Συνέντευξη στην Τζωρτζίνα Ντούτση

Με αφορμή την ένταξη της δημιουργικής γραφής στο μάθημα της «Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» στα Γυμνάσια και στα ΕΠΑΛ όλης της χώρας, το in.gr συζητά με τη φιλόλογο και συγγραφέα Σοφία Νικολαΐδου για τη διδασκαλία και το ρόλο της δημιουργικής γραφής στα σχολεία, καθώς και για το νέο βιβλίο που επιμελείται η ίδια με τίτλο «Η δημιουργική γραφή στο σχολείο».

Πρόκειται για έναν συλλογικό τόμο που αφορά τη διδασκαλία και αξιολόγηση του νέου αυτού αντικειμένου που εισάγεται στο Γυμνάσιο. Περιλαμβάνει εισηγήσεις για τη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής, καθώς και διδακτικές ιδέες και σενάρια διδασκαλίας για την αξιοποίηση της δημιουργικής γραφής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, μαζί με τα οικεία φύλλα εργασίας.

«Η δημιουργική γραφή δίνει στα παιδιά την όρεξη να γράψουν. Αλλάζει το κλίμα της τάξης. Αν ήθελα να χωρέσω σε δύο φράσεις το κέρδος από την αξιοποίηση της δημιουργικής γραφής στη διδασκαλία, θα έλεγα ότι οι μαθητές προσεγγίζουν με μεγαλύτερη όρεξη τη λογοτεχνία και γενικότερα τα γραπτά κείμενα».

Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορεί ο πολυσυλλεκτικός τόμος που επιμεληθήκατε «Η δημιουργική γραφή στο σχολείο». Μιλήστε μας για τα όσα περιλαμβάνει, σε ποιους απευθύνεται καθώς και για τον στόχο της κυκλοφορίας αυτής.
««Η δημιουργική γραφή στο σχολείο» απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που θέλουν να εντάξουν τη δημιουργική γραφή στη διδασκαλία τους. Περιέχει κατατοπιστικές εισηγήσεις για το θέμα, ένα πολυφωνικό συγγραφικό εργαστήριο διακεκριμένων δημιουργών και -το κυριότερο- φρέσκες και εύκολα εφαρμόσιμες ιδέες και διδακτικά σενάρια για την αξιοποίηση της δημιουργικής γραφής, μαζί με φύλλα εργασίας, αλλά και παραρτήματα με κείμενα των μαθητών (πρόκειται για δραστηριότητες που έχουν εφαρμοστεί σε σχολικές τάξεις ανά την Ελλάδα). Στον τόμο συμμετέχουν ακαδημαϊκοί, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, συγγραφείς, άνθρωποι του βιβλίου, δραστήριοι εκπαιδευτικοί».

Το βιβλίο αυτό δεν αποτελεί απλώς εγχειρίδιο για έναν εκπαιδευτικό…
«Έτσι ακριβώς. Παράλληλα λειτουργεί και ως χώρος συνάντησης ανθρώπων, κειμένων και διδακτικών πρακτικών: προσφέρει ιδέες και υλικό στους ενδιαφερόμενους εκπαιδευτικούς – και όχι μόνο».

Τι είναι η δημιουργική γραφή;
«Θα χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα: όσο και να εξηγώ στους μαθητές μου τι είναι ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος με τομή στην όγδοη συλλαβή, το πιο πιθανό είναι να αντικρίζω βαριεστημένα βλέμματα. Από τη στιγμή που θα τους πω: παιδιά, ας φτιάξουμε τον δικό μας δεκαπεντασύλλαβο, να, σαν κι αυτούς που είδαμε στα δημοτικά τραγούδια που διαβάσαμε πριν από λίγο, η τάξη θα ζωντανέψει και οι μαθητές θα αντιληφθούν στην πράξη, δηλαδή γράφοντας, το συγκεκριμένο στοιχείο στιχουργικής. Στη δημιουργική γραφή λοιπόν η γραφή αντικρίζεται με τη δημιουργία, συνεπώς με την επινόηση. Και επινόηση, στην περίπτωσή μας, μπορεί να σημαίνει μυθοπλασία, μεταφορά, παραγωγή κειμένων πάνω στο ίχνος άλλων, παραδειγματικών λογοτεχνικών κειμένων».

Υπάρχουν προγράμματα διδασκαλίας δημιουργικής γραφής στο ελληνικό σχολείο σήμερα και με ποια μορφή; Ποιες είναι οι δικές σας προτάσεις και ποιες πρακτικές χρησιμοποιείτε εσείς ως εκπαιδευτικός και συγγραφέας;
«Από τη φετινή σχολική χρονιά η δημιουργική γραφή δεν αποτελεί πλέον μια παράπλευρη εκπαιδευτική δραστηριότητα, η οποία αναπτύσσεται στο περιθώριο του διδακτικού χρόνου. Η διδασκαλία της (και η εξέτασή της) έχει ενταχθεί, εμμέσως πλην σαφώς, στο μάθημα της Λογοτεχνίας του Γυμνασίου και των ΕΠΑΛ. Στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης όπου εργάζομαι είχα εφαρμόσει για μία τριετία πρόγραμμα αξιοποίησης της Δημιουργικής Γραφής στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Ένα κομμάτι αυτής της εμπειρίας, μαζί με παράρτημα από τα κείμενα των μαθητών, περιλαμβάνεται στον τόμο. Πιστεύω ότι τα πράγματα είναι απλά: η δημιουργική γραφή δίνει στα παιδιά την όρεξη να γράψουν. Αλλάζει το κλίμα της τάξης. Αν ήθελα να χωρέσω σε δύο φράσεις το κέρδος από την αξιοποίηση της δημιουργικής γραφής στη διδασκαλία, θα έλεγα ότι οι μαθητές προσεγγίζουν με μεγαλύτερη όρεξη τη λογοτεχνία και γενικότερα τα γραπτά κείμενα. Παίζουν μαζί τους και ανακαλύπτουν τις συμβάσεις τους. Ίσως κάποιος από αυτούς να γίνει συγγραφέας. Αρκετοί θα γίνουν υποψιασμένοι αναγνώστες και ένας δύο εμπαθείς βιβλιοφάγοι. Όσοι από εμάς ζούμε καθημερινά στην αρένα της σχολικής τάξης, ξέρουμε ότι δεν είναι λίγο αυτό».

Ποιος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού και ποιες προϋποθέσεις χρειάζεται να πληροί;
«Στις δραστηριότητες της δημιουργικής γραφής, ο εκπαιδευτικός λειτουργεί ως αναγνώστης και επιμελητής και όχι ως παντογνώστης διορθωτής των μαθητικών δοκιμίων. Παράλληλα, λειτουργεί ως καθοδηγητής και εμψυχωτής της διαδικασίας. Η προϋπόθεση είναι μία και μοναδική: να διαβάζει –και να αγαπάει– τη λογοτεχνία».

Οι μαθητές σήμερα έχουν τα απαιτούμενα εφόδια-εργαλεία, αλλά και τη διάθεση για να αναπτύξουν τον γραπτό τους λόγο και ποιοι παράγοντες κρίνονται ως ανασταλτικοί;
«Τα εφόδια και τα εργαλεία του ο μαθητής τα λαμβάνει και τα ασκεί στο σχολείο. Αυτός άλλωστε είναι και ο ρόλος της εκπαίδευσης, δεν συμφωνείτε; Η διάθεση υπάρχει, νομίζω, γιατί το παιγνιώδες στοιχείο της δημιουργικής γραφής τούς κερδίζει. Το ίδιο και η αίσθηση ελευθερίας που χαρίζει η τέχνη. Το ζήτημα, κάθε φορά, είναι ο στόχος που θέτει ο εκπαιδευτικός στη διδασκαλία του και αυτό, πάντα, εξαρτάται από την τάξη του και τη δυναμική της: μπορεί να ενδιαφέρει τον εκπαιδευτικό να εμβαθύνει σε ένα ζήτημα συγγραφικής τέχνης ή συγγραφικής τεχνικής. Ή μπορεί η δημιουργική γραφή να λειτουργήσει σαν δόλωμα για κάτι άλλο, το οποίο σχετίζεται με την όραση του κόσμου που χαρίζει η λογοτεχνία. Μπορεί ο εκπαιδευτικός να θέλει απλώς να δώσει τον λόγο στα παιδιά, να τους αφήσει τον χώρο να εκφραστούν δημιουργικά για ένα θέμα που τους απασχολεί».

Ποιος ο ρόλος των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής;
«Πολύ σημαντικός. Οι νέες τεχνολογίες δεν αποτελούν απλώς ένα σύγχρονο συγγραφικό εργαλείο. Η δημιουργική γραφή μπορεί να εξοικειώσει τον μαθητή με νέα κειμενικά είδη, τα οποία αναδιατάσσουν την έννοια της λογοτεχνίας, τον ρόλο του συγγραφέα, τις συγγραφικές πρακτικές. Blognovels, fan fiction, sms poetry, video poetry, ψηφιακή αφήγηση: ένας νέος θαυμαστός κόσμος ανοίγεται μπροστά μας. Γιατί όχι;».

Πώς γράφεται μια ιστορία, ποιες απλές συμβουλές θα δίνατε σε μικρούς συγγραφείς, αλλά και σε διδάσκοντες ώστε να γίνει διασκεδαστική η διδασκαλία της συγγραφής;
«Η πιο απλή και πιο αληθινή συμβουλή είναι ότι το γράψιμο έρχεται γράφοντας. Η διδασκαλία της συγγραφής είναι διασκέδαση. Όπως είπε και ένας μαθητής στην Πάρο, έπειτα από ένα μάθημα δημιουργικής γραφής: Ήταν ωραία εμπειρία/θύμιζε ελευθερία. Το χρησιμοποίησα ως μότο στο βιβλίο, γιατί τα λέει όλα».

Είναι περισσότερο υποψιασμένοι κατά τη γνώμη σας οι σημερινοί μικροί και μεγάλοι αναγνώστες και ποια τα οφέλη, το κέρδος που προσφέρει η «μύηση» στη δημιουργική γραφή;
«Κάποιοι είναι πιο υποψιασμένοι, κάποιοι λιγότερο. Αυτό εξαρτάται κάθε φορά από την αναγνωστική τους εμπειρία. Με τη δημιουργική γραφή δεν κάνουμε συγγραφικό πρωταθλητισμό. Το μεγαλύτερο κέρδος είναι ότι οι μαθητές μας (αλλά και οι ενήλικες, στα εξειδικευμένα σεμινάρια) αποκτούν μια πιο συστηματική και πιο ουσιαστική σχέση με την ανάγνωση λογοτεχνίας και με τη γραφή».

Ποιες είναι οι δικές σας διαπιστώσεις από τη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής;
«Ότι το κέρδος είναι πάντα πολλαπλό και μακράς διαρκείας. Ότι δεν γίνεται δημιουργική γραφή χωρίς φιλαναγνωσία. Ότι οι μαθητές αναλαμβάνουν συγγραφικές πρωτοβουλίες και ενδιαφέρονται για την πρόσληψη του κειμένου τους. Ανακαλύπτουν στην πράξη ότι ένα κείμενο δεν γράφεται άπαξ και εγκαταλείπεται: οι επάλληλες γραφές αποκτούν επιτέλους νόημα. Ότι οι περιορισμοί στη φόρμα μπορούν να λειτουργήσουν και ως συγγραφικά καύσιμα. Σ’ αυτήν την ιδιότυπη δημοκρατία των κειμένων, το καλό κείμενο αναγνωρίζεται αμέσως. Κι ας είναι γραμμένο από τον μαθητή του τελευταίου θρανίου, που ως τότε δεν άνοιγε ποτέ το στόμα του. Γιατί στη δημιουργική γραφή –πώς να το κάνουμε;– τις πιο πολλές φορές δεν διαπρέπουν οι απουσιολόγοι».

entertainment.in.gr

Headlines