Τζορτζ Κάνιγκ: Ένας από τους πρωτεργάτες της ανεξαρτησίας του ελληνικού έθνους

Τη Δευτέρα 6 Απριλίου 1931 έγιναν με κάθε επισημότητα τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Τζορτζ Κάνιγκ στην ομώνυμη πλατεία (γνωστή ως πλατεία Κάνιγγος, κατά την εξελληνισμένη μορφή του ονόματος του διακεκριμένου βρετανού πολιτικού) της Αθήνας. Ο ανδριάντας, δωρεά του ζεύγους Μπουτ (Boot), είχε φιλοτεχνηθεί από το γλύπτη Σάντρεϋ, έναν από τους διαπρεπέστερους καλλιτέχνες της Μεγάλης Βρετανίας.

Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο φύλλο του «Ελευθέρου Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει την επομένη, Τρίτη 7 Απριλίου 1931, στην τελετή των αποκαλυπτηρίων του ανδριάντα είχαν δώσει, μεταξύ πολλών άλλων, το «παρών» ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Αλέξανδρος Ζαΐμης, ο πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών, Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, ο δήμαρχος Αθηναίων, Σπυρίδων Μερκούρης, και βεβαίως ο πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα, σερ Ράμσεϋ, και οι δωρητές.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 7.4.1931, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πρώτος είχε λάβει το λόγο ο δήμαρχος Αθηναίων, Σπυρίδων Μερκούρης, ο οποίος είχε τονίσει στην ομιλία του τα εξής:

«Εις τον ανάντη και δύσκολον δρόμον της συνήντησεν η Ελλάς κατά το διάστημα του αιώνος και φίλους και συνηγόρους και προστάτας. Αλλ’ η ευγνωμοσύνη διά τα μεταγενέστερα ευεργετήματα δεν ίσχυσε να αποσβέση την μνήμην των πρώτων μεγάλων ευεργετών. Και είμεθα ευτυχείς ότι σήμερον τιμώμεν εδώ, εις την πρωτεύουσαν της Ελλάδος, πρώτον μεταξύ των πρώτων, τον Γεώργιον Κάνιγκ».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 7.4.1931, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στη συνέχεια ο Ελευθέριος Βενιζέλος έσυρε —υπό τους ήχους της φιλαρμονικής του Δήμου Αθηναίων και τα χειροκροτήματα των επισήμων— το σχοινί με το οποίο ήταν δεμένες η αγγλική και η ελληνική σημαία που κάλυπταν το άγαλμα, ενώ ανακρούστηκαν οι εθνικοί ύμνοι των δύο χωρών.

Στο λόγο που εκφώνησε αμέσως μετά ο έλληνας πρωθυπουργός προέβη στις ακόλουθες επισημάνσεις:

«Ο Γεώργιος Κάνιγκ, του οποίου την μορφήν αναπαριστά ο ωραίος αυτός ανδριάς, έργον του διασήμου Άγγλου γλύπτου Σάντρεϋ, που είχε την καλωσύνην να δωρίση εις την Ελλάδα ο κ. Τσαρλς Μπουτ και η ευγενεστάτη κυρία του και που μέλλει να κοσμή εις το μέλλον την ομώνυμον πλατείαν της πρωτευούσης, υπήρξεν ένας από τους σπουδαιοτέρους πολιτικούς άνδρας του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνος.

Μολονότι σπουδαία υπήρξεν η δράσις αυτού και εις την εσωτερικήν πολιτικήν της Αγγλίας, ιδίως εις το σπουδαίον ζήτημα του νόμου περί σιτηρών, εις την παροχήν ακεραίων των πολιτικών δικαιωμάτων εις τους καθολικούς υπηκόους του αγγλικού στέμματος και εις την κατάργησιν της δουλεμπορίας, διεκρίθη προ πάντων διά την δράσιν αυτού εις την εξωτερικήν πολιτικήν, ιδίως κατά την πενταετή περίοδον από του 1823, ότε ανέλαβε διά δευτέραν φοράν το υπουργείον των Εξωτερικών μέχρι του θανάτου του.

Προσηλωθείς απαρεγκλίτως εις την αρχήν της μη επεμβάσεως και αρνηθείς διά του δουκός Ουέλλιγκτων, αντιπροσώπου της Αγγλίας εις το συνέδριον της Βερώνης, να ακολουθήση τας άλλας συμμάχους δυνάμεις εις την επέμβασίν των εις τας υποθέσεις της Ισπανίας, έδωκε το πρώτον ισχυρόν πλήγμα κατά της Ιεράς Συμμαχίας, της οποίας διά της σταθεράς πολιτικής του επέφερε ταχέως την πλήρη διάλυσιν.

Ενώ δε ηκολούθησε πιστώς την αρχήν της μη επεμβάσεως, εισήγαγε συγχρόνως εις την ευρωπαϊκήν διπλωματίαν πνεύμα φιλελεύθερον, διότι υπήρξεν ο πρώτος υπεύθυνος πολιτικός ανήρ ο οποίος επεκαλέσθη την αρχήν των εθνικοτήτων.

Την 25ην Μαρτίου 1823, δύο ακριβώς έτη μετά την έναρξιν του αγώνος της ανεξαρτησίας, ανεγνώρισε τον υπό του ελληνικού στόλου ασκούμενον αποκλεισμόν των τουρκικών παραλίων.

Η αναγνώρισις αυτή του ενόπλου έθνους ως εμπολέμου ήγε φυσικώς εις την αναγνώρισιν και της προσωρινής κυβερνήσεως της Ελλάδος ως πραγματικής τοιαύτης.

[…]

Η συνθήκη του Λονδίνου υπεγράφη την 6ην Ιουλίου 1827. Την 8ην Αυγούστου του ιδίου έτους ο Κάνιγκ απέθνησκεν εις όλην την ακμήν της ηλικίας και της πολιτικής του δράσεως, μόλις άγων το 57ον της ηλικίας έτος. Και δύο ακριβώς μήνας μετά τον θάνατόν του ελάμβανε χώραν η ναυμαχία του Ναυαρίνου, λογική συνέπεια της εγκανιασθείσης υπ’ αυτού πολιτικής. Διά της ναυμαχίας του Ναυαρίνου και της επακολουθησάσης εκστρατείας του Μαιζώνος εξησφαλίζετο οριστικώς η αισία έκβασις του αγώνος της ανεξαρτησίας.

Γενικώτερον ο Κάνιγκ ειργάσθη συστηματικώς εις πρόληψιν της εκρήξεως διεθνών ερίδων, εις συμβιβασμόν διά φιλικής μεσολαβήσεως υφισταμένων διαφορών, και οσάκις τούτο δεν επετυγχάνετο εις τον περιορισμόν αυτών εντός στενωτέρων όσον το δυνατόν ορίων.

Υπήρξεν έρεισμα της παγκοσμίου ειρήνης, ενώ συγχρόνως διά της διαλύσεως της Ιεράς Συμμαχίας ώθησε τον κόσμον προς φιλελευθερωτέραν εξέλιξιν.

Όταν ο Κάνιγκ ανέλαβε το υπουργείον των Εξωτερικών, τον Σεπτέμβριον του 1822, η επιρροή της Αγγλίας ευρίσκετο ουσιωδώς μειωμένη εκ της δράσεως της Ιεράς Συμμαχίας. Εντός μιας πενταετίας, χωρίς νέον πόλεμον, υπερασπίζων πανταχού την ειρήνην, κατώρθωσε να εξυψώση πάλιν το κύρος και την ευεργετικήν επίδρασιν της Αγγλίας εις σημείον το οποίον σπανίως υπερεβλήθη ποτέ, είτε πρότερον είτε μετά ταύτα.

Τοιούτος υπήρξεν ο ανήρ του ανδριάντος του οποίου τελούμεν τ’ αποκαλυπτήρια σήμερον, και τον οποίον η Ελλάς δικαίως τιμά ως έναν των ξένων πρωτεργατών της ανεξαρτησίας της. Πριν τερματίσω τας ολίγας αυτάς λέξεις του λόγου μου, θα ήθελα να υπομνήσω εις τους συμπολίτας μου ότι κατά την μαρτυρίαν του ιδιαιτέρου γραμματέως και ύστερον βιογράφου του Χάμπλετον, ο Κάνιγκ είχεν ως αξίωμα ότι επιμένοντες να συντομεύωμεν τον δρόμον μεταξύ του ποθουμένου και του πραγματοποιουμένου αποπλανώμεθα 9 φοράς επί των 10 και αποτυγχάνομεν τον επιδιωκόμενον σκοπόν. Από την όλην διπλωματικήν ενέργειαν των ανδρών του αγώνος καμμίαν δεν γνωρίζω εξυπηρετικωτέραν του επιδιωκομένου σκοπού της ανεξαρτησίας παρ’ εκείνην διά της οποίας εδήλουν εις τον Στράτφορδ Κάνιγκ (σ.σ. ξάδελφος του Τζορτζ Κάνιγκ, πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη) ότι θα εδέχοντο την αναγνώρισιν της επικυριαρχίας του σουλτάνου και την πληρωμήν φόρου υποτελείας. Αντιθέτως η αδιαλλαξία της Πύλης έφερε διά την Τουρκίαν την καταστροφήν του Ναυαρίνου και την διάλυσιν κάθε δεσμού με το δημιουργηθέν νέον ελληνικόν κράτος».

Ο Τζορτζ Κάνιγκ (George Canning) γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 11 Απριλίου 1770 και απεβίωσε στο Chiswick, πλησίον του Λονδίνου, στις 8 Αυγούστου 1827.

Διετέλεσε επ’ ολίγον πρωθυπουργός (Απρίλιος-Αύγουστος 1827) και δις υπουργός Εξωτερικών (1807-1809, 1822-1827) του Ηνωμένου Βασιλείου.