Η Ινδία, το μουσείο και η εθνική ταυτότητα: Η Γαλλία μπαίνει ξανά σε ένα αμφιλεγόμενο project

Τον Δεκέμβριο, η Ινδία και η Γαλλία κατέληξαν «αθόρυβα» σε συμφωνία για τη βοήθεια της France Muséums Développement (FMD) στην ανάπτυξη του Εθνικού Μουσείου Yuga Yugeen Bharat (YYBNM) στο Δελχί, το οποίο θα αντικαταστήσει το σημερινό Εθνικό Μουσείο της Ινδίας, σύμφωνα με το Art News.

Το όνομα του νέου μουσείου χρησιμοποιεί το Bharat αντί για Ινδία και μεταφράζεται ως «το μουσείο της διαχρονικής και αιώνιας Ινδίας». Η πρόθεση σε σχέση με το όνομα έγινε σαφέστερη τον περασμένο μήνα, όταν το ινδικό ειδησεογραφικό πρακτορείο The Wire δημοσίευσε μια έρευνα για την ανάπτυξη του μουσείου. Αποκάλυψε ένα εσωτερικό έγγραφο που περιγράφει λεπτομερώς τα σχέδια για το μουσείο, το οποίο αναφέρεται επανειλημμένα στην Ινδία ως Bharat και το οποίο περιέχει διάφορες ιστορικές ανακρίβειες και φαινομενικά πολιτικά υποκινούμενες διατυπώσεις για ιστορικά γεγονότα.

Μια ιστορικός, η Σουπρίγια Βάρμα, η οποία έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο Jawaharlal Nehru, δήλωσε στο Wire ότι το έγγραφο περιείχε «ένα πολύ ξεπερασμένο πλαίσιο αρχαιολογίας και ιστορίας».

Οι περιγραφές ορισμένων γεγονότων, διαπίστωσε το Wire, αντικατοπτρίζουν τις ομιλίες του Ναρέβτρα Μόντι, με πιο χαρακτηριστική την αναφορά στις μεταναστεύσεις του 12ου αιώνα από την Κεντρική Ασία ως «εισβολές».

«Ένα πολύ ξεπερασμένο πλαίσιο αρχαιολογίας και ιστορίας»

«Δεν παρεμβαίνουμε στο αντικείμενο των έργων»

Μέχρι στιγμής ο ρόλος του FMD στην ανάπτυξη του YYBNM έχει δηλωθεί ότι περιλαμβάνει «μια ολοκληρωμένη μελέτη σκοπιμότητας, που περιλαμβάνει μελέτες περιπτώσεων μουσείων, ερμηνευτικό σχεδιασμό και κτιριακό προγραμματισμό».

Ο επικεφαλής του FMD, Ερβέ Μπαρμπαρέ, διευκρίνισε στη Le Monde αυτή την εβδομάδα ότι «οι Γάλλοι φέρνουν τη μεθοδολογική διάσταση, τις μελέτες σκοπιμότητας στους Ινδούς, αλλά δεν παρεμβαίνουμε στο αντικείμενο και την επιλογή των έργων».

Η αποστασιοποίηση του Ερβέ Μπαρμπαρέ όμως -και κατ’ επέκταση του FMD- από το περιεχόμενο του YYBNM δεν είναι τόσο αθώα, σύμφωνα με το Art News, καθώς η Γαλλία έχει ιστορία παροχής νομιμοποίησης σε μουσεία αυταρχικών χωρών, δανείζοντας την παγκόσμια φήμη της και τα σήματα των μουσείων της.

Το προηγούμενο «λάθος» της Γαλλίας

Το 2018, η χώρα υπέγραψε δεκαετή συμφωνία ύψους 30 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως για να βοηθήσει τη Σαουδική Αραβία να αναπτύξει την AlUla, μια περιοχή της ερήμου γεμάτη με 30.000 ιστορικά μνημεία. Το εν λόγω έργο, στο οποίο η Γαλλία βοήθησε στην ανάπτυξη πολυτελών καταλυμάτων, εκλεκτών εστιατορίων και εκθέσεων τέχνης και πολιτισμού, βρίσκεται στο επίκεντρο του Σαουδαραβικού Οράματος 2030, του μεγαλεπήβολου σχεδίου του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν αλ Σουντ για τον εκσυγχρονισμό του βασιλείου και την προσέλκυση διεθνών τουριστών.

Το Centre Pompidou, το εθνικό μουσείο σύγχρονης τέχνης της Γαλλίας, υπέγραψε ξεχωριστή συμφωνία για την ανάπτυξη ενός χώρου σύγχρονων τεχνών στην AlUla, όπως ανέφερε η Ντέβορα Λότερ για το Art in America πριν από δύο χρόνια. Το έργο AlUla βρίσκεται υπό έλεγχο για υποτιθέμενη δωροδοκία και ξέπλυμα χρήματος των εμπλεκόμενων Σαουδαράβων αξιωματούχων, για να μην αναφερθούμε στην οπτική της υπογραφής μιας δεκαετούς συμφωνίας με την κυβέρνηση του Σαλμάν την ίδια χρονιά που δολοφονήθηκε ο αντιφρονούντας δημοσιογράφος Τζαμάλ Κασόγκι.

Πηγαίνοντας πιο πίσω, υπάρχει, φυσικά, η συμφωνία-ορόσημο ύψους 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων και 30 ετών της FMD με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για την ανάπτυξη και υποστήριξη του Λούβρου του Αμπού Ντάμπι το 2007, σύμφωνα με το ίδιο μέσο. (Η συμφωνία παρατάθηκε το 2021 για επιπλέον δέκα χρόνια και 163.674.762 ευρώ).

Αν και λιγότερο άμεσα αμφιλεγόμενη, η συμφωνία αντιμετώπισε επικρίσεις λόγω υποτιθέμενων εργασιακών καταχρήσεων κατά τη διάρκεια της κατασκευής και, πιο πρόσφατα, μιας έρευνας σχετικά με τις αγορές αρχαιοτήτων που οδήγησε σε κατηγορίες κατά του πρώην προέδρου του Λούβρου και ενός επιμελητή για απάτη και ξέπλυμα χρήματος, σύμφωνα με το Art News.

«Σήμερα, τίποτα δεν μας κάνει να πιστεύουμε ότι οι Ινδοί θα θελήσουν να διαγράψουν το μουσουλμανικό ή βουδιστικό παρελθόν της Ινδίας ή τη βρετανική παρουσία»

Η προστασία του ινδουιστικού πολιτισμού

Η διαμάχη γύρω από τη συμφωνία της Γαλλίας με την Ινδία μπορεί να φαίνεται πιο διφορούμενη στο δυτικό κοινό. Ανησυχεί η Γαλλία αν το YYBNM αποφασίσει να παρουσιάσει μια στρεβλή ιστορία της Ινδίας που προκρίνει τον ινδουιστικό πολιτισμό και την ιδεολογία Hindutva, ακόμη και αν ο ρόλος του περιορίζεται σε «συγκεκριμένους τομείς τεχνικής συνεργασίας», όπως το ινδικό Υπουργείο Πολιτισμού ανέφερε σε δελτίο τύπου του Δεκεμβρίου;

Ο Μπαρμπαρέ δήλωσε στη Le Monde ότι δεν το πιστεύει. «Σήμερα, τίποτα δεν μας κάνει να πιστεύουμε ότι οι Ινδοί θα θελήσουν να διαγράψουν το μουσουλμανικό ή βουδιστικό παρελθόν της Ινδίας ή τη βρετανική παρουσία», είπε.

Αναδιαμόρφωση εθνικής ταυτότητας

Αλλά η αισιοδοξία του Μπαρμπαρέ φαίνεται να είναι άστοχη. Η ανάπτυξη του YYBNM, δεδομένου του ρεπορτάζ του Wire, ευθυγραμμίζεται με τις ευρύτερες προσπάθειες του Μόντι να χρησιμοποιήσει μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα για την αναδιαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας. Από το 2016, το Εθνικό Μουσείο διοικείται από τον Βούδα Ράσμι Μάνι, γνωστό για την αρχαιολογική έρευνα του 2003, η οποία βρήκε έναν ναό του 10ου αιώνα κάτω από το χώρο του τζαμιού Babri.

Το τζαμί αυτό κατεδαφίστηκε από ινδουιστές εξτρεμιστές το 1992, οδηγώντας σε ταραχές που στοίχισαν τη ζωή σε περισσότερους από 2.000 ανθρώπους. Τα ευρήματα της έρευνας – που αμφισβητήθηκαν από πολλούς αρχαιολόγους – χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν την κατασκευή ενός νέου ινδουιστικού ναού. Πέρυσι, ενόψει των γενικών εκλογών, ο Μόντι εγκαινίασε τον νέο ναό που χτίστηκε στην περιοχή. Ακολούθησαν επιθέσεις από εθνικιστικά ινδουιστικά πλήθη κατά μουσουλμάνων και άλλων μειονοτήτων.

Το BJP έχει δρομολογήσει διάφορα έργα ανάπλασης στο Δελχί, κατεδαφίζοντας την Αίθουσα των Εθνών το 2017 και, το 2023, μετονομάζοντας το Μουσείο Μνήμης Νεχρού και την Εταιρεία Βιβλιοθήκης σε πιο γενική Εταιρεία Μουσείου και Βιβλιοθήκης Πρωθυπουργών. Εκείνη την εποχή, ο Ινδός πολιτικός της αντιπολίτευσης Χαϊράμ Ραμές έγραψε ότι η κίνηση αυτή ήταν μέρος της «μονοσήμαντης ατζέντας του Μόντι να αρνηθεί, να διαστρεβλώσει, να δυσφημίσει και να καταστρέψει» την κληρονομιά του Τζαβαχαρλάλ Νεχρού, του πρώτου πρωθυπουργού της Δημοκρατίας της Ινδίας.

Ενώ ο ρόλος της Γαλλίας στο YYBNM μπορεί να φαίνεται σαν ουδέτερη εφαρμογή τεχνοκρατικής τεχνογνωσίας, το πλαίσιο απαιτεί έλεγχο.

Τα μουσεία είναι ένα ιδεολογικό πεδίο μάχης, όπως έχει καταστήσει περίτρανα σαφές ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τους τελευταίους μήνες μέσω εκτελεστικών διαταγμάτων και περικοπών χρηματοδότησης που φαινομενικά αποσκοπούν στο να υποχρεώσουν τα ιδρύματα να κλείσουν γραφεία DEI και να εγκαταλείψουν αυτό που αποκάλεσε «μια διχαστική ιδεολογία με επίκεντρο τη φυλή».

*Πηγή: Art News, Κεντρική Φωτογραφία: Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Μπριζίτ Μακρόν, καλωσορίζει τον πρωθυπουργό της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι στο Παρίσι, Γαλλία 4 Μαΐου 2022. Πηγή: Reuters