Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να ενισχύσει τη δημοκρατία και να κάνει πιο αξιόπιστους τους πολιτικούς;

Κάποτε η ιδέα και μόνο του διαδικτύου, του ίντερνετ, ήταν τόσο δελεαστική και συναρπαστική, όσο είναι σήμερα η τεχνητή νοημοσύνη – με τη διαφορά ότι η τελευταία, εκτός από ενθουσιασμό μπροστά στο άγνωστο, ενίοτε δημιουργεί και… τρόμο.

Υπάρχει ένα κλιπ στο YouTube με τον Ντέιβιντ Μπόουι να δίνει συνέντευξη στο Newsnight το 1999, όπου ο διάσημος μουσικός και ερμηνευτής μιλάει για το τι μπορεί να κάνει το διαδίκτυο: «Δεν νομίζω ότι έχουμε δει καν την κορυφή του παγόβουνου. Νομίζω ότι οι δυνατότητες που θα έχει το διαδίκτυο στην κοινωνία, τόσο σε καλό όσο και σε κακό επίπεδο, είναι αφάνταστες. Νομίζω ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι κάτι συναρπαστικού και τρομακτικού», έλεγε το 1999 ο Μπόουι.

«Είναι απλώς ένα εργαλείο, έτσι δεν είναι;», τον ρωτάει ο δημοσιογράφος. «Είναι μια εξωγήινη μορφή ζωής», επιμένει ο Μπόουι. «Υπάρχει ζωή στον Άρη; Ναι, και μόλις προσγειώθηκε εδώ!».

Την εποχή εκείνης της συνέντευξης του Μπόουι, σημειώνει αρθρογράφος του βρετανικού The Guardian, έγραφε μια πανεπιστημιακή διατριβή με τίτλο «Η ελευθερία του λόγου στον κυβερνοχώρο: η πρόκληση που θέτει το Διαδίκτυο στο Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών».

Ήταν μια μεθυστική εποχή. Το αποκορύφωμα της ουτοπίας του διαδικτύου, με τους ιδεαλιστές της τεχνολογίας να υπόσχονται ότι η αποκεντρωτική φύση του θα αναμόρφωνε ριζικά τις δυναμικές της εξουσίας και ότι η δημοκρατία θα μπορούσε να αναγεννηθεί.

Το διαδίκτυο απογοήτευσε τη δημοκρατία

Προχωρώντας 25 και πλέον χρόνια μπροστά, ξέρουμε ότι έχει συμβεί ακριβώς το αντίθετο: η αλήθεια και η εμπιστοσύνη έχουν διαβρωθεί, η δημοκρατία δεν κατάφερε να μεταρρυθμιστεί για την ψηφιακή εποχή και η σχέση μεταξύ αυτών που βρίσκονται στην εξουσία και αυτών που τους εκλέγουν είναι τεταμένη σε οριακό σημείο.

Αυτή τη στιγμή, βλέπουμε τον πολλαπλασιασμό της δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης, και είναι κατανοητό το ότι η αντίδραση ήταν ένα μείγμα υστερίας και ελπίδας.

Η υστερία για τα ρομπότ – δολοφόνους κινδυνεύει να συγκαλύψει τις πραγματικές κοινωνικές επιπτώσεις που έχουν αναπόφευκτα οι βιομηχανικές επαναστάσεις, διαχωρίζοντας νικητές και ηττημένους και διαταράσσοντας τους τρόπους ζωής με πιο λεπτούς και μερικές φορές ολέθριους τρόπους. Αλλά υπάρχει ελπίδα για τη δημοκρατία στην επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης – αν βάλουμε τις σωστές προστατευτικές μπάρες γύρω της.

Πώς θα εκπαιδεύσουμε την τεχνητή νοημοσύνη να πολεμάει τα fake news

Αν κάνουμε την τεχνητή νοημοσύνη να λειτουργήσει για τη δημοκρατία, τότε σε 10 χρόνια τα «οικοσυστήματα» των πληροφοριών μας θα μπορούσαν να βελτιωθούν σε μεγάλο βαθμό για να υποστηρίξουν τη δημοκρατική λήψη αποφάσεων.

Θα μπορούσαμε να εκπαιδεύσουμε την τεχνητή νοημοσύνη να εκτιμά τις επαληθευμένες πληροφορίες – ως αντίδοτο στα fake news που μας κατακλύζουν – και να τις «σερβίρουμε» με τρόπους που θα κάνουν ακόμα και τις πιο σύνθετες πληροφορίες πιο προσιτές σε περισσότερους ανθρώπους.

Θα μπορούσαμε να εμπιστευτούμε περισσότερο τους πολιτικούς ότι θα κάνουν το σωστό για τους ανθρώπους, επειδή θα έχουν μάθει νέους τρόπους για να εμπλέκουν τους πολίτες – και ψηφορόρους τους – στη λήψη αποφάσεων.

Λαϊκές συνελεύσεις με τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσαν να βοηθήσουν πολίτες και πολιτικούς να προσανατολιστούν στα συμβιβαστικά μέτρα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων.

Θα αποκαταστήσει τη σχέση μεταξύ κράτους και πολίτη;

Αυτές οι έννοιες δεν είναι εντελώς εξωπραγματικές. Το Polis είναι ένα τέτοιο εργαλείο, το οποίο αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ και χρησιμοποιήθηκε για τη διαμόρφωση πολιτικών στην Ταϊβάν, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού κανονισμών για την Uber. Παραπλανητικά απλό, το Polis χαρτογραφεί τις απόψεις των ανθρώπων σύμφωνα με τη συναίνεση και όχι τη διαίρεση, και δίνει στους ανθρώπους επιλογές για να προτείνουν ιδέες.

Στη Βρετανία, στο διακομματικό thinktank «Demos» έχουν συνεργαστεί με το υπουργικό συμβούλιο σε αντίστοιχα έργα για τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων αλλά και του κοινού στην ολοκληρωμένη αναθεώρηση του 2021 για την ασφάλεια, την άμυνα, την ανάπτυξη και την εξωτερική πολιτική.

Σε μια δεκαετία θα μπορούσαμε να αποκαταστήσουμε τη σχέση μεταξύ κράτους και πολίτη. Θα μπορούσε να διευκολύνει τον διάλογο μεταξύ βουλευτών και ψηφοφόρων, επιτρέποντας σε στοιχεία άμεσης δημοκρατίας να συμπληρώσουν το αντιπροσωπευτικό μας σύστημα.

Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε επίσης να επιτρέψει την καλύτερη χρήση των δεδομένων των πολιτών για τη στόχευση των δημόσιων υπηρεσιών, των παρεμβάσεων και της υποστήριξης σε πιο ανθρώπινο επίπεδο. Και τελικά, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την καθοδήγηση των ανθρώπων στην πρόσβαση σε βοήθεια από το κράτος.

Αν όλα είναι εμπορικά, δεν θα πετύχουμε τίποτα

Αλλά αυτό θα συμβεί μόνο αν το κάνουμε εμείς να συμβεί, υπογραμμίζει η διευθύνουσα σύμβουλος του «Demos», Πόλι Κέρτις. Διότι αυτή τη στιγμή, τα κίνητρα για την ανάπτυξη της δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης είναι όλα εμπορικά, με τους επενδυτές να κατευθύνουν την ανάπτυξη της τεχνολογίας με τρόπους που απειλούν να παραγκωνίσουν περαιτέρω τη δημοκρατία – και όχι μόνο επειδή το ταλέντο, η τεχνογνωσία και η υποδομή ακολουθούν το χρήμα, αντί για το πού θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για το κοινό καλό.

Ο βουλευτής των Εργατικών στη Βρετανία, Τζιμ Νάιτ, ο οποίος έχει παρακολουθήσει από κοντά τα τελευταία ψηφιακά νομοσχέδια που περνούν από το κοινοβούλιο, επισημαίνει ένα εντυπωσιακό σημείο: αυτή τη στιγμή, βρίσκονται σε εξέλιξη τέσσερις νομοθετικές διαδικασίες σχετικά με την ψηφιακή τεχνολογία, αν συνυπολογίσουμε και τη Λευκή Βίβλο για την τεχνητή νοημοσύνη που δημοσιεύθηκε νωρίτερα φέτος.

Καμία από αυτές δεν αναφέρει την προστασία ή την προώθηση της δημοκρατίας ως ρητό στόχο. Αντιθέτως, ασχολούνται με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, τις ψηφιακές αγορές και την προστασία των δεδομένων. Η δημοκρατία είναι ο «ελέφαντας στο δωμάτιο»…

Αυτή τη φορά, πρέπει να μάθουμε

Αν δεν επικεντρωθούμε ρητά στις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης να βελτιώσει τη δημοκρατία – ή τουλάχιστον να μην της κάνει κακό – πιθανότατα θα την διαφθείρει. Οι αναξιόπιστες πληροφορίες θα πολλαπλασιαστούν, διαβρώνοντας περαιτέρω την εμπιστοσύνη.

Αλλά χωρίς να επικαιροποιήσουμε τη δημοκρατία μας, ώστε να συμπεριλάβει περισσότερες συμμετοχικές δραστηριότητες, που θα μπορούσαν να διευκολυνθούν μέσω αυτών των τεχνολογιών, θα μένουμε όλο και περισσότερο σε ένα σύστημα που είναι εδώ και αιώνες ξεπερασμένο, προσπαθώντας να κυβερνήσουμε σε έναν κόσμο που κινείται με εντελώς διαφορετικές ταχύτητες και εντελώς διαφορετικούς τρόπους. Αυτή τη φορά, όμως, πρέπει να μάθουμε.