Τριμερής Ρωσίας, Τουρκίας και Κατάρ για τη Συρία

Την ώρα που συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την έναρξη της συριακής κρίσης, πληθαίνουν οι προσπάθειες εξεύρεσης πολιτικής λύσης που να μπορεί να εξασφαλίσει τόσο τη συνοχή της χώρας, όσο και το σύνθετο πλαίσιο γεωπολιτικών επιδιώξεων γύρω από αυτήν.

Η ίδια η εξέλιξη των επιχειρήσεων στο συριακό έδαφος ανέδειξε σε καθοριστική παράμετρο τη ρωσική παρέμβαση που σε συνδυασμό με την ιρανική υποστήριξη στην κυβέρνηση Άσαντ (άμεσα και έμμεσα μέσω της παρουσίας της Χεζμπολάχ) επέτρεψαν να διαμορφωθεί ένας συσχετισμός υπέρ της κυβέρνησης της Δαμασκού, ακυρώνοντας την πιθανότητα ο εμφύλιος πόλεμος να εξελιχθεί σε «αλλαγή καθεστώτος», ιδίως από τη στιγμή που προέκυψε και ο κίνδυνος με το Ισλαμικό Κράτος. Οι ΗΠΑ από τη μεριά τους περιόρισαν την παρουσία τους στην υποστήριξη κυρίως στις κουρδικές μονάδες πολιτοφυλακής που αποδείχτηκαν κομβικές στις επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Η Τουρκία από τη μεριά της, παρότι ενεπλάκη εξαρχής στη σύγκρουση, ελπίζοντας μάλιστα σε ταχεία ανατροπή της κυβέρνησης Άσαντ και σε εγκαθίδρυση φιλικής προς αυτή κυβέρνηση της αντιπολίτευσης, γρήγορα κυρίως βρέθηκε να προσπαθεί να εξασφαλίσει ότι οι Κούρδοι δεν θα αποκτήσουν οιονεί κρατική οντότητα μέσα στη Συρία.

Μέσα σε αυτό το τοπίο η Τουρκία μετατοπίστηκε σε μια αναγκαστική συμπόρευση με τη Ρωσία και το Ιράν, στο βαθμό που ήταν ο μόνος τρόπος να εξασφαλίσει την αποτροπή της διαμόρφωσης μιας κουρδικής κρατικής οντότητας, έστω και με το τίμημα της μη ανατροπής της κυβέρνησης Άσαντ. Αυτό οδήγησε στη «Διαδικασία της Αστάνα» που εξελίχτηκε στη βασική πολιτική διαδικασία για το μέλλον της Συρίας.

Κυρίως, όμως, διαμόρφωσε μια συνθήκη όπου η Ρωσία αναδείχτηκε στον βασικό power broker στη Συριακή κρίση.

Η νέα τριμερής

Τουρκία και Κατάρ μοιράζονται μια σχετικά κοινή οπτική για τα συριακή κρίση. Μάλιστα το Κατάρ έπαιξε μεγάλο ρόλο στη χρηματοδότηση των ενόπλων οργανώσεων της αντιπολίτευσης, με μεγάλες μεταφορές όπλων προς την Τουρκία και από εκεί στη Συρία αλλά και προσφέροντας εκπαίδευση σε ένοπλους μαχητές. Μάλιστα, θα κατηγορηθεί ότι δεν χρηματοδότησε μόνο τις λεγόμενες «μετριοπαθείς» ομάδες αλλά και τζιχαντιστικές οργανώσεις.

Με αυτή την έννοια έχει μεγάλο ενδιαφέρον η προσπάθεια να διαμορφωθεί και μια παράλληλη τριμερής συνεννόηση ανάμεσα σε Ρωσία, Τουρκία και Κατάρ σε σχέση με τη συριακή κρίση.

Αυτή εγκαινιάστηκε με τη συνάντηση στις 11 Μαρτίου στην Ντόχα του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, του Τούρκου ομολόγου του Μεβλούτ Τσαβούσογλου και του αναπληρωτή πρωθυπουργού και υπουργού Εξωτερικών Υποθέσεων του Κατάρ Μοχάμεν μπιν Αμπντουλραχμάν Αλ Θάνι.

«Σήμερα εγκαινιάζουμε μια νέα τριμερή διαδικασία διαβούλευσης», δήλωσε ο Τσαβούσογλου μετά τη συνάντηση. Και οι τρεις υπουργοί τόνισαν ότι η μόνη λύση στην σύγκρουση, στην οποία έχουν σκοτωθεί εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι και έχουν εκτοπιστεί πολλά εκατομμύρια, ήταν μια πολιτική λύση που να συμφωνεί με τις αποφάσεις του ΟΗΕ.

Στο κοινό ανακοινωθέν, οι τρεις υπουργοί «εξέφρασαν την πεποίθησή τους ότι δεν υπάρχει στρατιωτική λύση στη συριακή σύγκρουση, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή τους να προωθήσουν μια πολιτική διαδικασία που θα διευκολύνει τα Ηνωμένα Έθνη για να υποστηρίξουν τα συριακά κόμματα για την επίτευξη πολιτικής λύσης σύμφωνα με το ψήφισμα 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και την ανακοίνωση της Γενεύης του 2012.»

Το νέο στοιχείο συνάντησης είναι ακριβώς ότι πλέον μπαίνει και το Κατάρ στην όλη διαδικασία πολιτικής διαβούλευσης που είχε ξεκινήσει με τη «Διαδικασία της Αστάνα».

Καθόλου τυχαία, ο Λαβρόφ υπογράμμισε ότι η νέα τριμερής δεν επιδιώκει να υποκαταστήσει τις προσπάθειες που καταβάλλουν από το 2017 η Τουρκία, η Ρωσία και το Ιράν.

Βεβαίως, εξακολουθούν να υπάρχουν σημεία έντασης. Από τη μεριά του ο ΥΠΕΞ του Κατάρ υπογράμμισε ότι συζήτησαν και μηχανισμούς για τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας σε όλη τη Συρία, όμως επέμεινε «ότι ισχύουν οι λόγοι για την αποβολή της Συρίας από τον Αραβικό Σύνδεσμο». Όσο για τον Τσαβούσογλου, δεν παρέλειψε για άλλη μια φορά να κατηγορήσει την κυβέρνηση Άσαντ ότι ευθύνεται για το ότι δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα οι πρόσφατες συναντήσεις της Συνταγματικής Επιτροπής, που είναι το φόρουμ όπου οι διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις της Συρίας συζητούν για το πλαίσιο της επόμενης μέρας.

Στο κοινό ανακοινωθέν οι τρεις υπουργοί «υπογράμμισαν την αποφασιστικότητά τους να καταπολεμήσουν την τρομοκρατία σε όλες τις μορφές και εκδηλώσεις και να αντισταθούν στις αυτονομιστικές ατζέντες που υπονομεύουν την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, καθώς και την απειλή της εθνικής ασφάλειας των γειτονικών χωρών».

Η επόμενη συνάντηση της νέας τριμερούς αναμένεται να γίνει στην Τουρκία.

Λαβρόφ: καλωσορίζουμε το Κατάρ

Ο Λαβρόφ μάλιστα δήλωσε ότι παρόλο που η συνάντηση της Πέμπτης ήταν η πρώτη στο είδος της σε υπουργικό επίπεδο, απεσταλμένοι των τριών χωρών εργάζονται στο ζήτημα της Συρίας για πάνω από ένα χρόνο.

«Οι κοινοί μας στόχοι – της Ρωσίας, της Τουρκίας, του Κατάρ – αντικατοπτρίζονται στην κοινή δήλωση που μόλις εγκρίναμε, η οποία επιβεβαιώνει την αποφασιστικότητά μας να καταπολεμήσουμε την τρομοκρατία σε όλες τις μορφές και τις εκδηλώσεις της, για την αντιμετώπιση των αυτονομιστικών σχεδίων που υπονομεύουν την εδαφική ακεραιότητα της Αραβικής Δημοκρατίας της Συρίας και απειλούν την ασφάλεια των γειτονικών χωρών», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ρώσος ΥΠΕΞ

Ο Λάβροφ πρόσθεσε ότι οι τρείς χώρες τόνισαν τη σημασία της Συνταγματικής Επιτροπής της Συρίας και εξέφρασαν την ετοιμότητα να υποστηρίξουν το έργο της, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας με τον Ειδικό Απεσταλμένο του ΟΗΕ για τη Συρία του ΟΗΕ Γκέιρ Πέντερσεν.

«Συμφωνήσαμε να χρησιμοποιήσουμε τις ευκαιρίες μας για να διασφαλίσουμε ότι η επόμενη συνεδρίαση της συντακτικής επιτροπής της Συνταγματικής Επιτροπής, η οποία θα πραγματοποιηθεί πριν από τις αρχές του ιερού μήνα του Ραμαζανιού [στα μέσα Απριλίου], θα είναι παραγωγική», τόνισε ο Λαβρόφ

Οι τρεις χώρες θα αναζητήσουν ευκαιρίες για να ενθαρρύνουν τους Σύριους πρόσφυγες να επιστρέψουν στους τόπους μόνιμης κατοικίας τους και να λάβουν μέτρα για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ όλων των πλευρών στη Συρία, δήλωσε ο Λαβρόφ, ενώ διευκρίνισε ότι ο συντονισμός σε τριμερή μορφή θα καθοδηγηθεί περαιτέρω από ειδικούς εκπροσώπους των τριών υπουργών και αυτό το έργο θα είναι ένα χρήσιμο συμπλήρωμα στο έργο που εκτελούν η Ρωσία, η Τουρκία και το Ιράν με τη «Διαδικασία της Αστάνα».

Η επιστροφή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο μαζί με το άνοιγμα των πρεσβειών των αραβικών χωρών στη χώρα θα προωθούσε επίσης την ειρήνη, δήλωσε ο Λαβρόφ.

Ερωτηθείς για τη διαφορά μεταξύ των μορφών ειρηνευτικής διαδικασίας της Αστάνα και της Ντόχα, ο Λαβρόφ υπογράμμισε ότι η διαδικασία της Αστάνα αφορά όλες τις πλευρές της επίλυσης του προβλήματος στη Συρία στη Συρία, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής. Αντίθετα στο πλαίσιο της διαδικασίας που συζητήθηκε στη Ντόχα, το Κατάρ δεν θα έχει στρατιωτική παρουσία στη Συρία, σε αντιδιαστολή με πρακτικές όπως οι τουρκο-ρωσικές περιπολίες στην Ιντλίμπ, καθώς ο ρόλος του είναι πιο διπλωματικός και ανθρωπιστικός, είπε.

«Μπορώ μόνο να καλωσορίσω την προθυμία του Κατάρ να συμβάλει στη δημιουργία συνθηκών για την υπέρβαση της τρέχουσας τραγικής κατάστασης στην Αραβική Δημοκρατία της Συρίας», δήλωσε ο Λαβρόφ.

Η σημασία της ακεραιότητας της Συρίας και ο ρόλος της Ρωσίας

Η επιμονή στο στόχο της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας δεν συνιστά μόνο την απόρριψη των διαφόρων προτάσεων διαμοιρασμού ή καντονοποίησης που κατά καιρούς είχαν ακουστεί, αλλά και ταυτόχρονα αποτυπώνει και το πεδίο μιας συγκεκριμένης ισορροπίας: αυτής που απαντάει στους φόβους της Τουρκίας για το ενδεχόμενο μιας Κουρδικής οιονεί κρατικής οντότητας και αυτή που εξασφαλίζει τη ρωσική στρατηγική για μια πολιτική λύση που δεν θα έχει αφετηρία την ανατροπή της κυβέρνησης Άσαντ και δεν θα διακυβεύει τη ρωσική παρουσία στη Συρία.

Την ίδια στιγμή το ίδιο το γεγονός ότι η τριμερής περιλαμβάνει τη Ρωσία, όπως και ο τρόπος που ο ίδιος ο Λαβρόφ παρουσίασε τις παράλληλες και συμπληρωματικές διαδικασίες της Αστάνα και της Ντόχα, έρχεται να υπογραμμίσει ότι η Ρωσία παραμένει η βασική διεθνής δύναμη που διαχειρίζεται την πολιτική διαδικασία στη Συρία, την ώρα που οι ΗΠΑ να αδυνατούν να παίξουν κάποιο ρόλο εγγυητή, πέραν τις προσπάθειας να διατηρήσουν στη στρατιωτική παρουσία τους στη Βορειοανατολική Συρία και τις κουρδικές περιοχές.