Αυτή την Κυριακή «TO ΒΗΜΑ» δίνει «ΒΗΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» – Το σενάριο του ελληνικού κινηματογράφου

Μια διαδρομή στην ελληνική κοινωνία μέσα από τα σενάρια και τους χαρακτήρες του σινεμά της εποχής.

Ένα νοσταλγικό ιστορικό ταξίδι με αρχειακό υλικό και ιστορίες από τους πρωταγωνιστές του ελληνικού κινηματογράφου.

Μια συλλογική ματιά στην πορεία του ελληνικού κινηματογράφου.

Για τους κινηματογραφόφιλους μπορεί να είναι μια ευχάριστη νοσταλγική αναδρομή σε ταινίες και ηθοποιούς που κατά καιρούς μάς γοήτευσαν. Για τους νεότερους θεατές, που γνωρίζουν τον ελληνικό κινηματογράφο από την Τηλεόραση ή το Διαδίκτυο, μπορεί να είναι μια ευκαιρία να ενώσουν τα θραύσματα
σε μια γενικότερη εικόνα, να δουν τους πρωταγωνιστές και τις πρωταγωνίστριες που αγαπούν μέσα στην εποχή που τους/τις καθιέρωσε.

Για όλους όμως είναι μια χρήσιμη ματιά που φωτίζει από μια ιδιαίτερη
οπτική γωνία την πορεία αυτής της χώρας.

Διατρέχοντας τον ελληνικό κινηματογράφο κοιτάς την Ελλάδα στη διαδρομή της.

Το ίδιο βεβαίως ισχύει με κάθε «εθνικό» κινηματογράφο της κάθε χώρας. Στη δική μας περίπτωση όμως η αναδρομή συμβαίνει σε μια χαρακτηριστική ιστορική καμπή, καθώς η Ελλάδα μόλις βγαίνει από μια δεκαετία δραματικής εθνικής κρίσης. Δεν είναι τυχαίο ότι η κρίση ενεργοποίησε ποικίλα πνευματικά ανακλαστικά.

Σε αυτό το ρεύμα εντάσσεται η παρούσα αναδρομή στον ελληνικό κινηματογράφο. Ως κατεξοχήν τέχνη της μαζικής κοινωνίας του 20ού αιώνα, ο κινηματογράφος είχε και έχει την ικανότητα να αποτυπώνει τις κοινωνικές συνθήκες στην εξέλιξή τους, να καταγράφει τις αλλα γές των ηθικών και συνειδησιακών καταστάσεων, να διεισδύει στο ψυχολογικό και συναισθηματικό υπόβαθρο των ανθρώπων και της κοινωνίας. Το έκανε ο μεταπολεμικός κινηματογράφος αποτυπώνοντας τις οδυνηρές εμπειρίες που άφησε η πολεμική δεκαετία του 1940, τις απαρχές της μετεμφυλιακής ανασυγκρότησης και, στη συνέχεια, τον ταχύτατο εκσυγχρονισμό της Ελλάδας στη δεκαετία του 1960. Από την πείνα και τη στέρηση στα πρώτα φαινόμενα της καταναλωτικής κοινωνίας, από το χωριό στην πόλη ή στην «ξενιτιά», από τις παράγκες της αθηναϊκής περιφέρειας στο διαμέρισμα της αντιπαροχής, από τη ρετσίνα στο ουίσκι. Και παράλληλα η αλλαγή στις κοινωνικές συμπεριφορές, στις έμφυλες σχέσεις, στη σχέση των ανθρώπων με το ίδιο τους το σώμα.

Σε τέτοια μοτίβα έπαιξαν ο εμπορικός και ο καλλιτεχνικός κινηματογράφος της εποχής, η κωμωδία και το κοινωνικό δράμα, ο νεορεαλισμός και τα μιούζικαλ. Αυτή την εξέλιξη διερευνά το παρόν βιβλίο αντιμετωπίζοντας τα ποικίλα είδη σαν μέλη του ενιαίου σώματος του μεταπολεμικού κινηματογράφου.

Η Δικτατορία του 1967 μπλόκαρε τα κινηματογραφικά μας πράγματα όπως και στους άλλους τομείς της πνευματικής ζωής. Ανέκοψε διεργασίες και πολλά πράγματα οπισθοχώρησαν υπό το βάρος της πολιτιστικής καφρίλας του καθεστώτος, ο διάλογος με τα διεθνή ρεύματα παρεμποδίστηκε όταν δεν διακόπηκε. Το περιοδικό Σύγχρονος Κινηματογράφος υπήρξε η αντιστασιακή απάντηση του κόσμου του ελληνικού κινηματογράφου στη δικτατορία, χώρος ζύμωσης των τάσεων που θα εκδηλωθούν με τη Μεταπολίτευση. Ο Θίασος του Θόδωρου Αγγελόπουλου ήταν το εμβληματικό σήμα μιας νέας κινηματογραφικής εποχής. Εποχής που αποκλήθηκε «Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος» και διέτρεξε όλη την πνευματική περιπέτεια της μεταπολιτευτικής Ελλάδας.

Από την ιδεολογική ηγεμονία της ιστορικής Αριστεράς στην απομυθοποίησή της, από την υπερπολιτικοποίηση στην πολιτική αποστασιοποίηση, από την ελληνικότητα στην ευρωπαϊκότητα και πάλι πίσω, από τους συλλογικούς μύθους στην υπαρξιακή αγωνία του ατόμου.

Η πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα σήμανε μια ουσιαστική μεταβολή των θεματικών που απασχολούσαν τις νέες πλέον φουρνιές των κινηματογραφιστών. Η Ελλάδα είχε αλλάξει, η σχέση της με τον Κόσμο, ακόμα περισσότερο.

Ο κινηματογράφος παρακολούθησε αυτή την εθνική διαδρομή παραμένοντας σε διαρκή διάλογο με τα ευρωπαϊκά και διεθνή ρεύματα σκέψης και αισθητικής. Έτσι και αλλιώς είναι μια εκ φύσεως παγκοσμιοποιημένη μορφή τέχνης. Υπήρξε όμως και κάτι επιπλέον.

Ο κινηματογράφος δεν αποτύπωσε μόνο τις κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές καταστάσεις που περιγράψαμε πιο πάνω, αλλά τις πιστοποίησε με την αλλαγή του ίδιου του εαυτού του. Όντας μια «βιομηχανία», ένας τρόπος παραγωγής, είδε να μεταβάλλονται ριζικά η τεχνολογία, η χρηματοδότηση, η διανομή, η διαφήμιση, η σχέση με το κράτος, η συνύπαρξη με άλλα μέσα επικοινωνίας.

Τα μελετήματα αυτού του βιβλίου αναδεικνύουν σαν σε παράλληλο δρόμο τη σημασία αυτών των αλλαγών της «πολιτικής οικονομίας» του κινηματογράφου, και τα κρίσιμα ζητήματα που σήμερα προκύπτουν για τον τρόπο ύπαρξης του κινηματογραφικού προϊόντος διεθνώς, στην Ευρώπη, αλλά κυρίως σε μια μικρή αγορά όπως είναι η ελληνική.