Η ημέρα που η Γη έπιασε φωτιά: Η ταινία του 1961 προέβλεψε έναν «πλανήτη που βράζει»

Τις τελευταίες εβδομάδες, καύσωνες ρεκόρ έκαψαν τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Κίνα, σε τέτοιο βαθμό που στις αρχές Ιουλίου είχαμε την πιο ζεστή εβδομάδα που έχει καταγραφεί ποτέ στον κόσμο. Παρά τις επανειλημμένες δεσμεύσεις των χωρών να ανακόψουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες συνεχίζουν να αυξάνονται.

Είναι δύσκολο να ξέρει κανείς πώς να αντιδράσει.

«Ακριβώς έτσι αισθάνονται και οι χαρακτήρες στο The Day the Earth Caught Fire. Η λατρεμένη, βρετανική ταινία επιστημονικής φαντασίας του 1961 έχει αρκετές ανατριχιαστικές ομοιότητες με τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος έχει αντιδράσει στην τρέχουσα κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και τελειώνει με τρόπο που είναι ταυτόχρονα βαθιά καταθλιπτικός και μια έκκληση για δράση» γράφει ο Gregory Wakeman στην Guardian.

Photo: Wikimedia Commons

Όταν η Γη πλησίασε τον Ήλιο

Ενώ φαινομενικά έχει τον τέλειο τίτλο για τη σημερινή δύσκολη κατάσταση του πλανήτη, ο σκηνοθέτης του The Day the Earth Caught Fire, ο Val Guest, ο οποίος το έγραψε μαζί με τον Wolf Mankowitz, στην πραγματικότητα δημιούργησε την ιστορία για να προειδοποιήσει ενάντια στην αυξανόμενη απειλή του πυρηνικού πολέμου.

Στην ταινία, οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ρωσίας πυροδοτούν πυρηνικές βόμβες ακριβώς την ίδια στιγμή, γεγονός που προκαλεί τη δραστική μεταβολή του άξονα της Γης κατά 11 μοίρες. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο πλανήτης αρχίζει να πλησιάζει όλο και πιο κοντά στον Ήλιο. Αρχικά ο κόσμος αντιδρά θετικά στις πιο θερμές θερμοκρασίες. Αλλά οι συνθήκες σύντομα αρχίζουν να προκαλούν καταστροφές.

Σενάριο βγαλμένο από τα πιο τρελά όνειρα;

Οι θερμοκρασίες φτάνουν τους 63C στο Μεξικό και τους 60C στη Ρώμη. Η νότια Γαλλία, η Σικελία και η Λιβύη έχουν να αντιμετωπίσουν 10 ημέρες καταρρακτώδους βροχής στη μέση του καλοκαιριού. Ο Νείλος πλημμυρίζει τις αιγυπτιακές ερήμους, ενώ κυκλώνες και τυφώνες καταστρέφουν άλλες χώρες και μια ηλιακή έκλειψη πραγματοποιείται 10 ημέρες νωρίτερα από το προγραμματισμένο.

Ο αλκοολικός δημοσιογράφος της Daily Express, ο Peter Stenning (Edward Judd) και ο έμπειρος ρεπόρτερ Bill Maguire (Leo McKern) ανακαλύπτουν ότι οι δίδυμες δοκιμές βόμβας είναι η αιτία για αυτά τα περιστατικά. Μαζί με τη δακτυλογράφο της βρετανικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας Jeannie (Janet Munro), αποκαλύπτουν τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Σύντομα οι κυβερνήσεις πρέπει να κηρύξουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καθώς το νερό στερεύει και οι προμήθειες λιγοστεύουν, και όλα αυτά καθώς προσπαθούν να βρουν πώς θα σταματήσουν τη Γη να κινείται προς τον Ήλιο πριν να είναι πολύ αργά.

Δείτε το τρέιλερ

Καθαρό όραμα

Παρόλο που η ταινία The Day the Earth Caught Fire δεν συγκέντρωσε ποτέ το αφοσιωμένο φανατικό κοινό άλλων βρετανικών ταινιών επιστημονικής φαντασίας της εποχής – όπως τα The Quatermass Xperiment, The Day of the Triffids και The Village of the Damned – οι δημιουργοί της, Guest και Mankowitz, έλαβαν το 1962 το βραβείο Bafta για το καλύτερο σενάριο ταινίας.

Το φιλμ, πλέον, φαντάζει εξωφρενικά προφητικό, καθώς ο πραγματικός κόσμος μιμείται την άνοδο της θερμοκρασίας που βλέπουμε στην ταινία.

«Η ταινία διερευνά το ίδιο ζήτημα που βιώνουν η Νότια Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική τις τελευταίες εβδομάδες» παρατηρεί ο Bill McGuire, κλιματολόγος, ακτιβιστής και συγγραφέας, ο οποίος τυχαίνει επίσης να μοιράζεται το ίδιο όνομα με έναν από τους πρωταγωνιστές. «Η ταινία είναι μια φανταστική αναλογία για το πώς η παγκόσμια θέρμανση έχει επιταχυνθεί σε ολόκληρο τον πλανήτη σήμερα, καθώς ο κόσμος γίνεται όλο και πιο ζεστός».

Ενώ ο χαρακτήρας του Μαγκουάιρ (McGuire), ανησυχεί πρώτος από τις ταυτόχρονες πυρηνικές εκρήξεις, ανησυχία που αυξάνεται με τις ακανόνιστες μετεωρολογικές συνθήκες, ο υπόλοιπος θίασος χρειάζεται λίγο χρόνο για να συνειδητοποιήσει πόσο μεγάλο πρόβλημα έχει ο κόσμος.

Κάποιοι συνεχίζουν να αρνούνται

«Η ανθρώπινη φύση των χαρακτήρων είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Βλέπω ομοιότητες με ό,τι συμβαίνει σήμερα, επειδή οι άνθρωποι δεν αποδέχονται ότι αυτό συμβαίνει. Βλέπουν ότι συμβαίνουν πρωτοφανή γεγονότα, αλλά δεν είναι πρόθυμοι να δεχτούν ότι έχουμε πραγματικά πρόβλημα» εξηγεί ο Leroy Dubeck, του οποίου το βιβλίο «Φανταστικά ταξίδια» του 1994, το οποίο υπέγραψε μαζί με τις Suzanne Moshier και Judith Boss – διερευνούσε την επιστημονική αλήθεια πίσω από την ταινία The Day the Earth Caught Fire.

Spoiler: Aκόμη και αν δύο πυρηνικές βόμβες εκραγούν ακριβώς την ίδια στιγμή, και πάλι δε θα γινόταν να δημιουργήσουν αρκετή δύναμη για να ωθήσουν τον πλανήτη προς τον Ήλιο.

Οι Guest και Mankowitz γνώριζαν σχεδόν σίγουρα ότι και η επιστήμη πίσω από την ταινία δεν ήταν ακριβώς σωστή – αλλά ήθελαν να χρησιμοποιήσουν αυτή τη συγκλονιστική δυσχερή κατάσταση για να δημιουργήσουν μια συζήτηση σχετικά με την προσέγγιση της Ρωσίας και των ΗΠΑ στις πυρηνικές βόμβες.

Η αφήγηση και η απεικόνιση του κόσμου που έπεφτε στο χάος είναι τόσο δυνατή που περισσότερα από 60 χρόνια αργότερα, η ταινία The Day the Earth Caught Fire έχει πλέον συγκλονιστική απήχηση για έναν εντελώς διαφορετικό λόγο.

Photo: Wikimedia Commons

Άλλα είναι τα προβλήματα πλέον

«Το κομμάτι της πυρηνικής έκρηξης δεν είναι σχετικό τώρα» λέει ο McGuire. «Αλλά το σενάριό του για την αντιμετώπιση ενός πλανήτη που υπερθερμαίνεται είναι επίκαιρο και έχει πραγματικά αντίκτυπο. Προφανώς συμβαίνει σε πιο ταχεία κλίμακα, αλλά ο αντίκτυπος στην κοινωνία και την οικονομία είναι μια τεράστια προειδοποίηση».

Μια από τις πιο έξυπνες δημιουργικές αποφάσεις που έλαβαν οι Guest και Mankowitz κατά τη συγγραφή της ταινίας The Day the Earth Caught Fire ήταν να παρουσιάσουν την ταινία εξ ολοκλήρου από την οπτική γωνία των δημοσιογράφων και όχι των πολιτικών που προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι τρεις ήρωες, ο Peter, ο Bill και η Jeannie είναι εντελώς ανίσχυροι καθώς το τέλος του κόσμου πλησιάζει όλο και περισσότερο.

«Νομίζω ότι τα καλύτερα μυθιστορήματα που κυκλοφορούν για την κλιματική αλλαγή δείχνουν πώς επηρεάζονται οι άνθρωποι σε μικρές κοινότητες» λέει ο McGuire, ο οποίος έχει γράψει αρκετά βιβλία και διηγήματα για το θέμα. «Οι μικρές προσωπικές ιστορίες είναι ο καλύτερος τρόπος για να περάσεις στους ανθρώπους πόσο άσχημα θα είναι τα πράγματα στο μέλλον».

Με το να μην κατονομάζει καν τον Βρετανό πρωθυπουργό, τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών ή τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, η ταινία τονίζει πόσο ανίσχυροι είναι σε μια μάχη ενάντια στη φύση.

Δύο εκδόσεις της εφημερίδας της επόμενης ημέρας

Η ταινία The Day the Earth Caught Fire δείχνει επίσης τις κυβερνήσεις να προσπαθούν να υποβαθμίσουν και να κρύψουν τη σοβαρότητα των όσων συμβαίνουν. Κατά τη διάρκεια ενός ραδιοφωνικού διαγγέλματος προς το έθνος, ο πρωθυπουργός προτείνει ότι ο μόνος αντίκτυπος που θα έχει η μετατόπιση της Γης είναι ότι «ορισμένες από τις εποχές μπορεί να διαταραχθούν και να αλλάξει η έντασή τους», πριν κάνει ένα αστείο για τον βρετανικό καιρό. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, το νερό γίνεται με δελτίο και ο Τάμεσης έχει εξατμιστεί εντελώς.

Το τέλος του The Day the Earth Caught Fire είναι αυτό που πραγματικά ενισχύει τη δύναμη του μηνύματος και της ιστορίας του. Οι κυβερνήσεις του κόσμου αποφασίζουν ότι, προκειμένου να προσπαθήσουν να επαναφέρουν τον πλανήτη σε ασφαλή τροχιά, θα ανατινάξουν πολυάριθμες πυρηνικές βόμβες στη δυτική Σιβηρία. Ωστόσο, ακόμη και ο πρωθυπουργός παραδέχεται ότι δεν ξέρει αν θα τα καταφέρουν.

Αντί να αποκαλύψει αν η Γη θα σωθεί ή θα καταδικαστεί, το The Day the Earth Caught Fire δείχνει απλώς ότι έχουν ετοιμαστεί δύο εκδόσεις της εφημερίδας της επόμενης ημέρας. Η μία που πανηγυρίζει με τον τίτλο «Ο κόσμος σώθηκε», ενώ η άλλη θρηνεί «Ο κόσμος καταδικάστηκε».

Τελειώνοντας με αυτόν τον τρόπο, η ταινία αναδεικνύει τα προβλήματα της παθητικότητας μπροστά στην κρίση. Όπως διαπιστώνει και ο ήρωας της ταινίας, Peter Stenning, αφού ο πρωθυπουργός αποκαλύψει τελικά ότι ο πλανήτης και όλοι όσοι βρίσκονται σε αυτόν μπορεί σύντομα να πεθάνουν «υποθέτω ότι θα κάνουν κάτι; Πρέπει να κάνουν κάτι!».

*Με στοιχεία από bbc.com