Το έργο που έψαχναν για επτά δεκαετίες βρισκόταν κάτω από τη μύτη τους

Μέχρι και τις μαύρες εποχές του ναζισμού, το Εθνικό Μουσείου του Μονάχου είχε στη συλλογή του μία χάλκινη μινιατούρα των Παλαιστών, φιλοτεχνημένη το 1710 από τον φιορεντίνο Σολντάνι Μπέντσι. Μετά τον πόλεμο όμως, το έργο θεωρήθηκε ότι χάθηκε -και έπειτα από μία ιστορία που θα γινόταν άνετα αστυνομικό μυθιστόρημα ανακαλύφθηκε τελικά στο πιο απροσδόκητο σημείο, κάτω από τη μύτη του μουσείου…

Το μπρούτζινο έργο, ύψους 40 εκατοστών, είχε φτιαχτεί από τον Mασιμιλιάνο Σολντάνι Μπέντσι, έναν από τους μπαρόκ γλύπτες υπό την προστασία των Μεδίκων, και μπήκε το 1710 στα Ουφίτσι της Φλωρεντίας (όπου ακόμη βρίσκεται το ίδιο το ρωμαϊκό μαρμάρινο γλυπτό Παλαιστές ή Παγκρατιστές, αντίγραφο και εκείνο με τη σειρά του κατεστραμμένου αρχαιοελληνικού γλυπτού).

Η χάλκινη μινιατούρα στη συνέχεια πήγε στο Ντύσελντορφ και κατέληξε στο Μόναχο. Περνώντας από διάφορους ιδιοκτήτες, έφτασε το 1911 στην κατοχή του Βαυαρικού Εθνικού Μουσείου.

Το 1939, το Μουσείο, ενώ πια οι ναζί είχαν πάρει την εξουσία, έδωσε το χάλκινο γλυπτό αρχικά στο Prinz Carl Palais και στη συνέχεια το 1943 στον πύργο Χίρσμπεργκ (στην εξοχή βόρεια του Μονάχου) -και τα δύο λειτουργούσαν ως «ξενώνες επισήμων».

Όταν μετά τον πόλεμο οι αμερικανοί στρατιώτες στη Βαυαρία μάζευαν τα έργα τέχνης που είχαν στην κατοχή τους οι ναζί, μετέφεραν το 1948 ό,τι υπήρχε από τον πύργο Χίρσμπεργκ στο Σημείο Διαλογής στο Μόναχο.

Εκεί, σύμφωνα με τον κατάλογο που συντάχθηκε, έλειπε η χάλκινη μινιατούρα του Σολντάνι. Αντ’ αυτής, στον κατάλογο είχε βρεθεί μόνο ένα πιστό αντίγραφό της, που θεωρήθηκε ότι ήταν του 19ου ή των αρχών του 20ού αιώνα. Το αντίγραφο δόθηκε στο Μουσείο Εκμαγείων Κλασικών Έργων Τέχνης στο Μόναχο.

Το έργο του Σολντάνι θεωρήθηκε αγνοούμενο και λίγα χρόνια μετά, το 1956, ο τότε διευθυντής του Μουσείου, Χανς Βάιραου, κατέληξε στο ότι «το αρχικό έργο καταστράφηκε στον πόλεμο». Το πώς ήταν ανεξήγητο -ο πύργος Χίρσμπεργκ ήταν ανέπαφος.

Ο φάκελος θα είχε κλείσει εκεί. Ωστόσο, λίγα χρόνια μετά εμφανίστηκε ένα σαφώς διαφορετικό, και μεγαλύτερο, ανάλογο έργο πάλι του Σολντάνι στη Βρετανία. Επειδή εκείνο είχε αρχικά Εβραίους κατόχους -η περιουσία των οποίων ήταν το πρώτο θύμα των ναζί, με «προτιμότερα» και τα έργα τέχνης που κατείχαν- οι απόγονοί τους ξεκίνησαν έρευνα το 2012.

Παράλληλα, εμφανίστηκε άλλο ένα μπρούτζινο έργο του Σολντάνι στο Τορόντο του Καναδά, το οποίο ήταν στο ίδιο μέγεθος με το εξαφανισμένο. Όλα αυτά όμως ανακινούσαν το μυστήριο γύρω από το αρχικό έργο και τις αμφιβολίες για το εάν όντως είχε «καταστραφεί». Την εξέταση του τελευταίου αντικειμένου που εμφανίστηκε ανέλαβε ο Γενς Μπουρκ, ο οποίος είχε επίσης εξετάσει το έργο που είχε εμφανιστεί στη Βρετανία.

Οι υποψίες πως η μινιατούρα στον Καναδά μπορεί να ήταν το «χαμένο έργο», έχοντας ίσως διαπλεύσει τον Ατλαντικό, τελικά αποδείχθηκαν αβάσιμες. Κατά την έρευνα, ο Μπουρκ -ο οποίος, μετά από τόσα χρόνια ενασχόλησης με κάθε αντίγραφο των Παλαιστών, μπορούσε πλέον να αναγνωρίσει ακόμη και ψηλαφίζοντας κάθε έργο- επέστρεψε στο αντίγραφο που είχαν βγάλει οι αμερικανοί στρατιώτες από τον Πύργο Χίρσμπεργκ. Το αντίγραφο είχε παραμείνει όλον αυτόν τον καιρό στην κατοχή του Μουσείου Εκμαγείων στο Μόναχο.

Τότε, ο Μπουρκ πρόσεξε μία μικρή λεπτομέρεια που είχε διαφύγει από όλους. Σε σημείο του που δεν φαινόταν εύκολα είχε την επιγραφή «11/106».

Το «11/106», όπως θριαμβευτικά ανακοίνωσε την Παρασκευή το Εθνικό Μουσείο του Μονάχου, ήταν ο κωδικός με τον οποίο το αρχικό έργο είχε μπει στους προπολεμικούς καταλόγους του. Η μέθοδος κωδικοποίησης, κατά το μουσείο, ισοδυναμεί με υπογραφή: Το υποτιθέμενο αντίγραφο, δηλαδή, ήταν το αυθεντικό. Βρισκόταν τόσα χρόνια είκοσι λεπτά μακριά από το Μουσείο.

Επιμέλεια: Β.Ψυχογιός

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ