Οι πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας για τα λαϊκά τραγούδια και τις λαϊκές αφηγήσεις των Ελλήνων, το λαϊκό αφηγηματικό πλούτο από τον οποίον αναδείχθηκαν τα δημιουργήματα της μεγάλης τέχνης και έγιναν κτήμα ες αεί, είναι σχετικά περιορισμένες.

Στα προηγηθέντα άρθρα που αφορούσαν τη λυρική ποίηση των Αρχαϊκών Χρόνων έγινε —όπως ίσως θυμάστε— λόγος για λαϊκά τραγούδια. Πέραν αυτών, πρέπει να υπήρχαν και κάποιου είδους αφηγήσεις σε πεζό λόγο, που συνέβαλαν στη διάδοση των μύθων.

Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τους μύθους με θέμα τα ζώα, ο Ησίοδος (Έργα και Ημέραι) είναι εκείνος που προσφέρει το αρχαιότερο παράδειγμα, τη διήγηση του γερακιού και του αηδονιού. Ο Αρχίλοχος μάς μιλά για την αλεπού και τον πίθηκο, καθώς και για την εκδίκηση που πήρε η αλεπού από τον αετό, ο οποίος αθέτησε το λόγο του, ενώ ο Σημωνίδης αναφέρεται στην ιστορία του κοπροκάνθαρου, που τιμώρησε την αλαζονεία του αετού.

Προφανώς, οι ποιητές δεν έπλασαν τις αφηγήσεις αυτές, αλλά τις δανείστηκαν από το θησαυρό των λαϊκών μύθων. Οι μύθοι για ζώα ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένοι από πολύ νωρίς, με πολλούς από αυτούς να προέρχονται από την Ανατολή, τις Ινδίες και τη Μεσοποταμία, και να φθάνουν από τους ασιατικούς λαούς στους Έλληνες μέσω των μικρασιατών Ιώνων.

Το νόημα αυτών των διδακτικών μύθων, των αίνων, όπως δηλώνουν ξεκάθαρα ο Ησίοδος και ο Αρχίλοχος, είναι η κοινωνική κριτική που, στο όνομα των αδυνάτων και του δικαίου, στρέφεται εναντίον της αυθαιρεσίας των ισχυρών.

Ο μύθος μπορεί να χρησιμοποιήθηκε αργότερα για τη μετάδοση ηθικοπλασιών αλλά και ως θέμα ασκήσεων σε ρητορικές σχολές, αρχικά όμως υπήρξε ένα είδος λόγου που δείχνει το αληθινό και το σωστό, χωρίς να πληγώνει με μια διατύπωση σαφή, χωρίς περιστροφές.

Το μυθιστόρημα του Achiqar, γέννημα της αρχαίας Ανατολής, καταδεικνύει το πώς διάφορα αφηγήματα ή και μύθοι συνδέονται με το βίο ενός ανθρώπου που φημιζόταν για την ευφυΐα και τη σοφία του. Κάτι παρόμοιο μπορούμε να δεχτούμε και για τη γένεση του ελληνικού μυθιστορήματος, της ελληνικής λαϊκής μυθιστορίας του Αισώπου, που περιείχε βιογραφικά στοιχεία και πολλούς μύθους του.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η αλεπού, για την οποία μας μιλά ο Αρχίλοχος.

Headlines