Η επιστροφή της χλαμύδας: αφιέρωμα στις επικές ταινίες

Το Χόλιγουντ, κυρίως, επιχείρησε μια σφαιρική προσέγγιση στους πολιτισμούς που άνθησαν προ Χριστού καθώς και στα πρώτα Χριστινάκια χρόνια, συγκεκριμένα στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό.

Οι συντελεστές των ταινιών αυτών εστίασαν, πέρα από τα ιστορικά γεγονότα, σε κλασικές αξίες, όπως είναι η ανδρεία, ο αγώνας για την πατρίδα και την οικογένεια.

Πρόκειται για εγχειρήματα επικών διαστάσεων τα οποία προσφέρουν πλούσιο υπερθέαμα, εντυπωσιάζουν με την πλούσια σκηνογραφία τους και καθηλώνουν το θεατή με τις κορυφαίες σκηνές μάχης, αρματοδρομιών και ναυμαχιών.

Φυσικά δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε από το εν λόγω αφιέρωμα τις «κολοσσιαίες» ταινίες, όπως συνήθιζαν να τις χαρακτηρίζουν οι διαφημιστικές εκστρατείες της εποχής του ‘60. Πρόκειται για τις κλασικές πια ταινίες όπως το «Μπεν Χουρ», «Σπάρτακος» ή ακόμη και το μεταγενέστερο «Λόρενς της Αραβίας».

Ταινίες βραβευμένες ή μη επιχειρούν να μας μεταφέρουν σε μια άλλη εποχή.

Μονομάχος (2000)
Mια ατμοσφαιρική ταινία εποχής που βλέπεται ξανά και ξανά, ιδίως για την αρχική σκηνή της μάχης και τις εκπληκτικής κινηματογράφησης συγκρούσεις στις αρένες.
Στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται ένας στρατηγός του ρωμαϊκού στρατού. Πέφτει σε δυσμένεια, πουλιέται σκλάβος και επιστρέφει στη Ρώμη ως μονομάχος, με σκοπό να εκδικηθεί τον ημιπαράφρονα αυτοκράτορα, που ευθύνεται για τη δολοφονία των οικείων του.
Ως προς τα βασικά του συστατικά, ο «Μονομάχος» δεν διακρίνεται ούτε για το πρωτότυπο σενάριο ούτε για την ιστορική του ακρίβεια ούτε για τις αποστάσεις που παίρνει από τις σύγχρονες περιπέτειες (επιφανειακή σκιαγράφηση χαρακτήρων και έμφαση στα εφέ και στη δράση). Όλα αυτά τα… ελαττωματάκια ωστόσο ξεπερνιούνται χάρη στην εντυπωσιακή σκηνογραφία, στην όμορφη έθνικ μουσική, σε ένα θαυμάσιο επιτελείο ηθοποιών και φυσικά στην παρουσία ενός δεξιοτέχνη του σινεμά. Ο Σκοτ παίρνει το «τίποτα» και το μετατρέπει σε μια συναρπαστική περιπέτεια.
Η επική μάχη στην αρχή της ταινίας

Η μάχη του μονομάχου στην αρένα

300 (2006)
Η ταινία με τις υψηλότερες εισπράξεις στο ελληνικό Box Office, την περίοδο 2006-2007, και εκείνη που δίχασε το κοινό. Κάποιοι γοητεύτηκαν από το έργο, είτε λόγω αισθητικής είτε επειδή τους ξύπνησε πατριωτικά αισθήματα. Κάποιοι άλλοι απέρριψαν μια τέτοια προσέγγιση στην ιστορία του Λεωνίδα και των τριακοσίων συμπολεμιστών του.
Η πρώτη μάχη

Σπάρτακος (1960)
Μια ταινία που σημαδεύτηκε από πλούσιο παρασκήνιο σε όλα τα στάδια παραγωγής, αλλά κατέληξε σε προσωπικό θρίαμβο του Ισούρ Ντανιέλοβιτς Ντέμσκι -γνωστού στο ευρύ κοινό ως Κερκ Ντάγκλας. Ως συμπαραγωγός ο Ντάγκλας τόλμησε πολλά: Επέμεινε να απασχολήσει άτομα που βρισκόταν στη μαύρη λίστα, όπως ο κομουνιστής σεναριογράφος Ντάλτον Τράμπο ή ο καρατερίστας Πίτερ Μπρόκο. Αντικατέστησε το σκηνοθέτη Aντονι Μαν με τον 30χρονο τότε Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Τέλος, χρησιμοποίησε πάνω από 8.000 κομπάρσους, προκειμένου να κινηματογραφηθεί ρεαλιστικά η σύγκρουση των σκλάβων με τις ρωμαϊκές λεγεώνες.
Ως ηθοποιός ο «γιος του ρακοσυλλέκτη», σύμφωνα με τον τίτλο της βιογραφίας του, βρέθηκε στη σκιά ιερών τεράτων του μεγέθους του Ολίβιε, του Ουστίνοφ και του Λότον. Δεν πήρε Όσκαρ, αλλά κατάφερε να συνδέσει το όνομά του με το ρόλο, σκιαγραφώντας το πορτρέτο ενός «μεσσία των καταραμένων».

Η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Χάουαρντ Φαστ, με ήρωα το Θρακιώτη σκλάβο που από τα ορυχεία της Λιβύης βρέθηκε στις ρωμαϊκές αρένες και στη συνέχεια ηγήθηκε της επανάστασης των ταπεινών, είναι εντυπωσιακή σε κάθε επίπεδο. Λαμπρό καστ, «δυνατές» σκηνές δράσης, σενάριο με πολιτικές προεκτάσεις. Όμως, και μολονότι απέσπασε τέσσερα Όσκαρ και τη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Δραματικής Ταινίας, ο «Σπάρτακος» δεν προβλήθηκε ποτέ στην αυθεντική του μορφή. Μετά την πρεμιέρα επενέβη η λογοκρισία. Οι σκηνές που κόπηκαν χάθηκαν, ενώ το αρνητικό υπέστη την αναπόφευκτη φθορά του χρόνου. Το 1991 ο Ρόμπερτ Χάρις, υπεύθυνος μεταξύ άλλων και για την αποκατάσταση του «Λόρενς της Αραβίας», παρέδωσε την καινούργια κόπια του «Σπάρτακου». Έπειτα από επίπονες προσπάθειες η εικόνα έγινε πάλι λαμπρή με τα εκτυφλωτικά χρώματα του τεχνικολόρ και τα κομμάτια που είχαν χαθεί βρέθηκαν και τοποθετήθηκαν στη θέση τους!

Αλέξανδρος (2005)
Εκατόν πενήντα εκατομμύρια δολάρια φέρεται να κόστισε το φιλόδοξο αυτό σχέδιο του Όλιβερ Στόουν. Τι εισέπραξε; Κακές κριτικές, μια αποτυχημένη καριέρα στις αίθουσες των ΗΠΑ και έξι υποψηφιότητες χειρότερων επιδόσεων στα Χρυσά Βατόμουρα. Ο Αμερικανός δημιουργός καταπιάστηκε με τη ζωή του μεγαλύτερου στρατηλάτη όλων των εποχών. Έμεινε πιστός στους ελληνικούς μύθους, σκηνοθέτησε μια απίστευτης αγριότητας μάχη των Γαυγαμήλων, αλλά έχασε το στοίχημα από τη στιγμή που τοποθέτησε το έργο στο πλαίσιο της αγγλοσαξονικής κουλτούρας και της σύγχρονης ψυχανάλυσης.
Το «Alexander» έχει ενδιαφέροντα στοιχεία: Ωραία σκηνογραφία, ιστορική ακρίβεια, διακριτική σκιαγράφηση της ερωτικής σχέσης Αλέξανδρου-Ηφαιστίωνα. Όμως, σε μεγάλο μέρος, αγγίζει τα όρια του φαιδρού. Η Ολυμπιάδα με τα φίδια και με το διαβολικό βλέμμα λίγο διαφέρει από τις μάγισσες του Μεσαίωνα. Στο παλάτι υφαίνονται μηχανορραφίες ανάλογες με εκείνες ενός σαιξπηρικού δράματος. Οι στρατηγοί μοιάζουν να έχουν βγει από το «Braveheart». Ο Αλέξανδρος, τέλος, παρουσιάζεται ως μια μπερδεμένη προσωπικότητα που… ζει ένα δράμα, κουβαλώντας τη δολοφονία του πατέρα του, την καταπίεση της μητέρας του και τα οράματα των δασκάλων του. Το βατερλό ολοκληρώνουν οι φλύαρες σκηνές και οι μέτριες έως κακές ερμηνείες. Ο Φίλιππος κουτσαίνει όποτε το θυμάται και ο πρωταγωνιστής αποδεικνύεται απελπιστικά λίγος για το ρόλο.
Αλέξανδρος & Βουκεφάλας

Μπεν Χουρ (1959)
Στο νεανικό κοινό, χαρακτηρισμοί όπως «ο κολοσσός των κολοσσών» ίσως δεν λένε πολλά πράγματα. Ωστόσο, οι παλαιότεροι θα θυμούνται τις πομπώδεις φράσεις που συνόδευαν τα διαφημιστικά κείμενα των ιστορικών και ψευδοϊστορικών ταινιών. Πολλοί οι «κολοσσοί» στη δεκαετία του ΄60. Όμως, υπήρξε και ένας που άξιζε και με το παραπάνω τον παραλληλισμό με το πιο γνωστό από τα επτά θαύματα του κόσμου.

Ο Ιούδας Μπεν Χουρ «γεννήθηκε» στο μυαλό του στρατηγού Λιου Γουάλας, ήρωα του αμερικανικού Εμφυλίου, ο οποίος θέλησε να γράψει μια ιστορία για τον Ιησού και κατέληξε σε ένα αρκετά ογκώδες μυθιστόρημα, που εστιάζει στη σύγκρουση δύο κόσμων σε κοινωνικό, πολιτικό και θρησκευτικό επίπεδο, μέσα από την ιστορία ενός Εβραίου πρίγκιπα και ενός Ρωμαίου.

Πρόκειται για ένα εγχείρημα επικών διαστάσεων, πιστό στο μυθιστόρημα αλλά και στην εποχή στην οποία αναφέρεται, πλημμυρισμένο από τις μουσικές του Μίκλος Ρόζα και με ευφυή για εκείνα τα χρόνια εφέ.

Τιμήθηκε με έντεκα Όσκαρ (ανάμεσά τους τα Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Α΄ Ανδρικού Ρόλου, Μουσικής, Φωτογραφίας, Μοντάζ και Εφέ), ρεκόρ που κατείχε μέχρι το 1998, οπότε ο «Τιτανικός» απέσπασε ισάριθμα βραβεία.

Ο Λώρενς της Αραβίας (1962)
Μία από τις μεγαλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Μια Μεγάλη ταινία με όλη τη σημασία της λέξης. Έχει αφηγηματική συνέχεια, εξέλιξη ηρώων, μαγικές εικόνες και επικές σκηνές. Μεταδίδει αισθήσεις που στα κινηματογραφικά έπη δεν αποτελούσαν και δεν αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις.
Εκπληκτικά cut βρίσκονται διάσπαρτα μέσα στην ταινία. Ο Λιντ, μοντέρ στο αρχικό του επάγγελμα και σκηνοθέτης διάσημων ταινιών, όπως «Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι» και «Δόκτωρ Ζιβάγκο», γνωρίζει πώς να αφηγηθεί μια ιστορία, με ρυθμό και ένταση. Στη συγκεκριμένη ταινία δεν φιλμάρει μόνο μια αφήγηση, ένα έπος, μάχες ή χαρακτήρες, φιλμάρει την έρημο και την αίσθησή της, φιλμάρει την απόσταση, την απόγνωση, την αναμονή.

Τροία (2004)
Όντας στη Σπάρτη ως απεσταλμένος, ο Πάρις ερωτεύεται την Ελένη, σύζυγο του Μενέλαου, η οποία τον ακολουθεί στην Τροία. Ο Αγαμέμνων ενώνει τις φυλές των Ελλήνων και εκστρατεύει εναντίον της Τροίας, με πρόσχημα την τιμή του αδελφού του, αλλά με αληθινό σκοπό να αποκτήσει το χρυσάφι του Ιλίου.
Αχιλλέας VC Έκτορα

Επισκεφτείτε και άλλα αφιερώματα: