Τι είναι τελικά σήμερα η γυναίκα και ποια είναι τα πρότυπα

Τόνοι μελανιού κι ατέλειωτες ώρες πάνω σε πληκτρολόγια έχουν δαπανηθεί για όλα αυτά που σημαίνει η 8η Μαρτίου, ημέρα μνήμης των αγώνων του προηγούμενου αιώνα του κινήματος για τα δικαιώματά μας. Αυτή η παγκόσμια ημέρα οφείλει όμως να είναι και μια ευκαιρία για να συζητήσουμε όσα βιώνουμε και παρατηρούμε στο σήμερα. Πολλές σκόρπιες σκέψεις λοιπόν, πολλά τα ερεθίσματα, αλλά θα προσπαθήσω να εστιάσω στα δικά μας, τα «ελληνικά».

Παρατηρώ σύγχρονες, νεαρές μητέρες, να καλλιεργούν οι ίδιες τις διαφορές, επιμένοντας να ντύνουν τις κόρες τους αποκλειστικά στα ροζ, να στολίζουν φούξια δωμάτια (και τα άλλα, τα γαλάζια, αντίστοιχα). Είναι εκείνες που συχνά γεμίζουν τον χρόνο τους χαζεύοντας με τις ώρες διαδικτυακά καταστήματα για το επόμενο (ροζ/μπλε) παιχνίδι που θα πάρουν στο παιδί τους, αντί να τον μοιράζονται ουσιαστικά με την οικογένεια ή να κάνουν κάτι εποικοδομητικό για τις ίδιες.

Είναι εκείνες που συχνά ντύνονται ασορτί με τις κόρες τους, προσπαθώντας να αναβιώσουν πιθανώς μια παιδικότητα που -όταν έπρεπε- δεν έζησαν στο έπακρο. Παρατηρώ και τη δική μου μάνα, που όταν ήμουν μικρή μού αγόραζε κούκλες, αλλά και τουβλάκια, και παζλ, και αυτοκινητάκια που μου άρεσαν.

Που κράτησε το δωμάτιο λευκό, και, -τι πιο ωραίο-, είχα μια ντουλάπα γεμάτη χρώματα και αρκετά [αγαπημένα μου] κοτλέ παντελονάκια. Η μάνα μου, «γνήσιο θηλυκό», κρατάει το σπίτι, με μαεστρία τα κάνει όλα και τη χαίρομαι για τις επιλογές της, αλλά πολύ περισσότερο τη χαίρομαι που μου τις πέρασε κι εμένα.

Παρατηρώ τα πράγματα στη δουλειά. Είμαι τυχερή που στον δικό μου εργασιακό χώρο προφανώς κανείς δεν θα με αποκαλέσει «κούκλα», «κοπελιά», «μωρό μου», αλλά οπωσδήποτε πρόκειται για έναν ανδροκρατούμενο χώρο. Διεθνώς. Νομίζω τα καταφέρνουμε πολύ καλά εμείς οι γυναίκες στο πανεπιστήμιο: η αμεσότητα, η μεταδοτικότητα, η οργάνωση, η ενσυναίσθηση (γενικά αποφεύγω να χρησιμοποιώ μια λέξη τόσο της μόδας που οριακά έχουμε ξεφτιλίσει, αλλά εδώ ταιριάζει πραγματικά) και η ενέργεια, είναι μερικά από τα συστατικά (όλα γένους θηλυκού!) που κάνουν έναν πανεπιστημιακό δάσκαλο «ικανό» και «αξιόλογο».

Όλα αυτά τα χρόνια έχω καταφέρει να βρω τα πρότυπά μου, οι περισσότεροι γένους αρσενικού, μιας και κυρίως με ανθρώπους του αντίθετου φίλου τυχαίνει να συνεργάζομαι, αλλά ομολογώ ότι τρεις προσωπικότητες που έχω ξεχωρίσει διαχρονικά είναι γυναίκες – η συνεργασία με μια ταλαντούχα γυναίκα είναι τόσο ευχάριστη, τόσο ακούραστη – μπορεί και σε εκπλήσσει θετικά γιατί αντιλαμβάνεται με ταχύτητα, πολυπλεύρως, τις καταστάσεις και ταυτόχρονα τη θαυμάζεις για τους πολλαπλούς ρόλους.

Παρατηρώ τον χώρο της πολιτικής και συνάμα προβληματίζομαι για την πολιτική εκπροσώπηση: μόνο μια γυναίκα περιφερειάρχης, μόνο 19 γυναίκες δήμαρχοι στους 332 δήμους της χώρας, μόλις 19% οι γυναίκες στους 300 του Κοινοβουλίου, κι αυτά τα νούμερα δεν βοηθούν να αισθανθώ περήφανη για τον τόπο μου. Δεν είναι όμως μόνο το γεγονός ότι δεν ψηφίζονται τελικά οι γυναίκες, αλλά περισσότερο το ότι αντιλαμβάνονται νωρίς πως δεν υπάρχει επαρκής χώρος να τις υποδεχθεί, να τις «ακούσει».

Παρόλο που είναι διατεθειμένες να προσφέρουν απεριόριστα στα κοινά, να διαμορφώσουν πολιτικές, αν μη τι άλλο να αντιπροσωπεύσουν ένα σημαντικό υποσύνολο της κοινωνίας, συχνά οι γυναίκες εισπράττουν άνευ προηγουμένου αμφισβήτηση. Είναι καλές οι γυναίκες πολιτικοί; Είναι, αλλά θα το καταλάβουμε (ότ)αν συνολικά πάψει η «εικόνα» να αποτελεί βασικό κριτήριο αξιολόγησης και υπερισχύσει η «ουσία» στις πολιτικές -και όχι μόνο- επιλογές.

Παρατηρώ πως εξελίσσεται το φαινόμενο της έμφυλης βίας, οι γυναικοκτονίες, και πως σωπαίνουν και υπομένουν μέχρι σήμερα οι γυναίκες. Δεν είναι προφανώς κάτι καινούργιο όλο αυτό. Απλά μας απασχολεί περισσότερο τώρα, γιατί ευτυχώς κάποιες μιλούν όταν δυστυχώς άλλες τελικά δεν προλαβαίνουν…

Είμαι τυχερή που δεν έχω ανάλογα βιώματα – μεγάλωσα σ ’ένα σπίτι με την υπερ-μάνα που προανέφερα και μ’ έναν πατέρα που πάλεψε για τα δικαιώματα των γυναικών και για ίση εκπροσώπηση στα κοινά. Ο πατέρας μου μού μίλαγε από τα 3 μου για την Μελίνα που τότε ακόμα ζούσε, και για γυναίκες-σύμβολα όπως η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Μεγαλώνοντας κατάλαβα τι μου αφήνουν αυτοί οι γονείς: το πρότυπο συζύγων, ανθρώπων που ξέρουν πολύ καλά γιατί είναι μαζί, και που ο ένας αναγνωρίζει και σέβεται την διαφορετικότητα του άλλου ανθρώπου.

«Η διαφορετικότητα του άλλου ανθρώπου». Τι ποιο όμορφο σ’ αυτή τη ζωή; Και πόσο δύσκολο να το κατανοήσουμε; Να το αποδεχτούμε και να το προστατεύσουμε… Είμαστε στο 2023 και η αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών είναι αναγκαία, όταν θα έπρεπε να είναι περιττή.

Η ποσόστωση είναι ένα μέτρο που εφαρμόζεται για να υπάρχουν γυναίκες στα όργανα, όταν η ίση συμμετοχή θα έπρεπε στις μέρες μας να είναι δεδομένη.

Και έτσι τρέφονται οι αντιθέσεις: ευάλωτη, αδύναμη, μόνη κι αδικημένη είναι μόνο λίγα από αυτά που αισθάνεται μια ολοκληρωμένη, δυναμική, επιτυχημένη κι ανεξάρτητη γυναίκα, όταν εκτίθεται σε κάποιας μορφής βία. Σημερινή γυναίκα είναι αυτή που την επόμενη στιγμή ξανασηκώνεται, και παλεύει για το αυτονόητο. Γι’ αυτό και κάτι φαίνεται να αλλάζει…

Η Δρ. Ελισσάβετ Φελώνη είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής