Τι προτείνει η Επιτροπή Βιοηθικής για τον «συναισθηματικό δότη»

Αλλαγές προτείνει η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής στο ζήτημα της δωρεάς οργάνων από «συναισθηματικό δότη», με συγκρότηση ειδικής διεπιστημονικής επιτροπής εντός του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) υπό την προεδρία δικαστικού λειτουργού.

Μάλιστα η Επιτροπή υποστηρίζει ότι αυτό συμβαίνει ήδη σε άλλες χώρες, όπως η Μ. Βρετανία και η Γαλλία και η διεπιστημονική επιτροπή θα πρέπει «να αποφασίζει ως προς την αληθινή ύπαρξη συναισθηματικού δεσμού μεταξύ των υποψηφίων δότη και λήπτη, με βάση στοιχεία κατά το δυνατόν επιδεκτικά αντικειμενικού ελέγχου, και πάντως ύστερα από την επιβεβαίωση της διάρκειας του δεσμού αυτού για ικανό χρονικό διάστημα».

Η παραπάνω πρόταση γίνεται κατόπιν αιτήματος του ΕΟΜ προς την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής καθώς ο πρώτος είχε με σχετικό έγγραφό του είχε επισημάνει σοβαρά προβλήματα κατά την εφαρμογή της σχετικής πρόβλεψης της ισχύουσας νομοθεσίας (άρθ. 8 παρ. 1 ε’ του ν. 3984/2011).

Η επιλογή του «συναισθηματικού δότη» περιελήφθη στην εθνική νομοθεσία των μεταμοσχεύσεων, για πρώτη φορά, με τον ν. 3984/2011. Ο νόμος αυτός ακολουθεί τη σχετική κατεύθυνση του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου σχετικά με τις Μεταμοσχεύσεις της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοιατρική (Σύμβαση Οβιέδο), το οποίο έχει υπογράψει (αλλά δεν έχει ακόμη κυρώσει) η Ελλάδα.

Τι είναι ο συναισθηματικός δότης

Με την έννοια του «συναισθηματικού δότη» εννοείται πρόσωπο εκτός του συγγενικού κύκλου συγκεκριμένου λήπτη, το οποίο προσφέρεται να δωρίσει όργανό του στον τελευταίο για συναισθηματικούς αποκλειστικά λόγους. Ο «συναισθηματικός δότης» δεν ταυτίζεται με τον δότη που μπορεί να διαθέτει όργανό του για λόγους κοινωνικής αλληλεγγύης ακόμη και σε άγνωστο λήπτη. Η περίπτωση αυτή δεν μπορεί να αποκλεισθεί, ωστόσο δεν καλύπτεται σήμερα από την ελληνική νομοθεσία.

Ο νόμος ορίζει ότι ο συναισθηματικός δεσμός δότη και λήπτη επιβεβαιώνεται με προηγούμενη δικαστική απόφαση «ύστερα από έλεγχο όλων των προϋποθέσεων αφαίρεσης οργάνου … και επιπλέον της ψυχικής υγείας του 4 δυνητικού δότη, της προσωπικής σχέσης και του συναισθηματικού δεσμού του με τον υποψήφιο λήπτη, όπως και της ανιδιοτέλειας της προσφοράς».

Η δικαστική απόφαση προβλέπεται ως εγγύηση για την ποιότητα των κινήτρων του δότη, προκειμένου να αποφεύγεται ο κίνδυνος καταστρατήγησης της επιλογής του νόμου, ιδίως με συγκαλυμμένες οικονομικές συμφωνίες. Ο κίνδυνος αυτός είναι ιδιαίτερα σοβαρός, λόγω της περιορισμένης προσφοράς οργάνων, όπως αποδεικνύει η διεθνής πραγματικότητα του εκτεταμένου λαθρεμπορίου στον τομέα αυτόν.

Σύμφων με την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, η επιλογή του «συναισθηματικού δότη» δεν πρέπει να αποκλεισθεί από τη νομοθεσία καθώς «από μεν την πλευρά του δότη, το κίνητρο του συναισθηματικού δεσμού (φιλία, ερωτική σχέση κ.λπ.) εκφράζει μια σημαντική διάσταση της ίδιας της προσωπικότητάς του, επομένως η δωρεά οργάνου, ως προσωπική πράξη αλληλεγγύης, δεν μπορεί εξ αρχής να τίθεται υπό αμφισβήτηση. Από δε την πλευρά του λήπτη, πέρα από την ενίσχυση του ίδιου του συναισθηματικού δεσμού –που καθεαυτήν είναι ήδη σημαντική για εκείνον, ακόμη και αν το όργανο τελικά δεν μεταμοσχευθεί (π.χ. για ιατρικούς λόγους)-, έχει ιδιαίτερη σημασία η εξασφάλιση μιας επί πλέον δυνατότητας εξεύρεσης οργάνου, ιδίως όταν αυτή δεν είναι δυνατή στον στενό κύκλο των συγγενών που προβλέπει ο νόμος».

Ωστόσο, η Επιτροπή θεωρεί ότι η προσοχή του νομοθέτη θα πρέπει να επικεντρωθεί στον κατάλληλο έλεγχο της αυθεντικότητας των κινήτρων του δότη, αναγνωρίζοντας ότι ο κίνδυνος προσχηματικών δωρεών είναι, εδώ, ιδιαίτερα σοβαρός.

Επίσης, κρίνει ότι το βάρος που αναθέτει ο νόμος στη δικαστική κρίση, ως μόνη εγγύηση, είναι υπερβολικό, για δύο λόγους. «Αφ’ ενός, διότι από τη φύση του ο «συναισθηματικός δεσμός» δεν μπορεί πάντοτε να επιβεβαιωθεί με αντικειμενικό τρόπο και, αφ’ ετέρου, διότι ακόμη και όταν υπάρχουν στοιχεία που μπορεί να τον επιβεβαιώνουν, δύσκολα αποδεικνύεται η έντασή του, σε σημείο που να οδηγεί στη δωρεά οργάνου. Υπό την έννοια αυτή, ο δικαστής –στην καλύτερη περίπτωση- οδηγείται να εμπιστευθεί μαρτυρικές διαβεβαιώσεις, χωρίς πρακτική δυνατότητα ελέγχου τους (ελλείψει, άλλωστε, αντιδικίας στη συγκεκριμένη διαδικασία)», υπογραμμίζει η Επιτροπή.

Έτσι καταλήγει να προτείνει την τροποποίηση του σχετικού άρθρου του ν. 3984/2011, ώστε η όλη διαδικασία να ανατεθεί στην αρμοδιότητα του ΕΟΜ. «Στο νέο πλαίσιο, ο ΕΟΜ θα πρέπει να συγκροτήσει ειδική διεπιστημονική επιτροπή υπό την προεδρία δικαστικού λειτουργού, η οποία και θα αποφασίζει ως προς την αληθινή ύπαρξη συναισθηματικού δεσμού μεταξύ των υποψηφίων δότη και λήπτη, με βάση στοιχεία κατά το δυνατόν επιδεκτικά αντικειμενικού ελέγχου, και πάντως ύστερα από την επιβεβαίωση της διάρκειας του δεσμού αυτού για ικανό χρονικό διάστημα», υπογραμμίζεται στην πρόταση.

health.in.gr