Κάννες 2025: Η Γάζα επισκιάζει το φεστιβάλ και οι ταινίες υμνούν την παλαιστινιακή ανθεκτικότητα

Το πρώτο εθνικό περίπτερο της Παλαιστίνης εδώ και χρόνια και ταινίες από παλαιστίνιους δημιουργούς με λαμπρές κριτικές θα ήταν κανονικά λόγος για εορτασμούς στις Κάννες.

Οι ταινίες που προβλήθηκαν στο διεθνές κινηματογραφικό φεστιβάλ του κόσμου, συμπεριλαμβανομένου του Once Upon a Time in Gaza των αδελφών Tarzan και Arab Nasser, είναι ισχυροί ύμνοι στην ανθεκτικότητα.

Όμως, στη σκηνή που φιλοξενεί το περίπτερο της Παλαιστίνης, σε μικρή απόσταση με τα πόδια από το Palais des Festivals των Καννών, κανείς δεν έχει διάθεση να συμμετέχει στα λαμπερά γκαλά ή να ασχοληθεί με την περούκα της Νικόλ Κίντμαν στη Γαλλική Ριβιέρα.

«Σαφώς δεν είμαστε εδώ για τα πάρτι των Καννών», λέει ο παραγωγός ταινιών Rashid Abdelhamid, η φωνή του πνιγμένη από τη φασαρία μιας εκδήλωσης κοκτέιλ στο διπλανό Αμερικανικό Περίπτερο.

«Αλλά κάνουμε τους δικούς μας εορτασμούς – της ζωής και της ανθεκτικότητας», προσθέτει ο παραγωγός της επιτυχημένης ταινίας του φεστιβάλ Once Upon a Time in Gaza, η οποία έκανε πρεμιέρα με ενθουσιώδη χειροκροτήματα νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.

«Θέλουμε να δείξουμε ότι είμαστε εδώ, ότι είμαστε ζωντανοί, ότι θέλουμε να ζήσουμε και να χορέψουμε όπως όλοι οι άλλοι», προσθέτει. «Και ότι μένουμε εκεί που είμαστε»

«Τίποτα δεν απέμεινε από τη Γάζα»

Τα δίδυμα αδέλφια από τη Γάζα, Arab και Tarzan Nasser, εμπνεύστηκαν την ιδέα για το Once Upon a Time in Gaza  πολύ πριν από την έναρξη του συνεχιζόμενου πολέμου που έχει αφανίσει το μεγαλύτερο μέρος της πατρίδας τους – και έκανε τον τίτλο της ταινίας τους ανατριχιαστικά επίκαιρο.

Η ταινία διαδραματίζεται το 2007, το έτος που η Χαμάς κατέλαβε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας και το Ισραήλ ξεκίνησε τον καταστροφικό του αποκλεισμό της περιοχής.

Οι αδελφοί Nasser το περιγράφουν ως ένα «βάναυσο σημείο καμπής» για την πολυπληθή λωρίδα γης, θέτοντας σε κίνηση μια αλυσίδα γεγονότων που τελικά θα οδηγήσουν στην «καταστροφή» της Γάζας και του λαού της.

«Όλα όσα λέγονται τώρα για τη Γάζα πρέπει να είναι σε παρελθοντικό χρόνο, γιατί δεν έχει απομείνει τίποτα από τη Γάζα που γνωρίζαμε», λέει ο Arab Nasser. «Το Ισραήλ την έχει καταστρέψει από βορρά προς νότο. Οι δρόμοι, τα δέντρα, οι άνθρωποι – όλα έχουν εξαφανιστεί»

Ο πόλεμος που μαίνεται ακόμη στη Γάζα έχει σκοτώσει περισσότερους από 53.000 ανθρώπους, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι γυναίκες και παιδιά, σύμφωνα με αξιωματούχους υγείας.

Το Ισραήλ έχει ορκιστεί να «αναλάβει πλήρη έλεγχο» της πολιορκημένης περιοχής των άνω των δύο εκατομμυρίων κατοίκων, όπου οι υπηρεσίες του ΟΗΕ έχουν προειδοποιήσει για λιμό μετά την περαιτέρω εντατικοποίηση ενός μακροχρόνιου αποκλεισμού τον Μάρτιο.

Οι αδελφοί Nasser, οι οποίοι έφυγαν από τη Γάζα το 2011 και γυρίζουν τις ταινίες τους στην Ιορδανία, περιγράφουν την τελευταία τους ταινία ως «αρχειακό υλικό» που καταγράφει έναν τόπο που δεν υπάρχει πλέον.

«Όλα όσα λέγονται τώρα για τη Γάζα πρέπει να είναι σε παρελθοντικό χρόνο, γιατί δεν έχει απομείνει τίποτα από τη Γάζα που γνωρίζαμε», λέει ο Arab Nasser. «Το Ισραήλ την έχει καταστρέψει από βορρά προς νότο. Οι δρόμοι, τα δέντρα, οι άνθρωποι – όλα έχουν εξαφανιστεί».

Ράμπο από τη Γάζα

Το Once Upon a Time in Gaza, το οποίο προβλήθηκε στην ενότητα Un Certain Regard των Καννών, ακολουθεί τον μικροπωλητή ναρκωτικών Yahia (Majd Eid) και τον ακόλουθό του Osama (Nadel Abd Alhay) καθώς προσπαθούν να βγάλουν λίγα επιπλέον χρήματα πουλώντας ναρκωτικά κρυμμένα σε φαλάφελ.

Ο άκακος Osama ονειρεύεται μια καλύτερη ζωή έξω από την αποκλεισμένη περιοχή, αλλά καταλήγει να προσλαμβάνεται από τους νέους ισλαμιστές ηγέτες της για να πρωταγωνιστήσει ως ένας απίθανος Παλαιστίνιος Ράμπο σε μια προπαγανδιστική τηλεοπτική σειρά.

«Είναι καθήκον μας να πούμε την ιστορία της Γάζας», λέει. «Η γενοκτονία του λαού μας λαμβάνει χώρα αυτή τη στιγμή, και ο κόσμος κάθεται με σταυρωμένα χέρια»

Όπως και στις προηγούμενες ταινίες τους, συμπεριλαμβανομένου του Gaza Mon Amour (2020), οι αδελφοί Nasser εμβαθύνουν στο δράμα και το ζοφερό χιούμορ για να ρίξουν φως στη δεινή κατάσταση του πληγέντος πληθυσμού της πατρίδας τους.

Δεν υπάρχουν ειδικά εφέ στη Γάζα, επισημαίνει ο παραγωγός της σειράς B-grade σε μια σκηνή, «αλλά έχουμε πραγματικές σφαίρες» λένε στο FRANCE 24.

Ο Tarzan Nasser μίλησε για τον συναισθηματικό αγώνα της δημιουργίας της ταινίας ενώ ο πόλεμος μαινόταν στην πατρίδα, καλώντας κάθε μέρα συγγενείς για να δουν αν ήταν «ακόμη ζωντανοί». Ωστόσο, λέει ότι η εγκατάλειψη του έργου δεν ήταν ποτέ επιλογή.

«Είναι καθήκον μας να πούμε την ιστορία της Γάζας», λέει. «Η γενοκτονία του λαού μας λαμβάνει χώρα αυτή τη στιγμή, και ο κόσμος κάθεται με σταυρωμένα χέρια».

«Βρίσκοντας ζωή σε όλο αυτό τον θάνατο»

Το φετινό φεστιβάλ άνοιξε με φόντο την αυξανόμενη οργή για τον συνεχιζόμενο πόλεμο, ο οποίος ξεκίνησε μετά τη σφαγή που οργάνωσε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 στο νότιο Ισραήλ, στην οποία σκοτώθηκαν περίπου 1.200 άνθρωποι, οι περισσότεροι από αυτούς άμαχοι, και περισσότεροι από 250 άνθρωποι κρατήθηκαν όμηροι.

Την παραμονή του φεστιβάλ, οι σκηνοθέτες Κώστας Γαβράς και Γιώργος Λάνθιμος, ο ηθοποιός της Λίστας του Σίντλερ (Schindler’s List) Ρέιφ Φάινς και ο αστέρας του Χόλιγουντ Ρίτσαρντ Γκιρ ήταν μεταξύ των περισσότερων από 380 προσωπικοτήτων που υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή επικρίνοντας τη σιωπή της κινηματογραφικής βιομηχανίας για τη «γενοκτονία στη Γάζα».

Η επιστολή, που δημοσιεύτηκε από τις Libération και Variety, κατήγγειλε τη δολοφονία της φωτορεπόρτερ Φατμά Χασούνα, οι προσπάθειες της οποίας να τεκμηριώσει την καταστροφή της Γάζας αποτελούν το αντικείμενο ενός ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στις Κάννες.

@ajplus Juliette Binoche used the Cannes stage to honor Fatma Hassona, a photojournalist in Gaza killed by Israel. #Palestine #Palestinian #Israel #IsraelWarOnGaza #Israeli #Gaza #GazaWar #Cannes #CannesFilmFestival #FatmaHassona ♬ New Age, a sad piano solo 10 minutes(1003982) – 8.864

Η πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του φεστιβάλ, Ζιλιέτ Μπινός, απέτισε επίσης φόρο τιμής στη Χασσόνα κατά την τελετή έναρξης, διαβάζοντας αποσπάσματα από ένα ποίημα της 25χρονης η οποία σκοτώθηκε από ισραηλινή πυραυλική επίθεση στο σπίτι της την ημέρα μετά την επιλογή της ταινίας για την παράλληλη ενότητα ACID των Καννών.

Όπως δείχνει η κινηματογραφίστρια Sepideh Farsi στο ντοκιμαντέρ της Put Your Soul on Your Hand and Walk, το οποίο έχει προσελκύσει μεγάλο πλήθος στις Κάννες, η Χασούνα έκανε κάτι περισσότερο από απλή καταγραφή του πολέμου.

Κώστας Γαβράς, Γιώργος Λάνθιμος, Ρέιφ Φάινς και άλλες 380 προσωπικότητες της βιομηχανίας του θεάματος υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή επικρίνοντας τη σιωπή της κινηματογραφικής βιομηχανίας για τη «γενοκτονία στη Γάζα»

Η πράξη της ήταν μια πράξη αντίστασης, μια επίμονη αποφασιστικότητα, όπως είπε, να «βρει κάποια ζωή σε όλο αυτόν τον θάνατο».

Η εξόριστη Ιρανή κινηματογραφίστρια θρήνησε μια συλλογική αποτυχία να αντιμετωπίσει και να επιβάλει κυρώσεις στην κυβέρνηση του Ισραήλ για τον συνεχιζόμενο πόλεμο και τον δημόσιο στόχο της να εκδιώξει τον πληθυσμό της Γάζας.

«Όπως δεν υπήρχε δικαιολογία για το τι συνέβη στις 7 Οκτωβρίου, τίποτα δεν μπορεί να δικαιολογήσει αυτό που συμβαίνει στη Γάζα», δήλωσε η Farsi στο FRANCE 24 την παραμονή του φεστιβάλ.

«Δεν μπορούμε απλώς να μείνουμε απαθείς και να αφήσουμε τη σφαγή να συνεχιστεί» πρόσθεσε.

«Ανακτώντας τις αφηγήσεις μας»

Οι φωτογραφίες της Χασούνα που τεκμηριώνουν τον πόλεμο στη Γάζα εκτίθενται σε τρεις διαφορετικούς χώρους στις Κάννες, συμπεριλαμβανομένου του περιπτέρου που λειτουργεί το Ινστιτούτο Κινηματογράφου της Παλαιστίνης (PFI), ενός ανεξάρτητου οργανισμού που υποστηρίζει ταινίες από και για Παλαιστίνιους.

Ένα ιδρυτικό μέλος του PFI, ο Abdelhamid, λέει ότι δεν εκπλήσσεται που χρειάστηκε τόσο πολύ για να μιλήσουν οι αστέρες του κινηματογράφου εναντίον του πολέμου. Από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, προσθέτει, «πολλοί άνθρωποι έχουν σιωπήσει, φοβούμενοι για τις δουλειές τους».

Ο παραγωγός του Once Upon a Time in Gaza λέει ότι δυσκολεύτηκε να χρηματοδοτήσει την ταινία μετά τις επιθέσεις υπό την ηγεσία της Χαμάς, καθώς αρκετοί συνεργάτες, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων αραβικών χωρών, απέσυραν τα κεφάλαια που είχαν δεσμευτεί.

«Η χρηματοδότηση μιας παλαιστινιακής ταινίας δεν είναι ποτέ εύκολη», λέει. «Μετά την 7η Οκτωβρίου έγινε ακόμα πιο δύσκολο».

Το παλαιστινιακό περίπτερο στις Κάννες είναι μόνο το δεύτερο στην ιστορία του φεστιβάλ και το πρώτο από το 2018.

Ο Abdelhamid, λέει ότι δεν εκπλήσσεται που χρειάστηκε τόσο πολύ για να μιλήσουν οι αστέρες του κινηματογράφου εναντίον του πολέμου. Από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, προσθέτει, «πολλοί άνθρωποι έχουν σιωπήσει, φοβούμενοι για τις δουλειές τους»

Στις συναντήσεις τους στις Κάννες, εκπρόσωποι του PFI έχουν παροτρύνει το φεστιβάλ και παράγοντες  της βιομηχανίας να συμβάλουν στην ενίσχυση της φωνής των Παλαιστίνιων κινηματογραφιστών και ιστοριών.

Το ινστιτούτο, το οποίο βασίζεται στη χρηματοδότησε από ξένους επενδυτές, υποστηρίζει μια σειρά από ντοκιμαντέρ στην αγορά κινηματογράφου των Καννών, η οποία διεξάγεται παράλληλα με το φεστιβάλ.

Οι ταινίες μιλούν για παιδιά που επιβιώνουν στη Γάζα, βοσκούς ποιμένες που αντιμετωπίζουν την επέκταση των εποίκων στη Δυτική Όχθη και νεαρές ηθοποιούς που επιδιώκουν τις καλλιτεχνικές τους φιλοδοξίες.

Ο Abdelhamid λέει ότι ο κινηματογράφος έχει κρίσιμο ρόλο να διαδραματίσει στην αντιμετώπιση των παραπλανητικών αναπαραστάσεων της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή και του παλαιστινιακού λαού.

«Πρέπει να ανακτήσουμε τις αφηγήσεις μας για να δείξουμε ότι οι Παλαιστίνιοι δεν ήταν πάντα πρόσφυγες που ζούσαν σε σκηνές», λέει. «Έχουμε νυχτερινά κέντρα και μπαρ στην Παλαιστίνη, και νέους ανθρώπους με λογαριασμούς TikTok, όπως παντού».

Στη Γάζα ζουν, το βλέπει κανείς;