Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024
weather-icon 21o
28 Οκτωβρίου 1940: Με λιτή αξιοπρέπεια

28 Οκτωβρίου 1940: Με λιτή αξιοπρέπεια

Ένας άνεμος καινούργιος, ανυποψίαστος, άρχιζε να φυσάει πάνω στην Αθήνα. Είταν η ώρα 6 όταν οι σειρήνες της αντιαεροπορικής άμυνας ξύπνησαν την πολιτεία. Ο ουρανός ήταν πεντακάθαρος, λεύκαζε ο όρθρος, μύριζε δροσιά. Στους δρόμους, τους έρημους ακόμα, κρότησαν μερικά παραθυρόφυλλα, κάποιες μπαλκονόπορτες. Οι άνθρωποι ξυπνούσαν ξαφνιασμένοι, ρωτούσαν τους πρώτους διαβάτες. Ένα βουητό ανέβαινε λίγο-λίγο από […]

Ένας άνεμος καινούργιος, ανυποψίαστος, άρχιζε να φυσάει πάνω στην Αθήνα.

Είταν η ώρα 6 όταν οι σειρήνες της αντιαεροπορικής άμυνας
ξύπνησαν την πολιτεία. Ο ουρανός ήταν πεντακάθαρος, λεύκαζε ο όρθρος,
μύριζε δροσιά. Στους δρόμους, τους έρημους ακόμα, κρότησαν μερικά
παραθυρόφυλλα, κάποιες μπαλκονόπορτες. Οι άνθρωποι ξυπνούσαν
ξαφνιασμένοι, ρωτούσαν τους πρώτους διαβάτες. Ένα βουητό ανέβαινε
λίγο-λίγο από γύρω, από μακρυά, τα πρώτα ομαδικά βήματα πάφλασαν στην
άσφαλτο. Μάτια υψώνονταν στον ουρανό, έψαχναν. Όμως σ’ όλη αυτή την
κίνηση που άρχιζε και πύκνωνε σε μικρές συντροφιές, σε ομάδες που
ξεκινούσαν για τα κέντρα, δεν ξεχώριζες ταραχή ή αγωνία. Μια διάθεση
ευφορίας, κέφι ανάλαφρο, αλλόκοτο, ξεσήκωνε τις ψυχές, πρωινό αγέρι που
κοπλώνει το πανί. Στα μάτια των ανθρώπων που αντικρύζονταν, έφεγγε ένα
χαρούμενο ξάφνιασμα, σάμπως όλος αυτός ο κόσμος, ο ίσαμε χτες
βουτηγμένος στην καθημερινότητα και στη βιοπάλη, να μάθαινε ξαφνικά πως
έχει μέσα του κρυμμένα νιάτα.

Γιατί το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 γινόταν πραγματικά μια
αποκάλυψη: Διαφορετικό είχε πέσει να κοιμηθεί το έθνος τη νύχτα που
πέρασε, διαφορετικό ξυπνούσε τώρα. Η είδηση που έτρεχε από στόμα σε
στόμα: «Πόλεμος! οι Ιταλοί εισβάλλουν», είτανε σα γενική πρόσκληση σε
ξεφάντωμα. Περηφάνεια, φιλότιμο και λεβεντιά φούσκωναν τα στήθη.

Κι’ ο καθένας, ο πιο ταπεινός, ένιωθε να ξυπνάει μέσα του μια επίγνωση
πως τρεις χιλιάδες χρόνια τον καλούν με τ’ όνομά του, το άσημο ίσαμε
χτες, να τα δικαιώσει, να τα υπερασπίσει. Η Ιστορία έπαυε να είναι λόγια
των σχολικών βιβλίων και των πανηγυρικών λόγων, γινόταν πράξη ζωής.
Είχε φωνή βαθειά, βουερή μέσα στο αίμα, μιλούσε. Κι’ ο πιο ταπεινός,
έχανε τη σκέψη άθελά του, πως σ’ αυτόν έλαχε να τιμήσει αυτή τη φάλαγγα
των νεκρών που ξεκινάει από πολύ μακρυά και δίνει νόημα στο Χρόνο. Η
εκλογή της Μοίρας είταν βαρειά, αλλά για τούτο και η τιμή πολύ μεγάλη.

Οι εφημερίδες, αν και Δευτέρα, κυκλοφόρησαν· έλεγαν με λίγα, χτυπητά
λόγια τα σχετικά με το τελεσίγραφο, την είδηση πως οι Ιταλοί θα
εισβάλουν στις έξη — τώρα. Κάτι ορθωνόταν σύσσωμο, να τους υποδεχτεί
όπως αρμόζει. Τον ενθουσιασμό τον χρωμάτιζε η αγανάκτηση, η περιφρόνηση.
Δρόμοι, πλατείες, σταυροδρόμια, είχαν φουντώσει στο μεταξύ από ζεστές
ανάσες, κόσμο· μακρυές θεωρίες πορεύονταν προς την Ομόνοια, το Σύνταγμα,
ενώ στο ραδιόφωνο ακουγόταν το διάγγελμα του Μεταξά: «Η στιγμή επέστη
που θ’ αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και
την τιμήν της…». Σε μερικά μπαλκόνια φάνηκαν σημαίες, όπως στην 25η
Μαρτίου. Το διάταγμα της επιστρατεύσεως άρχιζε να τοιχοκολλείται στα
κέντρα. Μέσα του ο καθένας άκουγε τον Εθνικό Ύμνο ν’ ανακρούεται
χαμηλόφωνα, τον ύμνο στην ελευθερία, σαν προσκλητήριο και σαν προσευχή.

Η ψυχολογία του λαού σε τέτοιες περιστάσεις φαίνεται στις γενικές της
γραμμές απλή, το περιεχόμενό της όμως είναι σύνθετο. Η οργή για τη
δολερή συμπεριφορά του αντιπάλου, την ηθική αναξιοπρέπεια, ξέσπασε
εκείνο το πρωί σ’ αυθόρμητες επιθέσεις με στόχο τις εγκαταστάσεις των
Ιταλών μέσα στην ίδια την Ελληνική πρωτεύουσα. Διαδηλώσεις έσπασαν το
πρακτορείο της αεροπορικής Εταιρίας Άλα Λιττόρια στο Σύνταγμα, την Κάζα
ντ’ Ιτάλια της οδού Πατησίων. Είχε γίνει ξαφνικά συνειδητό πως και τα
δύο αυτά κρύβανε ίσαμε χτες κέντρα κατασκοπείας και προπαγάνδας. Η
δυσαναλογία, έπειτα, ανάμεσα στον όγκο των ιμπεριαλιστικών αξιώσεων του
εχθρού και στο ηθικό του υπόβραθρο, ξυπνούσε μιαν έντονη διάθεση για
ονειδισμό. Είναι αυτή που θα χρωματίσει στο εξής, σε στενή εναλλαγή με
τον βαθύτερα δραματικό τόνο, όλο τον αγώνα.

Όταν στις 9,30 έγινε ο πρώτος αεροπορικός συναγερμός στην πρωτεύουσα
και φάνηκαν σε λίγο, πολύ ψηλά, τα εχθρικά αεροπλάνα, ο πληθυσμός δεν
σκέφτηκε να κατέβει στα καταφύγια, ίσως τον είχαν διδάξει. Στάθηκε και
κοίταζε το θέαμα από τους δρόμους, τα μπαλκόνια, τις ταράτσες. Βόμβες
προορισμένες, για τον Πειραιά έπεσαν στη θάλασσα. Στο Τατόι δεν
σημειώθηκαν ζημιές· χτυπήθηκε όμως σε τρία αλλεπάλληλα κύματα η Πάτρα,
όπου τ’ αεροπλάνα κατέβηκαν πολύ χαμηλά, έρριξαν πάνω στον άμαχο
πληθυσμό. Ξεθαρρεμένος εκείνος, είχε μείνει έξω από τα καταφύγια, όπως
στην Αθήνα. Οι πενήντα νεκροί του και οι περισσότεροι από εκατό
τραυματίες έκαναν φανερό πως ο εχθρός είταν αποφασισμένος να επιδείξει
τη δύναμή του όπου το μπορούσε, βάναυσα.

Βομβαρδίστηκαν την ίδια μέρα εγκαταστάσεις κοντά στον Ισθμό, η
Ναυτική βάση της Πρέβεζας, τα έργα υδρεύσεως στο Φασιδέρι της Κηφισιάς, η
Κινέττα, η περιοχή Ιστιαίας. Στην Αθήνα, κατά τις 11 η ώρα, φάνηκαν
μέσα σ’ ανοιχτό αυτοκίνητο να περνάνε αργά από τους κεντρικούς δρόμους ο
Γεώργιος ο Β’ και ο Μεταξάς. Χαιρετούσαν χαμογελαστοί τα πλήθη, που
είχαν συνεπαρθεί από ενθουσιασμό. Λησμονήθηκαν τότε διαφωνίες,
αντιρρήσεις για το καθεστώς, πολιτικές αντιθέσεις, όλα. Κύματα κόσμος
έζωνε το αυτοκίνητο, χυνόταν πάνω του, ζητωκραύγαζε, χειροκροτούσε. Αυτά
– εκεί, είτανε τα πρόσωπα που ενσάρκωναν τη θέληση του έθνους , το
φρόνημά του, τίποτ’ άλλο. Ο ελληνικός λαός είχε αποκτήσει μπροστά στον
εθνικό εχθρό την ψυχική του ενότητα.

Το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου, που βγήκε σ’
έκτακτες εκδόσεις των εφημερίδων κοντά το μεσημέρι, έδωσε με λιτή
αξιοπρέπεια τον τόνο στην όλη υπόθεση. Σαν κείμενο, επέζησε, μπήκε στην
Ιστορία: «Αι Ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 5:30
πρωινής τής σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής
μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».

Εκεί – πέρα, στα σύνορα, βροντούσε το κανόνι. Σε περισυλλογή
βαθύτατη, με κλεισμένα μάτια, το άκουγε μέσα της κάθε ελληνική ψυχή.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Άγγελου Τερζάκη Ελληνική Εποποιία 1940-1941, Αθήνα 1964

*Το φωτογραφικό υλικό του παρόντος άρθρου προέρχεται από τα εξαίρετα συγγραφικά πονήματα των Βασιλείου Νικόλτσιου, Γεωργίου Σκαλτσογιάννη και Βασιλείου Αναστασόπουλου «Λοιπόν, έχουμε πόλεμο!» (Θεσσαλονίκη, 2010) και «Λόγια εικόνων του ’40» (Θεσσαλονίκη, 2011).

Sports in

Σάλος με τον Ρούντιγκερ: Αντιδράσεις για ποστάρισμά του που παραπέμπει σε… ISIS

Ο Αντόνιο Ρούντιγκερ έχει ξεσηκώσει αντιδράσεις με ένα ποστάρισμά του με αφορμή το Ραμαζάνι.

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ ΜΜΕ Α.Ε.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024