Ένωση Ελληνικού Βιβλίου: Η ελληνική πολιτεία αδιαφορεί για το βιβλίο

Συνέντευξη στην Τζωρτζίνα Ντούτση

Η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου, με τη συνεργασία της Εταιρείας Συγγραφέων και του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, φιλοδοξεί να καθιερώσει και στην Ελλάδα την 23η Απριλίου ως Ημέρα Βιβλίου. Έτσι, με κεντρικό μήνυμα «διαβάζω & αλλάζω», και με αφετηρία την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου (2 Απριλίου), πραγματοποιήθηκε μια σειρά εκδηλώσεων για το βιβλίο και την προώθηση της ανάγνωσης, οι οποίες κορυφώνονται στις 23/04, Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου.

Στο πλαίσιο της μεγάλης αυτής γιορτής του βιβλίου, το in.gr μίλησε με τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΝΕΛΒΙ για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια ο κλάδος, τη στάση και τις προθέσεις της Πολιτείας για την επίλυση αυτών, καθώς και τις ουσιαστικές λύσεις για έξοδο από την κρίση και την αντιμετώπιση του βιβλίου ως αγαθό πολιτισμού και εργαλείου παιδείας.

• Είναι ευρέως γνωστό πως ο κλάδος του βιβλίου έχει πληγεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, ενώ η προηγούμενη δύσκολη χρονιά με την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων έχει δυσχεράνει ακόμα περισσότερο την ήδη πιεστική κατάσταση. Κάνοντας έναν γενικό απολογισμό, θεωρείτε πώς η αγορά του βιβλίου αντέχει (ψυχορραγώντας);

«Η διαπίστωσή σας για τη δυσχερή θέση στην οποία έχει περιέλθει ο κλάδος του βιβλίου είναι απόλυτα σωστή.

»Ο κλάδος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια πρωτοφανή κρίση, η αφετηρία της οποίας εντοπίζεται στη μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών και στην αύξηση κόστους του χρήματος του τραπεζικού τομέα, απαραίτητου για τη λειτουργία και επέκταση των επιχειρήσεων. Εν τούτοις, ο εκδοτικός κόσμος κατόρθωσε να αντέξει στην κρίση, μέχρις ότου μια σειρά μέτρων από την πλευρά της πολιτείας ήρθαν να ανατρέψουν την κατάσταση και να δώσουν τη –σχεδόν– χαριστική βολή.

»Αναφερόμαστε κατ’ αρχάς στην ουσιαστική κατάργηση της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου με τον νόμο 4254 /2014, η οποία έχει απορρυθμίσει εντελώς την αγορά, έχει οδηγήσει κραταιές και ιστορικές επιχειρήσεις, όπως οι αλυσίδες βιβλίων Ελευθερουδάκης και Παπασωτηρίου, σε δεινή κυριολεκτικά θέση και όσο περνάει ο καιρός τα καταστροφικά της αποτελέσματα θα γίνονται όλο και περισσότερο εμφανή. Η προεκλογική δέσμευση του νυν πρωθυπουργού για άμεση επαναφορά της αποδείχθηκε λόγος κενός περιεχομένου, οι δικές μας παρεμβάσεις αλλά και οι συστάσεις και επιστολές του Συλλόγου Γερμανών Εκδοτών και του Συλλόγου Γάλλων Εκδοτών υπέρ της επαναφοράς της δεν συγκινούν ούτε τον πρωθυπουργό ούτε τον υπουργό Οικονομίας που είναι οι αποδέκτες τους. Είναι τουλάχιστον παράδοξο οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες να υιοθετούν το σύστημα της Ενιαίας Τιμής –με προεξάρχουσες τη Γερμανία και τη Γαλλία– και στην Ελλάδα να αποφασίζεται η κατάργησή της!

»Αποφασίσαμε πλέον να διεθνοποιήσουμε το θέμα και αναμένουμε την απάντηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη σχετική ερώτηση του ευρωβουλευτή Γιώργου Γραμματικάκη, εφόσον η πολιτική μας ηγεσία συνεχίζει να κωφεύει.

»Παράλληλα, η αύξηση του συντελεστή ΦΠΑ στη διαδικασία παραγωγής του βιβλίου από 6,5% σε 23%, η πρόσφατη αύξηση του γενικού συντελεστή ΦΠΑ σε 24% και η φημολογούμενη μεταφορά του βιβλίου από το 6% στο 13% αποτελούν βαρίδια που δύσκολα θα μπορέσει να σηκώσει ο κλάδος. Η ελληνική πολιτεία αδυνατεί να κατανοήσει πως το βιβλίο δεν είναι ένα αγαθό όπως όλα τα άλλα, αλλά ενσωματώνει μια ιδιαίτερη πρόσθετη αξία. Το βιβλίο θεωρείται παντού πολιτιστικό προϊόν και για τον λόγο αυτό δεν υπόκειται στους νόμους της αγοράς, όπως τα υπόλοιπα αγαθά».

• Λίγο πριν μπούμε στο β’ εξάμηνο του 2016, πώς κυλά η τρέχουσα χρονιά για τους εκδοτικούς οίκους ειδικά -και τον κόσμο του βιβλίου συνολικά;

«Όσο τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας δεν αντιμετωπίζονται και τα επιμέρους προβλήματα του κλάδου που αναφέρθηκαν παραπάνω δεν βρίσκουν λύση, η κατάσταση θα επιδεινώνεται. Το φετινό α’ τετράμηνο παρουσιάζει μεγαλύτερη πτώση ακόμα και από την αντίστοιχη περσινή περίοδο που ήταν μία από τις χειρότερες που βίωσε ο κλάδος».

• Θεωρείτε πως η κρίση στο χώρο του βιβλίου οφείλεται αποκλειστικά στα νέα οικονομικά δεδομένα της πολιτείας και της κοινωνίας;

«Τα καινούργια δεδομένα –οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά– διατρέχουν αρνητικά το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Εν τούτοις, παρατηρείται πως διαχρονικά η πολιτεία αδιαφόρησε στο να συγκροτήσει μια πολιτική για το βιβλίο. Ποτέ δεν είχε στόχο την τόνωση της φιλαναγνωσίας, ποτέ δεν δημιούργησε λειτουργικό δίκτυο βιβλιοθηκών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης – και ιδιαίτερα στην πρωτοβάθμια – ποτέ δεν νοιάστηκε πραγματικά και δεν αντιμετώπισε το βιβλίο ως άξονα πολιτισμού. Το αντίθετο: πέρυσι μειώθηκαν οι ώρες διδασκαλίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας στα σχολεία και φέτος ο υπουργός Παιδείας κ. Ν. Φίλης απαγόρευσε τις ομιλίες, ενημερώσεις, δραστηριότητες και εκδηλώσεις.

»Οι δε υπουργοί Πολιτισμού, ως καθ’ ύλην αρμόδιοι, απουσιάζουν πάντοτε και παντελώς. Το μόνο που βρήκε να πει ο κ. Μπαλτάς σε πρόσφατες δηλώσεις του είναι ότι δεν είναι ακόμα… έτοιμος να ασχοληθεί με τα θέματα του βιβλίου!»

• Ποιες είναι οι δικές σας προτάσεις για την αύξηση της αγοραστικής δύναμης των αναγνωστών, την επιβίωση των εκδοτικών οίκων, των βιβλιοπωλείων και συνολικά των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο κλάδο;

«Η ανάγνωση είναι μεράκι, συνήθεια, βίωμα. Ο αναγνώστης ποτέ δεν θα σταματήσει να διαβάζει, και αυτό αποδεικνύεται στην πράξη. Οι φίλοι του βιβλίου συνεχίζουν να διαβάζουν, να αγοράζουν βιβλία για τους ίδιους, τα παιδιά τους, τους φίλους τους. Όσο όμως η αφαίμαξη των εισοδημάτων συνεχίζεται και η αγοραστική δύναμη μειώνεται, η δυνατότητα του αναγνώστη να επενδύσει στο βιβλίο συρρικνώνεται.

»Παράλληλα, χωρίς επαναφορά της Ενιαίας Τιμής, χωρίς επαναφορά στον χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ για τα στάδια παραγωγής του βιβλίου, όπως είναι η τυπογραφία και η βιβλιοδεσία, ο αγώνας για την επιβίωση των επαγγελματιών του κλάδου θα πάρει δραματικές διαστάσεις. Και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε το άδικο, αναποτελεσματικό και παράλογο καθεστώς για τους πνευματικούς δημιουργούς –συγγραφείς, μεταφραστές, διορθωτές, εικονογράφους– οι οποίοι αν και απασχολούνται αποσπασματικά και περιστασιακά υποχρεούνται να λειτουργούν με όρους ελεύθερου επαγγελματία, καταβάλλοντας εισφορές που υπερβαίνουν κατά πολύ τις αποδοχές τους. Αλήθεια, απασχόλησαν όλα αυτά ποτέ κάποιον υπουργό Πολιτισμού;»

• Έχουν αλλάξει οι συνήθειες, ακόμα και οι προτιμήσεις του έλληνα αναγνώστη; Ποιες ενέργειες και πρωτοβουλίες χρειάζονται από την πλευρά των εκδοτών ώστε να προσελκύσουν περισσότερους αναγνώστες;

«Το βιβλίο στη χώρα μας υποβαθμίζεται και απαξιώνεται. Θα έχετε παρατηρήσει ότι έχουν αυξηθεί τα παζάρια βιβλίου, που άλλο δεν κάνουν παρά να το ευτελίζουν. Θα έχετε παρατηρήσει ότι τα βιβλία «συνοδεύουν» τα κυριακάτικα φύλλα των εφημερίδων ή μάλλον το αντίθετο: οι εφημερίδες «συνοδεύουν» τα βιβλία που έχουν ενθέσει στο σώμα τους. Έτσι όμως δεν κερδίζουν ούτε τα βιβλία ούτε οι αναγνώστες.

»Θέση μας είναι ότι χρειάζονται στοχευμένες ενέργειες για την αύξηση της φιλαναγνωσίας, για να προσελκύσουμε νέους αναγνώστες. Φέτος διοργανώνουμε για πρώτη φορά τον εορτασμό της Ημέρας Βιβλίου, όπως έχει καθιερωθεί διεθνώς από την ΟΥΝΕΣΚΟ και γιορτάζεται στις 23 Απριλίου. Οι εκδηλώσεις είναι πολλές και ποικίλες, απευθυνόμαστε στα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, στις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες, συνεργαζόμαστε με τους εκδότες και τους βιβλιοπώλες, κινητοποιήσαμε κρατικούς αλλά και ιδιωτικούς φορείς. Το βιβλίο χρειάζεται υγιείς ενέργειες και εξωστρέφεια για να αγγίξει τον κόσμο».

• «Φιλαναγνώστης δεν γεννιέσαι, γίνεσαι». Ποια η κατάλληλη ηλικία για τη ζύμωση αυτή και κατά πόσο επιτυγχάνεται σήμερα μια ουσιαστική συνεργασία εκδοτών-πολιτείας για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας και κατ’ επέκτασιν της παιδείας;

«Από τους πρώτους μήνες της ζωής του, ο εγκέφαλος του παιδιού αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς και θέτει τα θεμέλια για τη μάθηση. Όσο μικρότερος γνωρίσει κανείς το βιβλίο και τη χαρά της ανάγνωσης, τόσο περισσότερο θα δεθεί μαζί του. Αναφέρεται στις διεθνείς έρευνες, είναι κάτι που όλοι το αντιλαμβάνονται, εκτός από την ελληνική πολιτεία. Προσπαθούμε να έρθουμε σε επαφή μαζί της, αλλά οι πόρτες είναι κλειστές.

»Ο κ. Μπαλτάς δεν μας έχει παραχωρήσει ακόμα ούτε ένα λεπτό για να συζητήσουμε, η πρόσφατη αλλαγή ηγεσίας στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού δεν μας επιτρέπει να ξέρουμε πώς θα ανταποκριθεί στα θέματα του βιβλίου, που εν τούτοις αποτελούν τμήμα μόνο των αρμοδιοτήτων του. Το βέβαιο είναι πως η κατάργηση του Ελληνικού Κέντρου Βιβλίου, του φορέα που είχε ως αποκλειστικό αντικείμενο το βιβλίο, υπήρξε τρομερά επιζήμια».

»Η λέξη που διαχρονικά χαρακτηρίζει τη στάση της ελληνικής πολιτείας απέναντι στο βιβλίο είναι «αδιαφορία». Για στρατηγική δεν μπορεί να γίνει λόγος. Δυστυχώς και από τη νέα ηγεσία φαίνεται να ελλείπει η διάθεση για διάλογο και συνεργασία, είναι φανερή η απουσία οποιουδήποτε σχεδίου, και επιπλέον απουσιάζει η γνώση των προβλημάτων του κλάδου. Η ελπίδα πάντως πεθαίνει τελευταία».

• Ποιοι οι σκοποί της Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου, ποιοι στόχοι έχουν επιτευχθεί έως σήμερα και κατά πόσο υπάρχει ομοψυχία και συνεργασία μεταξύ φορέων, εκδοτών και δημιουργών προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης και της προώθησης του ελληνικού βιβλίου;

«Η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου (ΕΝΕΛΒΙ) είναι ένας φορέας που συγκροτήθηκε όταν διαπιστώθηκε ότι η κρίση που περνάει η χώρα μας είναι κατ’ ουσίαν κρίση πολιτισμού και έλλειψης παιδείας. Στόχος μας είναι η προβολή του βιβλίου ως μέσου για την ανάπτυξη της χώρας και τη δημιουργία μιας κοινωνίας στηριγμένης σε ουσιαστικές αξίες.

»Ασχολούμαστε με τα καίρια και ουσιαστικά προβλήματα του κλάδου, πιστεύουμε στην εξωστρέφεια και διατηρούμε επαφές με τους ευρωπαϊκούς συλλόγους εκδοτών, είμαστε μέλη της Διεθνούς Ένωσης Εκδοτών (ΙΡΑ) γιατί πιστεύουμε ότι, όπως σε όλους τους τομείς, έτσι και στο βιβλίο οι προβληματισμοί διαπερνούν τα στενά πλαίσια κάθε χώρας.

»Θεωρούμε επιτυχία μας ότι στο πλαίσιο του συλλόγου συνεργάζονται αρμονικά ανταγωνιστικοί εκδοτικοί οίκοι, τόσο στο διοικητικό συμβούλιο όσο και σε όλους τους τομείς εργασίας. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος είναι κοινά, επομένως ταυτόσημη είναι η στάση όλων απέναντι στην πολιτεία που κωφεύει και αδιαφορεί. Η πρόσφατη πρωτοβουλία μας για τη διοργάνωση του εορτασμού της Ημέρας Βιβλίου μας έφερε όλους ακόμα πιο κοντά και ανέδειξε το πνεύμα συνεργασίας και δημιουργικότητας που είναι σύμφυτο με τον κλάδο μας».

Το Δ.Σ. της ΕΝΕΛΒΙ

Ιωάννης Κωνστανταρόπουλος, Πρόεδρος
Κωνσταντίνος Γκοβόστης, Γεν. Γραμματέας
Έλενα Πατάκη, Αντιπρόεδρος
Νικόλαος Αργύρης, Ταμίας
Εύα-Μαρία Καραϊτίδη, Αναπλ. Γεν. Γραμματέας

entertainment.in.gr