Αποκάλυψη: Πώς η Frontex συγκάλυψε δεκάδες pushbacks από το ελληνικό Λιμενικό

Για άλλη μια φορά, η Frontex και το ελληνικό Λιμενικό μένουν έκθετοι για παράνομες επιχειρήσεις επαναπροώθησης προσφύγων στο Αιγαίο, που φαίνεται ότι συγκαλύφθηκαν πλήρως.

Τόσο το γερμανικό περιοδικό Spiegel όσο και οι New York Times παρουσιάζουν έγγραφα όπου καταγράφεται λεπτό προς λεπτό επιχείρηση επαναπροώθησης προσφύγων στην Τουρκία, τη νύχτα 18 προς 19 Απριλίου, όπως και άλλες επιχειρήσεις αναχαίτισης ή επαναπροώθησης, που όμως αρχειοθετήθηκαν, καθώς δεν θεωρήθηκε ότι χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση.

Μετά από δεκάδες δημοσιεύματα ξένων μέσων, διαφαίνεται ότι η Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλάκης – όπως είναι το πλήρες όνομα της Frontex – δεν αγνοούσε απλώς τις παραβάσεις αυτές στα σύνορα της Ευρώπης, αλλά τις συγκάλυπτε.

Το περιστατικό – «φωτιά»

Η λεπτομερής καταγραφή της επαναπροώθησης, στις 18-19 Απριλίου, χρησιμοποιεί εικόνες και αναφορές αεροσκάφους εναέριας επιτήρησης της Frontex που επιχειρεί ανοιχτά της Λέσβου.

Το περιστατικό κράτησε πάνω από 5 ώρες μέσα στη νύχτα και εκτυλίχθηκε ως εξής: οι ελληνικές αρχές εντόπισαν φουσκωτή βάρκα με περίπου 20 πρόσφυγες. Αρχικά, το σκάφος του ελληνικού Λιμενικού φαινομενικά διασώζει τους ανθρώπους αυτούς, επιτρέποντάς τους να επιβιβαστούν.

Just wow.. a startling, minute by minute account of a #pushback in the Aegean by Greek coast guard. Recorded by @frontex themselves. Migration minister ⁦@nmitarakis⁩ and Frontex boss Leggeri have a lot of explaining to do. Detailed report in ⁦@derspiegel⁩ soon… pic.twitter.com/DgyT97SoGm

— Giorgos Christides (@g_christides) November 26, 2020

Ωστόσο, αργότερα, αφού το ελληνικό Λιμενικό βεβαιώθηκε ότι δεν υπήρχε κοντά σκάφος του τουρκικού Λιμενικού, ανάγκασε τους πρόσφυγες να επιβιβαστούν πάλι στη βάρκα τους και τη ρυμουλκούν μέχρι τα τουρκικά ύδατα, όπου και την εγκαταλείπουν

Μάλιστα, οι αξιωματικοί του Λιμενικού ζητούν από το αεροσκάφος της Frontex να αλλάξει πορεία και να απομακρυνθεί από το σημείο, χωρίς να δικαιολογήσουν το αίτημα, το οποίο δε γίνεται δεκτό.

Ακόμα πιο εξοργιστικό από το ίδιο το περιστατικό του pushback είναι το γεγονός ότι η εσωτερική αναφορά για αυτό ουσιαστικά αποσιωπήθηκε από την Frontex, παρά το γεγονός ότι η επαναπροώθηση παραβιάζει το διεθνές δίκαιο.

Σύμφωνα με τον Spiegel, τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι ο επικεφαλής της Frontex Φαμπρίς Λετζέρι ενημερώθηκε για το εγκληματικό αυτό περιστατικό το αργότερο στις 8 Μαΐου, καθώς εκείνη την ημέρα έστειλε επιστολή στην ελληνική κυβέρνηση για αυτό.

Τον Ιούλιο, δεν ανέφερε το περιστατικό στο Ευρωκοινοβούλιο, ενώ λίγες εβδομάδες μετά έγραφε σε μια εσωτερική επιστολή ότι είναι «υπό διερεύνηση από τις ελληνικές αρχές» και ότι η Frontex δεν μπορεί να σχολιάσει περαιτέρω.

Όπως αναφέρει πάντα το γερμανικό περιοδικό, το αφεντικό της Frontex συνομίλησε με τον Έλληνα υπουργό Ναυτιλίας, Γιάννη Πλακιωτάκη, για το παραπάνω περιστατικό. Και μόνο στις 16 Σεπτεμβρίου ο Λετζέρι ενημέρωσε τον υπεύθυνο των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Frontex. Τότε, η υπόθεση είχε ήδη αρχειοθετηθεί.

«Όλα δείχνουν ότι ο Λετζέρι θέλησε να συγκαλύψει την παράνομη επιχείρηση που κατέγραψε η δική του υπηρεσία ή τουλάχιστον θέλησε να την υποβαθμίσει», σημειώνει το Spiegel. Την ερχόμενη Τρίτη, ο κ. Λετζέρι έχει κληθεί να συμμετέχει σε συνεδρίαση της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών του Ευρωκοινοβουλίου (LIBE).

Τα στοιχεία καταγράφονται στην Αναφορά Σοβαρού Περιστατικού 11095/2020 της Frontex, που περιλαμβάνεται σε γραπτή απάντηση της Frontex σε ερωτήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κρατών μελών, σε συνέχεια της έκτακτης συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου, στον απόηχο των σοβαρών αποκαλύψεων των Lighthouse Reports, Bellingcat, Spiegel, ARD και Asahi TV που στοιχειοθετούσαν εμπλοκή ή ανοχή της ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής σε τουλάχιστον πέντε παράνομες επιχειρήσεις επαναπροώθησης του ελληνικού Λιμενικού στο Αιγαίο.

«Πινγκ-πονγκ» με ανθρώπινες ζωές

Ένα άλλο περιστατικό συγκάλυψης ήρθε στο φως αρκετά πρόσφατα, κατά την έκτακτη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της Frontex, στις 10 Νοεμβρίου,.

Ο εκπρόσωπος της Σουηδίας έδωσε στοιχεία ότι το σουηδικό πλήρωμα της Frontex υπήρξε μάρτυρας επιχείρησης επαναπροώθησης του ελληνικού Λιμενικού στις 30 Οκτωβρίου, στα ανοιχτά της Χίου. Σύμφωνα με έγγραφα που επικαλούνται οι New York Times, αξιωματικός της Frontex συμβούλεψε το σουηδικό πλήρωμα να μην αναφέρουν το περιστατικό.

Σε άλλα έγγραφα, καταγράφεται το ατέρμονο «πινγκ-πονγκ» των προσφύγων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με τη Frontex να είναι απλά παρατηρητής.

Τέσσερις αξιωματούχοι που έχουν γνώση για τον τρόπο λειτουργίας της Frontex ανέφεραν ανώνυμα στους NYT ότι οι αξιωματούχοι της υπηρεσίας ζητούν από τα πληρώματα να μην κάνουν αναφορές για περιστατικά επαναπροωθήσεων. Άλλες φορές, σε συνεργασία με τις ελληνικές αρχές, έχουν σταματήσει τις αναφορές για «σοβαρά περιστατικά».

Σε δυσμενή θέση

Οι φετινές αποκαλύψεις για το γεγονός ότι η Frontex στέκεται απλά ως παρατηρητής στα pushbacks που γίνεται ανοιχτά των ελληνικών νησιών έχουν προκαλέσει κρίση στην υπηρεσία – μια κρίση που απειλεί και το ευρωπαϊκό ιδεώδες, καθώς η ΕΕ καλείται να απαντήσει στο ερώτημα αν θα τηρήσει τους νόμους της απέναντι στους πρόσφυγες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο την ενδυνάμωση της προστασίας των εξωτερικών της συνόρων. Η Frontex είναι η πιο καλά χρηματοδοτούμενη υπηρεσία της ΕΕ: ο προϋπολογισμός της ανέρχεται περίπου στα 460 εκατομμύρια ευρώ και το 2021 θα μπορούσε να ανέβει στο 1 δισ. ευρώ.

Ωστόσο, από όλα αυτά τα χρήματα μόνο το 1 εκατομμύριο διατέθηκε στο τμήμα της Frontex για την παρατήρηση τήρησης των δικαιωμάτων, το οποίο υποτίθεται ότι θα στελεχωνόταν με επιπλέον 40 εργαζομένους μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου. Οι αγγελίες για τις θέσεις αυτές δεν έχουν δημοσιευτεί ακόμα.

Στόχος της είναι να βοηθά σε επιχειρήσεις διάσωσης προσφύγων, αλλά και να λειτουργεί αποτρεπτικά στη μαζική είσοδο προσφύγων. Ωστόσο, η Frontex δεν έχει την εξουσία να σταματά τις εκάστοτε εθνοφρουρές και συνοριοφυλακές από το να παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο.

Αρνείται τα πάντα η Frontex

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε να γίνει ειδική έρευνα στις κατηγορίες για pushbacks και μια έκτακτη σύσκεψη έλαβε χώρα στις 10 Νοεμβρίου. Η Frontex έστειλε τις εξηγήσεις της μετά από τέσσερις μέρες.

Η υπηρεσία υποσχέθηκε να ερευνήσει εσωτερικά το ζήτημα, αλλά αρνήθηκε επίσης τις κατηγορίες. Για το περιστατικό με το σουηδικό πλήρωμα αναφέρει ότι δεν έχει αποδείξεις ότι συνέβη.

Ο διευθυντής της Frontex έχει κάθε φορά την ίδια απάντηση έτοιμη: οι κατηγορίες για επαναπροωθήσεις βασίζονται αποκλειστικά σε αναφορές από ΜΜΕ. Πρόσφατα, είχε δηλώσει μάλιστα ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει εξαλείψει τις αμφιβολίες του για πιθανά εγκλήματα στα θαλάσσια σύνορα μας.

Εξάλλου, και η ελληνική κυβέρνηση – δια στόματος των κ.κ. Πλακιωτάκη και Μηταράκη – έχει αρνηθεί επανειλημμένα ότι διενεργεί επαναπροωθήσεις.