Η όμορφη Θεσσαλονίκη του Γιώργου Ρωμανού

Πριν από τον Πόλεμο ζήσαμε χρόνια ευτυχισμένα. Εκείνες τις ανεπανάληπτες εποχές που οι θείοι, τα ξαδέρφια και οι οικογενειακοί φίλοι γέμιζαν τα σαλόνια και τους κήπους της βίλας.

Γιατί τα ξεχωριστά γλέντια απαιτούσαν και ξεχωριστά σπίτια. Αν και προπολεμικά δεν έλειπαν τα «κέντρα», όπως τα έλεγαν τότε, στη Θεσσαλονίκη. Πρώτα απ’ όλα θυμάμαι το ζαχαροπλαστείο του «Φλόκα», όπου μας πήγαιναν οι γονείς μας για να φάμε πάστα σοκολατίνα ή νουγκατίνα. Οι μεγάλοι προτιμούσαν το «Μεντιτερανέ», όπου υπήρχε μπίρα και για τις κυρίες, σε μικρά στρογγυλά ποτήρια που τα λέγαν «μπαλονάκια», και για τους άντρες, σε μεγάλα χοντρά ποτήρια με χερούλι, τα «κρίκερς».

Στην παραλία, κοντά στο λιμάνι, βρισκόταν το «Όλυμπος Νάουσα», το πιο κοσμικό της Θεσσαλονίκης, με εξαιρετική μπίρα και καταπληκτική κουζίνα, το οποίο λειτουργούσε και ως κέντρο διασκέδασης. Μια Αποκριά η μητέρα μου μας πήγε με τη Λέα στο απογευματινό πρόγραμμα που άρχιζε στις πέντε, για ν’ ακούσουμε ευρωπαϊκή μουσική. Κάποια χρόνια αργότερα, νομίζω, εμφανιζόταν η ορχήστρα του Κανελλίδη και τραγουδούσε το παιδί-θαύμα, η Νινή Ζαχά.

Ευρωπαϊκή μουσική ακούγαμε και στο αναψυκτήριο που βρισκόταν ακριβώς κάτω από τον Λευκό Πύργο. Εκεί πολλές φορές έρχονταν και νούμερα βαριετέ, μίμοι και ταχυδακτυλουργοί.

Ειδικά οι Εβραίοι μαζεύονταν και στις λέσχες τους, όπως στα πολυτελή γραφεία της Νέας Σιωνιστικής Λέσχης. Ενώ έναν διαφορετικό πολιτιστικό τόνο έδινε και η χορωδία Ρενανά.

Τα σινεμά, λόγω της δουλειάς του πατέρα μου, τα είχαμε εύκολα και δεν με εντυπωσίαζαν μετά από κάποια ηλικία. Πάντως, εκτός από τα κεντρικά της πόλης κι εκείνα της πλατείας Αριστοτέλους, μερικές από τις καλύτερες ταινίες τις είχαμε δει στο χειμερινό «Απόλλων», στη Βασιλίσσης Όλγας.

Στην παραλία, προς τα ανατολικά, ξεχώριζε το κέντρο «Roi George», κοντά στη στάση Ανάληψη, που, αν ξέρω καλά, πριν γίνει κέντρο, ήταν η περίφημη βίλα του Κλέωνα Χατζηλαζάρου, όπου είχαν φιλοξενηθεί πρίγκιπες και βασιλείς. Είχαμε πάει εκεί με τη μητέρα μου για την περίφημη κρέμα παγωτό, γιατί το πρωί λειτουργούσε ως ζαχαροπλαστείο. Μ’ άρεσε να χαζεύω τα κάτασπρα, λινά τραπεζομάντιλα, όλα κεντημένα με το μονόγραμμα R.G., τα κολονάτα, ντελικάτα ποτήρια της εταιρείας «Μπενρουμπή», τα αστραφτερά μαχαιροπίρουνα,  τα γκαρσόνια με τα άψογα ρούχα και τα μαύρα παπιγιόν.

Μέσα στο μεγάλο οικόπεδο του κέντρου υπήρχε θερινό θέατρο και εστιατόριο, όπου τα βράδια Ούγγροι και Ρώσοι τραγουδούσαν κι έπαιζαν βιολιά και κιθάρες. Από τις περιγραφές των μεγάλων ήξερα πως αντηχούσε ο τόπος βαλς και τανγκό. Τα δέντρα —πεύκα, ακακίες, συκιές, κληματαριές και άκρη άκρη γαζίες και θάμνοι— έφταναν μέχρι τη θάλασσα. Το μέρος μάζευε πολλά πουλιά, που κελαηδούσαν μέχρι και μετά τη δύση του ήλιου. Ο τόπος έβγαζε μια μοναδική νοσταλγία, λες και ξεκίναγε ένα ταξίδι πέρα από τον ορίζοντα του Θερμαϊκού, σε μια απροσδιόριστη εξωτική χώρα.

Ένα άλλο διάσημο κέντρο της εποχής ήταν το «Αστόρια Β’» και φυσικά το «Λουξεμβούργο», κι αυτό παραθαλάσσιο, στη στάση Μαρτίου, κοντά στα καραβομαραγκούδικα και στα μικρά ναυπηγεία.

Από τον πατέρα μου άκουγα και τα ονόματα «Ντελίς», των αδελφών Βικελίδη, αλλά και «Φάληρο», «Μαύρος γάτος», κέντρα που υπήρχαν μεταξύ Φαλήρου και Αγίας Τριάδας, επί της Βασιλέως Γεωργίου. Αλλά, επειδή κάποια από αυτά λειτουργούσαν κατά καιρούς και ως dancing restaurants, που για τα αυστηρότατα ήθη της μητέρας μου ισοδυναμούσαν περίπου με καμπαρέ, δεν τα συζητάγαμε και πολύ στο σπίτι.

Κοντά στην Ιχθυόσκαλα υπήρχαν και ψαροταβέρνες, όπως εκείνη του Μήτσου, που είχε πάντοτε φρέσκο ψάρι. Άλλα κέντρα με πιάνο ή κιθάρες λειτουργούσαν στον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο, στον Όμιλο Φίλων Θαλάσσης, στην πλαζ Ντοβίλ, πριν από τον Ναυτικό Όμιλο, και πιο πέρα, σε Χαμόδρακα, Ρέμβη, Μπαξέ Τσιφλίκι (που το έκανε πασίγνωστο ο Τσιτσάνης), Περαία, Αγία Τριάδα, κι ακόμη πιο μακριά, πολύ μακριά, όσο έφταναν τα βλέμματα του αναχωρητισμού μας. Γιατί κάποια βράδια αρκούσε μόνο να βλέπουμε τα φωτάκια που άναβαν στις απέναντι ακτές του μικρού ή του μεγάλου Καραμπουρνού, αλλά και στην άλλη μεριά, δυτικά, όπου αχνόφεγγαν φώτα από το λιμάνι μέχρι εκεί που χάνονταν τελείως, στις εκβολές του Μεγάλου Βαρδάρη, του Αξιού…

Το ανωτέρω κείμενο του Γιώργου Ρωμανού, απόσπασμα από το μυθιστόρημα Γιούντιν, Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη (Άγκυρα, 2012), περιλαμβάνεται στη συλλογική έκδοση της Εταιρείας Συγγραφέων Τόποι της Λογοτεχνίας (Καστανιώτης, 2015).

* Ο Γιώργος Ρωμανός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1948 και σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης.

Εργάστηκε ως γιατρός μέχρι το 1992. Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1977, με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος και άλλα διηγήματα (εκδ. Πρόσπερος).