Πέντε ξεχωριστά θρησκευτικά μνημεία της Άνδρου

Η Άνδρος, το βορειότερο Κυκλαδονήσι με τη μεγάλη ναυτική παράδοση και το ωραίο φυσικό περιβάλλον, γνώρισε περίοδο οικονομικής και πνευματικής ανάπτυξης κατά τους Bυζαντινούς Χρόνους. Μάρτυρες της ανάπτυξης αυτής συνιστούν τα θαυμάσια δείγματα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής που διατηρούνται στο νησί (Ταξιάρχης Μεσαριάς, Κοίμηση Θεοτόκου στο Μεσαθούρι, Ταξιάρχης της Μελίδας κ.ά.), καθώς και οι μονές που ιδρύθηκαν κατά την εν λόγω περίοδο αλλά και αργότερα, επί οθωμανικής κατοχής.

Το μεγαλύτερο μοναστήρι της Άνδρου είναι η μονή της Ζωοδόχου Πηγής (Αγίας, κατά τους ντόπιους), που βρίσκεται σε μια θέση («Καψορράχη») με εξαιρετική θέα, σε απόσταση 7,5 χλμ Β από το Μπατσί. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε η μονή, η οποία πάντως ανακηρύχθηκε σταυροπηγιακή από τον οικουμενικό πατριάρχη Τιμόθεο Β’ το 1612. Το σύγχρονο μοναστηριακό συγκρότημα διαμορφώθηκε το 18ο αιώνα. Στη μονή, που εορτάζει την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα, φυλάσσονται η κάρα του αγίου Τρύφωνος και εκκλησιαστικά κειμήλια.

Πάνω από το χωριό Φάλλικα και νοτίως της Χώρας Άνδρου, γαντζωμένη σε μια βραχώδη πλαγιά, ορθώνεται η μονή της Παναχράντου. Το φρουριακής μορφής μοναστήρι ιδρύθηκε στο β’ μισό του 10ου αιώνα χάρη στην οικονομική συνδρομή του βυζαντινού αυτοκράτορα Nικηφόρου Β’ Φωκά, μετά την επιτυχή διεξαγωγή εκστρατείας του στην Κρήτη. Το καθολικό της μονής ανακαινίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα. Η μονή ανακηρύχθηκε σταυροπηγιακή το 1683. Στο μοναστήρι της Παναχράντου, που εορτάζει στις 27 Ιουλίου και στις 15 Αυγούστου, φυλάσσονται εικόνα της Παναγίας που θεωρείται έργο του ευαγγελιστή Λουκά, η κάρα του αγίου Παντελεήμονος (μεταφέρθηκε από την Κωνσταντινούπολη το 1705) και λείψανα άλλων αγίων.

Στην ευρύτερη περιοχή όπου βρίσκονται τα Αποίκια (χωριό σε απόσταση 6 χλμ ΒΔ από την πρωτεύουσα του νησιού) τοποθετούνται τρία σημαντικά θρησκευτικά μνημεία της Άνδρου: η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, η μονή του Αγίου Νικολάου και η μονή της Αγίας Μαρίνας.

Η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, κοντά στα Αποίκια, ήταν άλλοτε καθολικό μονής, που είχε ιδρυθεί το 1780. Το 1843 η μονή διαλύθηκε και εγκαταλείφθηκε. Οι επισκέπτες βλέπουν σήμερα τον αποκατεστημένο λιθόχτιστο ναό με το ενδιαφέρον τέμπλο και την εικόνα της Αγίας Ειρήνης.

Βόρεια από τα Αποίκια βρίσκεται η μονή του Αγίου Νικολάου. Σύμφωνα με την παράδοση, το περιτειχισμένο μοναστικό συγκρότημα ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα, ενώ το 1760 έλαβαν χώρα εκτεταμένες επισκευές. Aπό τις τοιχογραφίες του καθολικού σώζονται μόνον ίχνη. Aξιόλογης τέχνης είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού, καθώς και ο δεσποτικός θρόνος. Στη μονή φυλάσσονται πατριαρχικά σιγίλια, λειτουργικά βιβλία και χρυσοκέντητα άμφια.

Θέα στα Αποίκια και τις Στενιές προσφέρει η μονή της Αγίας Μαρίνας, που εξ όσων γνωρίζουμε ιδρύθηκε το 14ο αιώνα. Αφού γνώρισε στο διάβα του χρόνου καταστροφές από πειρατικές επιδρομές και οδηγήθηκε στην παύση της λειτουργίας της, το 19ο αιώνα, η μονή ανακαινίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες.