Κέντρικ Λαμάρ: μια νίκη για τη μαύρη κουλτούρα

Μέχρι χθες, η συντριπτική πλειοψηφία των κριτικών εκτιμούσαν ότι ο Κέντρικ Λαμάρ θα συγκαταλέγεται κάποτε στους ράπερ που κατάφεραν να ακούγονται επίκαιροι δεκαετίες μετά την πρώτη επιτυχία τους. Αυτό που από χθες είναι βέβαιο όμως, είναι πως ο Λαμάρ έχει γράψει ήδη ιστορία, αφού έγινε ο πρώτος ράπερ που έλαβε το βραβείο μούσικης Πούλιτζερ, ένα βραβείο που εδώ και δεκαετίες δίνεται αποκλειστικά σε έργα και καλλιτέχνες κλασικής μουσικής, όπερας και τζαζ.

Η νίκη του είναι πολύ σημαντική, θα έλεγε κανείς ότι τον υπερβαίνει. Είναι, επίσης, κατά κάποιο τρόπο αρκετά «συμβατή» με το πνεύμα των φετινών βραβείων, που ξεχώρισαν θέματα που αφορούν μειονότητες, διακρίσεις και δικαιώματα, όπως, για παράδειγμα, τα ρεπορτάζ που γέννησαν το κίνημα #metoo.

Ο Κέντρικ Λαμάρ είναι ένας ταλαντούχος ράπερ με στίχους που ξεχωρίζουν για τις ρεαλιστικές εικόνες που πλάθουν και τα θέματα τους. Στο βραβευμένο «DAMN» οι τίτλοι των τραγουδιών είναι μονολεκτικοί και θεματικοί. Περηφάνια, Ταπεινότητα, Θεός, Πίστη, Φόβος, Αγάπη, Πόθος. Τα λόγια του δεν είναι βγαλμένα από τη ζωή και το γκέτο. Τα λόγια του είναι η ζωή στο γκέτο, αυτός είναι το γκέτο, όπως έχει εξηγήσει, και οι σκηνές που περιγράφει είναι πραγματικές εμπειρίες και περιστατικά, από την παιδική του ηλικία ως σήμερα, ορισμένα εξαιρετικά ευαίσθητα, άλλα απεχθή και βίαια. Ο Λαμάρ δεν ωραιοποιεί τίποτα, αντιθέτως δείχνει να έχει πολύ ευαίσθητες κεραίες, να έχει επίγνωση και να ξέρει ακριβώς τι θέλει να πει. Στα περισσότερα τραγούδια του DAMN σε βουτάει στις πιο ταλαίπωρες και μαύρες σκέψεις του, στις υπαρξιακές αγωνίες του, σε βαθμό που μπορεί να σου μεταδώσει μια απελπισία. Κι ενώ σου τρίβει στα μούτρα τι έζησε στο γκέτο χωρίς κλάψες και παράπονα, δεν διστάζει να σου περιγράψει το στρες της γρήγορης μετάβασης σε μια ζωή με φήμη που τον έβαλε ξαφνικά στο μικροσκόπιο, παρά τα λεφτά και τα βραβεία. Ο Λαμάρ «τσαλακώνει» το αμερικανικό όνειρο αλλά δεν το υποτιμά. Δεν πουλάει ταπεινοφροσύνη.

Η νίκη του όμως είναι, πρωτίστως, μια σημαντική στιγμή για τη μουσική του και για τη μαύρη κουλτούρα, η οποία το τελευταίο διάστημα ζει μέρες μέινστριμ δόξας, με τον Black Panther της Μarvel να βάζει κάτω τον clean cut Captain America στα box office και τη «βασίλισσα» Beyonce να κάνει ένα από τα καλύτερα live στην ιστορία των live, στο φεστιβάλ Coachella. Το βραβείο του πολύ λιγότερο λαμπερού Κέντρικ Λαμάρ, βάζει την παραμελημένη από την «υψηλή διανόηση» ραπ σε μια συζήτηση σε κύκλους που μέχρι σήμερα μάλλον δεν την έχουν πάρει και πολύ στα σοβαρά – όχι ότι το βραβείο εγγυάται πως θα το ξανασκεφτούν. Ένα λαικό μουσικό ιδίωμα, στα διαμάντια του οποίου καταγράφεται όλη η ιστορία των μαύρων, από την Αφρική, τη δουλεία, τις πολιτικές ομάδες για τη χειραφέτηση τους και τα κινήματα για τα πολιτικά δικαιώματα, τις διακρίσεις, τις αδικίες, τις σχέσεις και τη δυναμική μεταξύ αντρών και γυναικών, την ταξικότητα, την οικογένεια, την προκατάληψη της δικαιοσύνης, την βιαιότητα της αστυνομίας, τα βιώματα των φυλακών, τις γειτονιές-γκέτο, τα σχολεία που αφήνουν παιδιά στην τύχη τους και τις φυλετικές κόντρες. Συζητήσεις που κάποιοι πρόσεξαν από το Black Lives Matter μπορεί να τις δει να αναπτύσσονται με εξαιρετικά πιο ενδιαφέροντα, περίπλοκο και βαθύ τρόπο στους στίχους των καλύτερων χιπχοπ τραγουδιών και στην εξέλιξη της θεματολογίας τους και του προφίλ των καλλιτεχνών της.

Είναι ο Κέντρικ Λαμάρ ο πρώτος που παίρνει ένα τέτοιο βραβείο γιατί είναι ο καλύτερος; Εξαρτάται τι πάει να πει «καλύτερος». Ήταν ο σωστός άνθρωπος τη σωστή εποχή, την εποχή που κάποιοι ακούνε ή, εν πάση περιπτώσει, ήθελαν να δείξουν ότι ακούνε. Οι συγκρίσεις με καλλιτέχνες που άφησαν παρακαταθήκη δεκαετίες μετά τον αδικούν. Δεν υπάρχει ζυγαριά για τον ήχο και την επιρροή τουAfrika Bambaataa και του Grandmaster Flash, το ταλέντο του Rakim, το πόσο καλός ήταν ο Notorious B.I.G. με τις ρίμες και τις λέξεις ή τη μελωδικότητα της Lauryn Hill. Ο Λαμάρ είναι μια συνέχεια της ιστορίας αυτής, ένα λαμπρό δείγμα μιας σπουδαίας αφηγηματικής τέχνης.

«Όταν έφτασα τα 27 είχα πια συνηθίσει τον φόβο,

έγινε άλλωστε δέκα φορές χειρότερος με τα χρόνια.

Η νέα μου ζωή με έβαλε στον μεγεθυντικό φακό,

Ποσα βραβεία θα χρειαστώ μέχρι να το συνειδητοποιήσω;

Η λάμψη της επιτυχίας μου με χτυπά σαν αστραπή,

Όλα αυτά τα λεφτα, μήπως ο Θεός μου κάνει φάρσα;

Είναι ένα δώρο της στιγμής ή μήπως, σαν τον Ιώβ,

θέλει μου τα πάρει και να με αφήσει χειρότερα από ότι πριν;»

(από το τραγούδι «Fear»).