση το αεροπλάνο του προέδρου της Βολιβίας χωρίς να ακολουθήσει κάποια συγγνώμη και το περιστατικό, για το οποίο δεν μιλούν τόσο συχνά, όταν το 2016, αεροσκάφος των Λευκορωσικών Αερογραμμών, προσγειώθηκε καταναγκαστικά στο Κίεβο, καθότι η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας ενδιαφερόταν για έναν πολίτη της Αρμενίας, ο οποίος επέβαινε σε αυτό. Ο πολίτης αυτός “αφαιρέθηκε” από την πτήση και το αεροπλάνο συνέχισε την πτήση του, επίσης χωρίς να υπάρξει κάποια ιδιαίτερη συγγνώμη» ανέφερε ο Σεργκέι Λαβρόφ.