Αγγελική Στελλάκη
Μάς συστήθηκε με το Persepolis, το graphic novel που περιέγραφε την ζωή της ως παιδί στο Ιράν πριν από την Ισλαμική Επανάσταση και μετά, καθώς και την φυγή της στην Ευρώπη. Το βιβλίο έγινε ταινία -η οποία θεωρείται μάλιστα από τις καλύτερες animation ταινίες- και η Μαρζάν Σατραπί άρχισε να μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα σε graphic novels και σινεμά.
Μετέφερε στον κινηματογράφο και το δικό της «Κοτόπουλο με Δαμάσκηνα». Πρόσφατη κινηματογραφική δουλειά της ήταν το The Voices, όπου ο Ράιαν Ρέινολντς ερμηνεύει έναν σχιζοφρενή δολοφόνο που συνομιλεί με τον… σκύλο και τη γάτα του. Έγραψε, επίσης, τα «Κεντήματα», όπου μία ομάδα γυναικών συγκεντρώνεται και κουτσομπολεύει.
Για να «κουτσομπολέψει» έχει έρθει και η ίδια στην Αθήνα, σε μία συζήτηση που πραγματοποιείται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
Λίγο πριν, η υπέροχη Μαρζάν Σατραπί μίλησε στο in.gr για πολιτική, ανθρωπιά και τέχνη.
«Το να γράφεις ένα βιβλίο και στη συνέχεια το να κάνεις μία ταινία βασισμένη σε αυτό το βιβλίο είναι πολύ επίπονο. Πρέπει να το σκεφτείς με έναν τρόπο και στη συνέχεια να το γυρίσεις με έναν διαφορετικό τρόπο. Το έκανα δύο φορές στη ζωή μου (με το Persepolis και το Κοτόπουλο με Δαμάσκηνα) και δεν πρόκειται να το κάνω ποτέ ξανά.
» Ξέρω για ποιο λόγο γράφω. Γράφω για να μοιραστώ κάτι με τους ανθρώπους. Αυτό είναι θέμα ναρκισσισμού νομίζω. Σκέφτομαι ότι οι άλλοι θα ενδιαφερθούν για αυτά που έχω να πω και θα αγοράσουν το βιβλίο μου και θα μου πουν ότι το αγάπησαν. Εάν ξέρεις τον λόγο για τον οποίο κάνεις κάτι, τότε υποφέρεις λιγότερο. Και εμένα δεν μου αρέσει καθόλου να υποφέρω.
» Δεν είμαι ιστορικός ή αναλυτής. Γεννήθηκα σε ένα συγκεκριμένο μέρος μια συγκεκριμένη στιγμή και ήθελα να παρουσιάσω τη δική μου οπτική για τα πράγματα.
» Όταν πρωτοήρθα στην Ευρώπη με εντυπωσίαζαν τα πάντα: Σκεφτόμουν «τι απόλυτη ελευθερία». Ζω στην Ευρώπη εδώ και 28 χρόνια και πλέον δεν με εντυπωσιάζουν τόσα πολλά πράγματα. Ίσως κάποια στιγμή θα πρέπει να γράψω κάτι γι’ αυτό.
» Ζω σαν ερημίτης. Πηγαίνω από το σπίτι μου στο στούντιο. Δεν έχω Facebook, δεν έχω Twitter, δεν απαντάω στα e-mail. Μου αρέσει αυτό, έχω προσπαθήσει πολύ να το πετύχω. Κάποτε ήρθε και με συνάντησε μια νεαρή Ιρανή κοπέλα, η οποία μου είπε: «Αυτά που γράφεις για το νικάμπ είναι ωραία, αλλά δεν είναι η δική μου πραγματικότητα. Όλα αυτά υπήρχαν ήδη στο Ιράν όταν γεννήθηκα και δεν είναι αυτά τα προβλήματά μου. Το πρόβλημά μου είναι για παράδειγμα ότι όταν τελειώσω τις σπουδές μου δεν θα βρίσκω δουλειά». Τότε κατάλαβα ότι έχω χάσει την επαφή με το Ιράν. Βέβαια νομίζω ότι στο Ιράν με θεωρούν cool. Ίσως γιατί είμαι όντως cool.
Διαβάστε επίσης: Η Μαρζάν Σατραπί «κουτσομπολεύει» στη Στέγη
» Δεν με τρομάζουν οι τρομοκρατικές επιθέσεις. Έζησα πόλεμο στο Ιράν για τέσσερα χρόνια. Οι βόμβες έπεφταν και έκαναν το σπίτι μας να τρίζει, στην αρχή της επανάστασης οι γονείς μου φυλακίστηκαν, υπήρξαν εκτελέσεις… Η πιθανότητα να πεθάνεις σε τρομοκρατικό χτύπημα είναι πολύ μικρή. Ο φόβος είναι μια ενστικτώδης αντίδραση, αλλά είναι και πολύ χαζή.
» Οι άνθρωποι γνωρίζουν τι θα γίνει με την ακροδεξιά. Και παρ’ όλα αυτά υπάρχουν κάποιοι που τη στηρίζουν. Δεν θέλω να κατανοήσω τους ρατσιστές, αυτούς που εν έτει 2016 θεωρούν ακόμα ότι οι φυλές υπάρχουν. Δεν υπάρχουν φυλές. Ο άνθρωπος είναι άνθρωπος. Ξέρετε γιατί επιβιώνει ο άνθρωπος; Ως είδος έχουμε λιγότερες ικανότητες και από τη γάτα: Δεν μπορούμε να τρέξουμε πολύ γρήγορα, περπατάμε στα δυο πόδια, δεν κυνηγάμε, έχουμε συνέχεια προβλήματα με τη μέση μας, τα δόντια μας είναι πολύ μικρά… Αυτό που μας διαφοροποιεί είναι η ευφυΐα και η συμπόνια. Η συμπόνια είναι αυτή που μας κάνει να δημιουργούμε πολιτισμούς και χωρίς πολιτισμό δεν υπάρχει ζωή. Η Αριστερά μάς λέει να κατανοήσουμε τους δεξιούς. Δεν τους κατανοώ. Να πάνε να γα**θούν.
» Το σινεμά και η τέχνη δεν μπορούν να σώσουν το κόσμο. Όμως ο πολιτισμός είναι η βάση κάθε κοινωνίας. Πρώτα έρχεται η συμπόνια και στη συνέχεια η λογοτεχνία, η ζωγραφική, η γλυπτική, η αφήγηση ιστοριών. Ο πολιτισμός είναι αυτός που μας κρατά ενωμένους.
» Εάν δεν γίνουμε εμείς καλύτεροι άνθρωποι, τότε δεν μπορεί να υπάρξει καλύτερη κοινωνία. Η κοινωνία είμαστε εμείς. Η καλοσύνη είναι σημαντική. Τις προάλλες φτάνοντας στο σπίτι μου είδα έναν πρόσφυγα. Πήγα στο σπίτι και του έφτιαξα ένα σάντουιτς. Κατέβηκα κάτω και μία κυρία μου είπε: «Δεν πρέπει να τους ταΐζετε». Αυτό είναι κάτι που λες για τα περιστέρια, όχι για τους ανθρώπους. Θα μπορούσα εγώ να είμαι αυτός ο άνθρωπος. Έφυγα από τη χώρα μου σε μία δύσκολη στιγμή και ήρθα σε μία Ευρώπη που βρισκόταν σε μία καλή στιγμή και μού έδωσαν βίζα, μπόρεσα να σπουδάσω και να εργαστώ. Υπάρχουν άνθρωποι που λένε ότι οι πρόσφυγες έρχονται για να «μας πάρουν τις δουλειές». Εγώ ήρθα και δημιούργησα πολλές δουλειές για Γάλλους. Δεν είναι όλοι οι πρόσφυγες βιαστές ή κλέφτες. Και τη βασίλισσα Ελισάβετ να έβαζες σε μια βάρκα για δυο μήνες, να περπατάει στα βουνά, θα φαινόταν χάλια.
» Αρνούμαι να γίνω κυνική. Όταν πάω να γίνω βλέπω τον εαυτό μου παιδί, δύο χρονών με μια μπάλα στα χέρια και ένα τεράστιο χαμόγελο. Η κοινωνία είναι που δημιουργεί τα τέρατα.
» Δεν μπορώ να πάω πίσω στο Ιράν. Εάν πάω πίσω θα με βάλουν φυλακή. Δεν με ενθουσιάζει η ιδέα να μπω φυλακή.
» Ποτέ δεν ψήφισα Δεξιά. Δεν είναι ότι μου αρέσει τόσο πολύ η Αριστερά, αλλά σιχαίνομαι τη Δεξιά. Η Αριστερά έχει μια ηθική που η Δεξιά δεν έχει. Εάν δεν υπήρχε η Μαρίν Λεπέν δεν θα ψήφιζα καθόλου, γιατί δεν υπάρχει κανείς υποψήφιος που να μου αρέσει ιδιαίτερα. Αλλά από τη στιγμή που υπάρχει αυτή η σκύλα, πρέπει να ψηφίσω. Μεταξύ του Φιγιόν και της Λεπέν θα ψήφιζα Φιγιόν. Πρέπει να το κάνω. Η Μαρίν είναι ίδια ο πατέρας της, είναι ρατσίστρια και το πρόγραμμά της… Έχει ξεχάσει ότι η Γαλλία δεν είναι πλέον αυτοκρατορία, δεν έχει πλέον αποικίες. Ζει στο παρελθόν.
» Προτιμώ το σινεμά από τα graphic novels. Το σινεμά είναι και το πιο δύσκολο.
» Δεν μπορώ να σας πω πολλά για την νέα μου ταινία. Είναι πολύ ενδιαφέρον πρότζεκτ και πολύ – πολύ δύσκολο. Δουλεύω σε αυτό το πρότζεκτ εδώ και δυο – τρεις μήνες. Επρόκειτο να κάνω μία ταινία βασισμένη σε ένα βιβλίο, αλλά τελικά για κάποιο λόγο δεν έγινε και αποχώρησα. Το νέο μου πρότζεκτ είναι βρετανικό και βασίζεται σε βιβλίο. Μόνο αυτό μπορώ να σας πω. Για τη νέα μου ταινία κάνω έρευνα στις γυναίκες του 1900, 1910 και έχω διαπιστώσει ότι υπήρχε πολύ μεγαλύτερη ελευθερία από ότι στη συνέχεια.
» Αν φεμινισμός σημαίνει ότι οι άνδρες και οι γυναίκες είναι ίσοι, τότε είμαι 100% φεμινίστρια. Εάν όμως θεωρούμε καλή την γυναικεία συμπεριφορά και κακή την ανδρική συμπεριφορά, δεν θα μπορούσα να είμαι περισσότερο εναντίον. Θεωρώ ότι αυτός ο τρόπος σκέψης είναι χειρότερος από το να είναι κανείς φαλλοκράτης. Σε μία πατριαρχική κοινωνία η γυναίκα είναι αυτή που μεγαλώνει τα παιδιά. Πατριαρχικές γυναίκες βλέπω συνέχεια, γυναίκες που λένε «Γιε μου είσαι τα πάντα», «Κόρη μου πρέπει να βρεις έναν καλό γαμπρό».
» Φυσικά έχω συναντήσει εμπόδια στη δουλειά μου, επειδή είμαι γυναίκα. Δεν θα σου δώσει κάποιος άνδρας ένα δικαίωμα. Πρέπει εσύ να το πάρεις. Με χαμόγελο. Δεν πρέπει να μπαίνουμε στη θέση του θύματος. Εάν είχα κόρη, το πρώτο πράγμα που θα της μάθαινα να λέει είναι: «Άντε γα**σου». Πριν από το «μαμά» ή το «μπαμπά». Δεν θα ήταν και πολύ ευγενικά τα παιδιά μου…
» Η ιστορία κάνει κύκλους. Μετά τον μακαρθισμό ήρθε το καλοκαίρι του έρωτα. Τώρα είμαστε στην χειρότερη στιγμή: μια στιγμή εθνικισμού, ρατσισμού, αλλά η επόμενη γενιά θα κάνει μια επανάσταση. Πάντα έτσι γίνεται.
» Θα πω κάτι που είχε πει ο Γκοντάρ. Για ό,τι πήραν οι Ευρωπαίοι από τους Έλληνες -τη δραματουργία, το θέατρο- θα πρέπει να τους ξεπληρώνουν μέχρι το τέλος του κόσμου. Εκείνοι είναι που οφείλουν χρήματα στους Έλληνες. Όλοι όσοι γκρινιάζουν για την Ελλάδα, πρέπει να σκεφτούν ότι το θέατρο βασίζεται στους αρχαίους Έλληνες. Λατρεύω τα τσιγάρα Σαντέ και την περίοδο που έβλεπα ότι υπήρχε ένα κλίμα εναντίον σας, όπου πήγαινα κάπνιζα επιδεικτικά Σαντέ -είχα αγοράσει κούτες από την Ελλάδα».
* Τα βιβλία της Σατραπί για ενηλίκους που κυκλοφορούν στα ελληνικά είναι τα κόμικς «Περσέπολις» (δύο τόμοι), σε μετάφραση Γεωργίας Τσάκωνα και Μελίττας Γκουρτσογιάννη, και «Κεντήματα» σε μετάφραση Γεωργίας Τσάκωνα, από τις εκδόσεις Ηλίβατον. Η ομιλία στη Στέγη θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του κύκλου «Λέξεις και Σκέψεις» στις 19:00. Η είσοδος είναι δωρεάν και θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας, ενώ η συζήτηση θα μεταδοθεί και σε live streaming.
Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442