Ανδρονίκη Μαραθάκη: Το «ελάχιστο» είναι χαρακτηριστικό της κοινωνίας σήμερα

Συνέντευξη: Μαρία Πετροπούλου

Είναι ο έρωτας επαναστατικός; Ποια είναι η σχέση ανάμεσα σε αυτές τις δυο έννοιες; Είναι ο έρωτας άναρχος, ασυμβίβαστος; Γιατί ο άνθρωπος δημιουργεί σχέσεις; Αυτά τα ερωτήματα επιδιώκει να «φωτίσει» η παράσταση Έρωτας και επανάσταση, με υπότιτλο Η ανωμαλία του ελάχιστου, το οποίο αποτελεί το τρίτο μέρος μιας τριλογίας αυτόνομων έργων που ακολουθούν αυτή τη θεματική.

Η παράσταση-μελέτη εγείρει ποικίλους προβληματισμούς γύρω από την έννοια του έρωτα και προτείνει τη θέασή του ως κάτι μη λατρευτικό, αποσυνδέοντάς τον από την επική του διάσταση.

Αποκαλώντας τις ερωτικές σχέσεις «ενώσεις εκ του ασφαλούς», η σεναριογράφος και χορογράφος Ανδρονίκη Μαραθάκη εξηγεί στο in.gr το πώς αυτές οι «ενώσεις» λειτουργούν ως μηχανισμοί επιβίωσης, ενώ διευκρινίζει, ότι είναι μεν αναγκαίες, αλλά η ουσία βρίσκεται στο πόσο μάς εξελίσσουν.

Έρωτας κι επανάσταση. Αλληλοσυνδεόμενες έννοιες;
Πολλές οι αναφορές αυτής της σύνδεσης. Στο έργο επιθυμώντας να τη σχολιάσω με την πρακτική που μελετάω συγκεντρώθηκα περισσότερο στην αίσθηση αυτής της παρέκκλισης, που αναγκαία τις ορίζει, της έκκεντρης κίνησης, και ταυτόχρονα στη χρονικότητα που έχουν οι δύο αυτές έννοιες. Δηλαδή, ενώ συνήθως αναφερόμαστε σε αυτές ως στιγμιαία συμβάντα, με ενδιαφέρει η διάσταση ενός παρατεταμένου που φέρουν.

Στο σημείωμά σας, κάνετε λόγο για «ενώσεις εκ του ασφαλούς». Μπορείτε να αναπτύξετε αυτή τη σκέψη;
Να προσπαθήσω να το πω με μια ιστορία ή ένα ανέκδοτο όπως έλεγε μια αγαπημένη μου καθηγήτρια. Απέναντι από το σπίτι μου ακούω, όσο καιρό μένω εδώ, έναν πιανίστα. Μελετά καθημερινά και έχω περάσει πολλά πρωινά μαζί του. Πριν δυο μήνες περίπου προσπάθησα να βρω, όσο μπορούσα διακριτικά, το που μένει αυτός ο άνθρωπος. Ακολούθησα τον ήχο, βρήκα το σπίτι τελικά εύκολα, κάθισα στα σκαλοπάτια και απλά συνέχισα να τον ακούω.
Ένα παιδί με το ποδήλατό του ήρθε στη μονοκατοικία, χτύπησε το κουδούνι, το κουδούνι ακούστηκε από το σπίτι του πιανίστα ,το πιάνο σταμάτησε για λίγο. Πριν είχα ακούσει μια γυναικεία φωνή και είχα απλά σκεφτεί πως θα ήταν η γυναίκα του.

Βγήκε έξω η μαμά του παιδιού με το ποδήλατο, το πιάνο είχε σταματήσει, το πιάνο είχε σταματήσει, το πιάνο είχε σταματήσει κι άλλο, το πιάνο είχε σταματήσει.
Συμπέρασμα: ο πιανίστας ήταν γυναίκα, και μάλιστα μητέρα. Θα μπορούσα να σκεφτώ 50/50 τον πιανίστα άντρα ή γυναίκα, όμως εγώ δυο χρόνια τώρα ήμουν πεπεισμένη πως ο πιανίστας ήταν άντρας.

Οι ενώσεις εκ του ασφαλούς για αρχή ας σημειώσουμε πως λειτουργούν ως μηχανισμοί επιβίωσης. Οι συνάψεις και συσχετίσεις μας είναι αναγκαίες. Ταυτόχρονα όμως είναι αναγκαίο να εξετάζονται από διάφορα σημεία παρατήρησης για να χαρακτηριστούν ως θετικές ή μη και ως ουσιαστικές ή μη της εξέλιξής μας σαν άνθρωποι. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε δημιουργεί την πραγματικότητα των εμπειριών που ζούμε, και τούμπαλιν.

Πιστεύετε ότι ο άνθρωπος δημιουργεί σχέσεις, γιατί έτσι έχει μάθει από τον κοινωνικό περίγυρο; Επειδή έτσι, πιστεύει, ότι θα «ολοκληρωθεί»;
Οι σχέσεις που αναπαράγονται σε μια κοινωνία όντως μετασχηματίζονται από ιδεολογίες, ενσωματώνουν αναπαραγωγικούς μηχανισμούς και διατηρούν κυρίαρχα μοτίβα συνθέσεων και εξουσιών. Ωστόσο, η δράση του να σχετίζομαι, να δημιουργώ δηλαδή σχέσεις με άλλους, σχέσεις οποιασδήποτε φύσης, δεν πιστεύω ότι είναι αποτέλεσμα μηχανισμών ιδεολογίας.
Ειλικρινά μια φύση του ανθρώπου έξω από τη διαδικασία αυτή νιώθω ανίκανη να τη συλλάβω.
Αν θα μπορούσαμε να αμφισβητήσουμε κάτι στη φράση του Αριστοτέλη περί ολοκλήρωσης του ανθρώπου εκ φύσεως μέσα στην πόλη, το μόνο που ίσως μπορούμε να ρωτήσουμε θα ήταν το τι είναι φυσικό.

Βλέπετε γύρω μας ανθρώπους που βιώνουν τον πραγματικό έρωτα; Αλήθεια, πώς ορίζεται- αν ορίζεται- ο έρωτας; Είναι ασυμβίβαστος; Άναρχος;
Είτε τον ορίσουμε ως βίωση ζωής, είτε ως την αλήθεια που εφευρίσκεται στον αριθμό των οποιοδήποτε Δύο στοιχείων, αυτή τη περίοδο μου προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον μια εργώδης ανάπτυξη του και η ποιότητα ενός ουσιαστικού ελάχιστου. Πως μπορεί να υπάρξει χώρος για να τον ορίζεις καθ’ οδόν. Το μη οριοθετημένο ή ασυμβίβαστο του όλου θέματος ίσως δημιουργείται από το πώς προσεγγίζεις τον έρωτα, δηλαδή τα πάντα.

Μπορεί να υπάρξει έρωτας και να μην είναι «επαναστατικός», να μην «ξεσηκώνει» και να μην είναι απόλυτος;
Ο έρωτας στο έργο ορίζεται ως η γενναιότητα του να σχετίζεσαι και η γενναιότητα ως αρετή δεν νομίζω πως είναι απόλυτη. Όποιος δεν φοβάται κ δεν αναγνωρίζει πιθανές απειλές/κινδύνους δεν μπορεί να είναι γενναίος. Ανάλογα μελετώ την έννοια της επανάστασης, με μία περιέργεια για το πως ορίζεται ας πούμε την επομένη της επικράτησής της και με μια βαθιά περισυλλογή ως προς το τι την έχει ορίσει ως σήμερα. Ισως είναι “ξεσηκωτικός” όπως λέτε με την αίσθηση της παρέκκλισης που ανέφερα προηγουμένως.

Εν ολίγοις, όμως, αποφεύγω χαρακτηρισμούς είτε για τον έρωτα είτε για την επανάσταση που να μιλούν για αυτά ως επικά συμβάντα. Θέλετε επειδή βιώνω το ελάχιστο ως χαρακτηριστικό της κοινωνίας σήμερα; Θέλετε επειδή προσωπικά φοβάμαι ο,τιδήποτε επικό επειδή το ελάχιστο είναι χαρακτηριστικό της κοινωνίας σήμερα; Θέλετε επειδή μόνη φοβάμαι ο,τιδήποτε επικό; Μάλλον η απάντηση μου είναι πως ο έρωτας δεν μπορεί να μην είναι επαναστατικός, και για αυτό δεν μπορεί να είναι απόλυτος.

Τι σημαίνει η «ανωμαλία του ελάχιστου»;
Πρόσφατα διάβαζα για το θεώρημα της «βαρυτικής ανωμαλίας» του Ρότζερ Πένροουζ, το οποίο μοιάζει σαν ένα σφάλμα στο χωροχρόνο. Είναι ένα ελάχιστο σημείο άπειρης πυκνότητας στο κέντρο μαύρης τρύπας από το οποίο υποστηρίζεται ότι ξεκίνησε η Μεγάλη Έκρηξη. Κάπως έτσι οι παρεκκλίσεις έστω και ελάχιστες, απαιτούν την αποδοχή τους και την συνειδητοποίηση μιας άπειρης πυκνότητας που μπορούν να έχουν. Ακόμη και η ελάχιστη ετερογένεια στην κανονικότητα είναι πολύ πυκνή και αποδοχή σημαίνει να είσαι πρόθυμος να αφήσεις τα πράγματα να ξεδιπλωθούν με ένα τρόπο που διαφέρει από αυτόν που περίμενες.

Από την άλλη λένε πως συγκεκριμένο σημείο που έγινε η Μεγάλη Έκρηξη δεν μπορεί να νοηθεί. Έγινε ταυτόχρονα και παντού αφού ο χρόνος και ο χώρος ως διαστάσεις δημιουργούνται την στιγμή της Μεγάλης εκρήξεως. «Η σκηνή δηλαδή του δράματος δημιουργείται ταυτόχρονα με το δράμα» (Γ. Γραμματικάκης)! Ένας αυτοσχεδιαστής μπορεί να το κατανοήσει αυτό τόσο καθαρά γιατί έχει βιώσει την δημιουργία χώρου και χρόνου που τα ελάχιστα είναι ικανά να συνθέσουν.

Τάσος Λειβαδίτης: «Και όταν δεν πεθαίνει ο ένας για τον άλλον είμαστε ήδη νεκροί». Το σχόλιό σας;
Θα συμφωνήσω και θα προσθέσω, Ζαχαρίας Στουφής: «Αφού μπορείς και σωπαίνεις ξανά και ξανά πάει να πει πως η ποίηση μέσα σου τελείωσε».
Αλλά μην ανησυχείτε, ευτυχώς αυτοσαρκαζόμαστε: «Στην Ελλάδα μόνο οι νεκροί δεν πεθαίνουν ποτέ», Β. Παπαβασιλείου.

Ελλάδα 2016 κι ελληνική κοινωνία. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης είχε πει ότι η επανάσταση φέρνει μετασχηματισμό των θεσμών της κοινωνίας. Η ελληνική κοινωνία έχει ζήσει, θεωρείτε, μια στιγμή επαναστατική; Μια στιγμή ανατροπής;
Είναι ο ανασχηματισμός ενός «όχι» σε «ναι» μια στιγμή ανατροπής, όταν έχει προηγηθεί η πραγμάτωση του πρώτου δημοψηφίσματος στην Ελλάδα που δεν αφορά τη μορφή του πολιτεύματός της; Προς τι δηλαδή η έκπληξη όταν έχει προηγηθεί ένα δημοψήφισμα που εμφανίζει καθαρά έναν προτεινόμενο μετασχηματισμό αξιών από την “πολιτεία”;

Οι αντιδράσεις στην ένταξη ανήλικων προσφύγων στα δημόσια σχολεία, παρά την όποια στήριξή τους προηγουμένως από δομές, ιδιώτες, πέραν του καθολικού οργάνου, δηλαδή του κράτος, δεν εμφανίζει επίσης μια παρόμοια απορύθμιση;

Ο μετασχηματισμός των θεσμών μιας κοινωνίας, των τυπικών και των άτυπων, δηλαδή αξιακών μοτίβων συμπεριφοράς, προϋποθέτει μελέτη και κατανόηση της κίνησης μας σε ήδη υπάρχουσα ροή. Μια ένδειξη απουσίας τέτοιας σκέψης δύσκολα μετασχηματίζει θεσμούς και όπως πολύ απλά και ουσιαστικά τα συνέδεσε ο Κ. Καστοριάδης δύσκολα φέρει μια επανάσταση. Κλωθογυρίζουμε, έλεγε η γιαγιά μου.

Τι χρειάζεται για να βρούμε την ισορροπία μας, ατομικά και συλλογικά;
Λυπάμαι αλλά δεν νομίζω πως μπορώ να σας απαντήσω σε αυτό. Απαιτείται από εμένα βαθιά σοφία. Και εγώ είπαμε, φέτος θα μιλώ μόνο για τα ελάχιστα.

*Φωτογραφία: Βαγγέλης Πουλής

Παραστάσεις
Κυριακή 6, Δευτέρα 7, Τρίτη 8 Νοεμβρίου στις 21.00
Τιμές εισιτηρίων: 12€ (+ Έκπτωση από το Dancetheater)
Διάρκεια παράστασης: 40 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)

Πληροφορίες- Κρατήσεις
6906483978

ART FACTORY – ΤΕΧΝΟΣΤΑΣΙΟ
Πειραιώς 178 & Λαμίας 6, Πετράλωνα
https://facebook.com/Technostasio

entertainment.in.gr