Το μήνυμα

Ο όρος «κινηματογράφος με μήνυμα» ανέκαθεν με προβλημάτιζε και θα πρέπει να πω ότι ακόμα και σήμερα δεν μπορώ να τον ερμηνεύσω με απόλυτη ακρίβεια. Στην 30ετή πορεία μου στη δημοσιογραφία έχω μιλήσει με εκατοντάδες δημιουργούς του κινηματογράφου (σκηνοθέτες και ηθοποιούς) και όποτε τύχαινε να προκύψει ο όρος «μήνυμα» θυμάμαι τους περισσότερους να λένε ότι δουλειά τους είναι να αφηγούνται ιστορίες και όχι να μεταφέρουν μηνύματα.

Να όμως που, για παράδειγμα, μια ταινία όπως η «Καληνύχτα και καλή τύχη» του Τζορτζ Κλούνι χρησιμοποιεί ένα τεράστιο ζήτημα της παρελθούσης αλλά όχι και τόσο μακρινής αμερικανικής ιστορίας (τον μακαρθισμό) προκειμένου να «φωτογραφίσει» και να επικρίνει μια κατάσταση της επικαιρότητάς της (2005): τη δράση της κυβέρνησης Τζορτζ Μπους τζούνιορ, με την οποία ο Κλούνι όχι μόνο δεν συμφωνούσε αλλά βρισκόταν πάντα σε μετωπική σύγκρουση. Μπορεί αυτό να ακούγεται ως μήνυμα, όμως ο ίδιος ο Κλούνι δεν θα παραδεχόταν ποτέ ότι το «Καληνύχτα και καλή τύχη» είναι όντως μια ταινία «με μήνυμα», έστω και αν προφανώς αυτό ακριβώς είναι.

Εν τω μεταξύ, τα πράγματα γίνονταν ακόμα πιο περίπλοκα στο μυαλό μου όταν άκουγα τους αποδέκτες των ταινιών, τους απλούς θεατές, να μιλούν πάντα (ή σχεδόν πάντα) για τα «σπουδαία μηνύματα» που τους είχε μεταφέρει μια ταινία η οποία τους είχε αρέσει.

Σε κάθε περίπτωση είναι σίγουρα μια μεγάλη κουβέντα και υποθέτω ότι πρωτεύουσα και τεράστια σημασία έχει ο τρόπος με τον οποίο επιλέγεις να αφηγηθείς κάτι έτσι ώστε να ακουστεί αυτό που πραγματικά επιθυμείς και σε απασχολεί. Σε μια μεγάλη συζήτηση που είχα πριν από πολλά χρόνια με τον Ροβήρο Μανθούλη (ο οποίος προσφάτως απεβίωσε), με αφορμή την τελευταία κινηματογραφική του ταινία «Lilly’s story», μου είχε πει ότι «μια ταινία πρέπει πρώτα να είναι καλή και κατόπιν πολιτική: πρώτα σε αγγίζει η τέχνη του κινηματογράφου και μετά όλα τα υπόλοιπα». Αυτό για μένα σημαίνει ότι από «κάτω» και όχι από «πάνω» από την τέχνη μπορούν να βρεθούν και να περάσουν τα όποια μηνύματα του δημιουργού. Αν τα μηνύματα επισκιάζουν την τέχνη, τότε εκείνα έχουν και τον πρώτο λόγο, όπως για παράδειγμα συνέβαινε με τις ανιαρές «στρατευμένες» πολιτικές ταινίες του κομμουνιστικού καθεστώτος στην πρώην Σοβιετική Ενωση, κυρίως στη σταλινική περίοδο, όταν οι περισσότερες ταινίες γυρίζονταν υπό τις οδηγίες του κόμματος.

Οι παραπάνω σκέψεις κλωθογυρίζουν στο μυαλό μου ύστερα από μια πρόσφατη ανακοίνωση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με την οποία ο θεσμός, έχοντας ως αφορμή το τραγικό γεγονός της δολοφονίας του Αλκη Καμπανού τον Φεβρουάριο του 2022 στη Θεσσαλονίκη, προσκαλεί νέους και νέες από 18 έως 30 ετών να δημιουργήσουν μονόλεπτες ταινίες πάνω σε αυτό το θέμα. Στόχος των ταινιών αυτών είναι να ευαισθητοποιήσουν τον θεατή στο θέμα της οπαδικής βίας.

Σε αυτή την περίπτωση βέβαια μιλάμε για ξεκάθαρες ταινίες «μηνυμάτων», ο ρόλος των οποίων είναι εξαρχής και δεδομένος και συγκεκριμένος: οφείλουν να μεταφέρουν ένα συγκεκριμένο μήνυμα που ορίζεται από την αρχή.

Το πώς θα το κάνουν όμως, μένει να το δούμε. Μπορεί να περιλαμβάνουν σημαντικές πληροφορίες ασφάλειας, μπορεί να δίνουν (με τον τρόπο τους) συμβουλές, μπορεί να αναφερθούν στο ζήτημα με ποιητικό τρόπο ή μπορεί να μοιραστούν με τους αποδέκτες τους μια άποψη. Είναι μια αποστολή δημιουργίας ταινιών μηνυμάτων για αρχάριους και ζητείται από τους συμμετέχοντες να εξετάσουν ένα θέμα που έχει σημασία όχι μόνο για αυτούς αλλά για όλους μας. Γιατί η βία στα γήπεδα είναι θέμα όλων μας, ακόμα και όσων δεν ασχολούνται με τον αθλητισμό.

Κλείνοντας και παραπέμποντας τους τυχόν ενδιαφερομένους στο link https://www.filmfestival.gr/el/anakoinoseis/28010-prosklisi-endiaferontos-gia-dimiourgia-monolepton-tainion-me-thema-tin-opadiki-via για περισσότερες πληροφορίες ή εγγραφή, σημειώνω κάποιους χρηστικούς όρους: δικαίωμα συμμετοχής έχουν νέοι και νέες που έχουν γεννηθεί από 1 Ιανουαρίου 1992 ως 31 Δεκεμβρίου 2004, η κατάθεση των ταινιών μπορεί να γίνει ως την Τετάρτη 31 του προσεχούς Αυγούστου και οι ταινίες μπορούν να είναι γυρισμένες στα ελληνικά ή στα αγγλικά και σε οποιαδήποτε ψηφιακή μορφή (κάμερα, κινητό τηλέφωνο, άλλο ηλεκτρονικό μέσο) ή ακόμα και ως κινούμενο σχέδιο.