Η ιστορία πίσω από το αιχμηρό μουστάκι του Σαλβαδόρ Νταλί

Όταν σκέφτεστε τον Σαλβαδόρ Νταλί, δύο πράγματα σας έρχονται πιθανώς στο μυαλό: ο καναπές με τα χείλη της Αμερικανίδας ηθοποιού Μέι Γουέστ και το μουστάκι του, το οποίο ψηφίστηκε ως το πιο διάσημο όλων των εποχών σε μια έρευνα της Telegraph του 2010. Μάλιστα, η Αμερικανίδα συγγραφέας και συλλέκτρια έργων τέχνης Γερτρούδη Στάιν, το αποκάλεσε κάποτε το «πιο όμορφο μουστάκι οποιουδήποτε Ευρωπαίου».

Με την πάροδο του χρόνου, τα μουστάκια παρουσιάζουν μια αλλόκοτη πορεία: έχουν έρθει στη μόδα, έχουν αφήσει το στίγμα τους σε αυτή, αλλά και έχουν φύγει από το προσκήνιο ως παρωχημένα. Στην εποχή της τζαζ για παράδειγμα, όλοι είχαν και από ένα: από τον Τσάρλι Τσάπλιν μέχρι τον Κλαρκ Γκέιμπλ.

Αλλά η Μεγάλη Ύφεση έβαλε τέλος στην ενδυματολογική ανεμελιά. Μέχρι πρότινος είχαμε ασχοληθεί με τη θεωρία του ποδόγυρου (όσο πιο καλά είμαστε οικονομικά τόσο κονταίνουν οι φούστες, αλλά σε συνθήκες φτώχειας, θα δείτε το ύφασμα σας να γίνεται όλο και περισσότερο), όμως, από όσο φαίνεται η υπάρχει και αντίστοιχη θεωρία για το μουστάκι στους άνδρες. Στο βιβλίο του «How to Get a Job During a Depression» (Πώς να βρείτε δουλειά κατά τη διάρκεια της ύφεσης) του 1932, ο W. C. Graham συμβούλευε τους αναγνώστες να «ξυρίσουν το μουστάκι τους αν ψάχνουν για δουλειά». Εκτός αν, όπως είπε, η δουλειά αυτή ήταν ως «ζιγκολό».

Μια φωτογραφία της 29ης Νοεμβρίου 1957 στην οποία ο Ισπανός καλλιτέχνης Σαλβαδόρ Νταλί προσφέρει μια επίδειξη, στο σπίτι του στο Port Lligat της Καταλονίας, στη βορειοανατολική Ισπανία. EPA/Carlos Perez de Rozas

«Πολύ χαρούμενο, πολύ αιχμηρό, πολύ επιθετικό»

Όταν ο Σαλβαδόρ Νταλί ξεκίνησε να πειραματίζεται με το μουστάκι του, τη δεκαετία του ’30, αρχικά επέλεξε μια ήρεμη προσέγγιση σε στυλ Άντολφ Μονζού.

Την επόμενη δεκαετία, αφού είχε φιλοτεχνήσει κάποια από τα πιο διάσημα έργα του όπως το «Η εμμονή της μνήμης» (1931) και το «Ο μεγάλος αυνανιστής» (1929) δημιούργησε το Αυτοπορτραίτο με ψημένο μπέικον (1941), στο οποίο το μουστάκι του έκανε την παρθενική του εμφάνιση.

Όσον αφορά την έμπνευση για την ιδιαίτερη εμφάνιση, μια σημαντική πηγή θεωρείται ότι είναι ο μπαρόκ καλλιτέχνης του 17ου αιώνα Ντιέγκο Βελάσκεθ – ο αγαπημένος καλλιτέχνης του σουρεαλιστή

Στη δεκαετία του 1950, ο Νταλί, αναφερόμενος στην αισθητική του, εξήγησε με περιπαικτική διάθεση ότι «αφού δεν καπνίζω, αποφάσισα να αφήσω μουστάκι – είναι καλύτερο για την υγεία».

Σε συνέντευξή του στο BBC, ισχυρίστηκε μάλιστα ότι αρχικά επεξεργάστηκε το μουστάκι χρησιμοποιώντας υπολείμματα από το δείπνο, συγκεκριμένα χρησιμοποιώντας χουρμάδες ως κερί. Έφτασε όμως να παίρνει στα σοβαρά τη συντήρησή του, καθαρίζοντάς το κάθε βράδυ χωρίς να αποτύχει και σμιλεύοντάς το ξανά κάθε πρωί.

Καυχιόταν επίσης ότι χρησιμοποιούσε την ίδια μάρκα κεριού για το μουστάκι με τον Γάλλο συγγραφέα Μαρσέλ Προυστ, του οποίου όμως το μουστάκι ήταν «λίγο καταθλιπτικό και μελαγχολικό» σε αντίθεση με το δικό του, το οποίο περιέγραψε ως «πολύ χαρούμενο, πολύ αιχμηρό, πολύ επιθετικό».

Ένας επισκέπτης παρατηρεί το πορτρέτο του Ισπανού ζωγράφου Σαλβαδόρ Νταλί καθώς επισκέπτεται την έκθεση «Αόρατο Μάτι», η οποία περιλαμβάνει περισσότερες από 70 φωτογραφίες και 50 διαφάνειες που τραβήχτηκαν από τον φωτογράφο Enrique Sabater από το 1968 έως το 1980, την Τρίτη 18 Μαΐου 2004 στη Βαρκελώνη, στη βορειοανατολική Ισπανία | EPA/JULIAN MARTIN

Η έμπνευση

Ο καλλιτέχνης έβλεπε το μουστάκι ως μια φυσική εκδήλωση της δημιουργικής του ικανότητας, υπενθυμίζοντας πως «όπως η δύναμη της φαντασίας μου, [το μουστάκι] συνέχισε να μεγαλώνει». Ήταν γνωστό ότι χρησιμοποιούσε την άκρη του μουστάκι του ως αυτοσχέδιο πινέλο και «συνέλεγε μουστάκια», διακοσμώντας το σπίτι του στο χωριό Portlligat με εικόνες ανδρών με μουστάκι, όπως γράφει χαρακτηριστικά στο Artnet η δημοσιογράφος Verity Babbs.

Το 1954, ο Νταλί κυκλοφόρησε ένα βιβλίο αφιερωμένο σε αυτό, το οποίο συνέγραψε με τον θρύλο της φωτογραφίας Φιλίπ Χάλσμαν.

«Σε μια εικόνα από το βιβλίο, μια μύγα κάθεται πάνω στην αναποδογυρισμένη μπούκλα, με μια μεγάλη σταγόνα μέλι να στάζει από την άκρη. Μια άλλη απαθανατίζει τον Νταλί με λουλούδια να κοσμούν τις δύο πλευρές του μουστάκι του. Σε μια άλλη, το πρόσωπο του Νταλί είναι τοποθετημένο πάνω στη Μόνα Λίζα. Το οπισθόφυλλο του βιβλίου προειδοποιεί πολύ σωστά τους αναγνώστες: ‘Προειδοποίηση! Αυτό το βιβλίο είναι εξωφρενικό!’», συνεχίζει η Babbs.

Όσον αφορά την έμπνευση για την ιδιαίτερη εμφάνιση, μια σημαντική πηγή θεωρείται ότι είναι ο μπαρόκ καλλιτέχνης του 17ου αιώνα Ντιέγκο Βελάσκεθ – ο αγαπημένος καλλιτέχνης του σουρεαλιστή. Ειδικότερα, έμοιαζε με τους πίνακες του Βελάσκεθ με τον Ισπανό βασιλιά Φίλιππο Δ΄, ο οποίος έχει παρόμοιο μουστάκι.

Και ερχόμαστε (σχεδόν) στο σήμερα: το 2017, όταν το σώμα του καλλιτέχνη εκταφιάστηκε για να υποβληθεί σε τεστ πατρότητας για την Ισπανίδα αναγνώστρια καρτών ταρώ Μαρία Πιλάρ Άμπελ, οι άνθρωποι που ανέλαβαν αυτό το έργο έμειναν έκπληκτοι από ένα αλλόκοτο γεγονός. Τρεις δεκαετίες μετά το θάνατο του, το μουστάκι του παρέμενε τέλεια περιποιημένο, όπως ήταν και στη ζωή του.

*Με πληροφορίες από: Artnet | BBC