Η γυναίκα που έκανε «επιστήμη» το διαδικτυακό ραντεβού

«Έχω τρομερή ενσυναίσθηση» λέει στην Kaitlyn Tiffany του The Atlantic. «Κλαίω στις παρελάσεις. Κοιτάζω τα καροτσάκια των μωρών και ανησυχώ για το μέλλον τους με αγάπη» Πραγματικά υψηλή περιεκτικότητα σε οιστρογόνα. Έτσι αντιλαμβάνεται τη ζωή η Φίσερ, η 77χρονη επικεφαλής επιστημονική σύμβουλος του Match.com και μία από τις πιο γνωστές και πιο συχνά αναφερόμενες ειδικούς σε θέματα ρομαντισμού και «επιλογής συντρόφου»: Ο έρωτας προέρχεται από τη ζέση της σωστής ανάμειξης των ανθρώπων.

Η ανθρώπινη σεξουαλική ορμή δεν έχει αλλάξει εδώ και εκατομμύρια χρόνια, υποστηρίζει, ούτε και η ανθρώπινη ικανότητα για μακροχρόνιο δεσμό.

Η εμπιστοσύνη της σε αυτή την πραγματικότητα -στη στατική φύση της συμπεριφοράς μας στη σύζευξη – κάνει την Φίσερ μια αξιοσημείωτη πηγή παρηγοριάς σε μια εποχή συνεχούς ανησυχίας για την κατάσταση του ρομαντισμού. Τα ραντεβού στο διαδίκτυο, λένε οι συγγραφείς και οι θεραπευτές και οι μητέρες και οι κωμικοί, είναι τόσο πολύ εύκολα όσο και πολύ δύσκολα. Οι κοινωνικές μας δεξιότητες διαβρώνονται- κάνουμε υπερβολικά πολύ σεξ (ή ίσως υπερβολικά λίγο)- υποφέρουμε από μια βαθιά και σύγχρονη αποξένωση. Η Φίσερ είναι η γυναίκα που θα μας ηρεμήσει με την είδηση ότι στην πραγματικότητα είμαστε μια χαρά.

• Διαβάστε επίσης: Μαριάν Ιλέν & Λέοναρντ Κοέν: Οι μέρες, οι νύχτες και ο χαοτικός έρωτάς τους στην Ύδρα

Οι εφαρμογές γνωριμιών δεν είναι δυνατόν να σκοτώσουν τον ρομαντισμό, υποστηρίζει, ακόμη κι αν μας κάνουν να νιώθουμε λίγο άβολα δείχνοντάς μας τόσες πολλές επιλογές. «Είναι ο ίδιος παλιός εγκέφαλος» λέει, όπως έχει πει και σε πολλούς άλλους δημοσιογράφους που προσπαθούν να καθησυχάσουν τους αναγνώστες τους (ή τον εαυτό τους) ότι τα smartphones δεν μας έχουν καταστρέψει για πάντα. «Ο εγκέφαλος δεν έχει αλλάξει εδώ και 300.000 χρόνια».

Δείτε το βίντεο:

«Κάποια στιγμή, όχι πολύ καιρό πριν, αυτό ακριβώς χρειαζόμουν να ακούσω» γράφει η Kaitlyn Tiffany. «Το 2018, τηλεφώνησα στην Φίσερ για να συζητήσουμε ένα ρομαντικό πρόβλημα που ήταν, νομίζω, απόλυτα σύγχρονο: Είχα περάσει έναν χρόνο στο Tinder και ένιωθα ότι με είχε κάνει τόσο ξέφρενη όσο και εμμονική. Ξόδευα πολύ χρόνο παρακολουθώντας τα likes στο Twitter και τη δραστηριότητα στο Spotify των υποψήφιων ραντεβού μου. «Κάθε φορά που μια νέα τεχνολογία έρχεται στη μόδα, οι άνθρωποι φοβούνται» μου είπε η Φίσερ. Υπέροχα! Όπως το έθεσα τότε: «Ένιωθα σαν να με έσωζαν»».

Σήμερα, θεωρούμαι μια ιστορία επιτυχίας του Tinder. Γνώρισα τον φίλο μου στην εφαρμογή την ίδια μέρα που καταγράφηκε το πρώτο κρούσμα κοροναϊού στη Νέα Υόρκη- συγκατοικήσαμε το περασμένο καλοκαίρι. Αλλά αυτό ήταν καθαρή τύχη. Παρά την καλή μου τύχη, είμαι λιγότερο πεπεισμένη από ποτέ για την υπόθεση των ραντεβού στο διαδίκτυο. Έχω αρχίσει να ανησυχώ για το πώς οι εφαρμογές επηρεάζουν τη λογική των αγορών, των αλγορίθμων, της ανάλυσης δεδομένων και των άκαμπτων επιστημών στην αυθόρμητη πολιτική του να ερωτεύεσαι.

Έτσι, το περασμένο καλοκαίρι, σκέφτηκα ότι θα ήταν λογικό να μιλήσω ξανά με την Έλεν Φίσερ. Έχει συμβάλει αποφασιστικά στο να γίνει η υπόθεση των διαδικτυακών ραντεβού μια εφαρμοσμένη επιστήμη. Σκέφτηκα ότι αντί να με καθησυχάσει απλώς, αυτή τη φορά ίσως θα μπορούσε να με πείσει.

Η Φίσερ έχει ζήσει τη ζωή που θα ήθελες να ζει ένας ειδικός στην αγάπη

Μεγάλωσε σε ένα όμορφο γυάλινο σπίτι στο Κονέκτικατ (ένα «σπίτι για πάρτι» όταν ήταν έφηβη). Έχει μια πανομοιότυπη δίδυμη αδελφή, ζωγράφο που ζει στη Γαλλία. Πήγε στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και πέρασε καταπληκτικά, μετά προσλήφθηκε για ένα ερευνητικό πρόγραμμα από το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, για να γράψει για μια μητρογραμμική κοινωνία. (Επέλεξε το έθνος Νάβαχο, στην Αριζόνα, και πήγε εκεί με μια Chevrolet των 300 δολαρίων). Παντρεύτηκε στα 23 και χώρισε στα 24 επειδή βαριόταν. Πήρε διδακτορικό στη φυσική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Μπόλντερ το 1975. Στη συνέχεια, για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ήταν συγγραφέας και ζούσε σε ένα διαμέρισμα στην 80η οδό στο Μανχάταν. Με σταθερό ρυθμό, δημοσίευσε βιβλία για το ευρύ κοινό σχετικά με την εξελικτική ιστορία του έρωτα. Το αστέρι της ανέβαινε και ανέβαινε, παρά τις μέτριες κριτικές- είχε «αρκετές ευκαιρίες να παντρευτεί άλλους άνδρες» προτού παντρευτεί, πριν από δύο χρόνια, τον πρώην δημοσιογράφο των New York Times, Τζον Τίρνεϊ, τον οποίο περιγράφει όπως και εκείνη, αρκετά πλούσιος σε ντοπαμίνη. Έχει επίσης πολλή τεστοστερόνη, είπε. Εξισορροπούν ο ένας τον άλλον – ένα τέλειο ταίριασμα.

Η Φίσερ ήταν νέα την εποχή του περιοδικού Cosmopolitan της Έλεν Κέρλι Μπράουν, το οποίο υποσχόταν -με τον τρόπο μιας σύγχρονης εφαρμογής γνωριμιών- ότι τα ραντεβού είναι γοητευτικά και ότι οι γυναίκες έχουν απεριόριστες επιλογές (αρκεί να παίξουν σωστά τα χαρτιά τους), αλλά αναγνώριζε επίσης ότι μπορεί να είναι επώδυνα και ότι ο πόνος είναι μέρος της διαδικασίας. Η Φίσερ είναι, όπως λέει, ενσυναισθητική και της αρέσει να χαμηλώνει το πηγούνι και τη φωνή της και να επαναλαμβάνει μια προσωπική της ατάκα: «Κανείς δεν βγαίνει ζωντανός από την αγάπη».

Τώρα που πλησιάζει τα 80, μοιράζει το χρόνο της μεταξύ του δικού της διαμερίσματος στο Upper East Side και του σπιτιού της Tierney στο Μπρονξ, μια ρύθμιση που της ταιριάζει γιατί της αρέσει να βγαίνει έξω κατά τη διάρκεια της εβδομάδας για να συναντήσει τις φίλες της, ή να παρακολουθήσει μια off-Broadway παράσταση, ή να περπατάει μόνη της και να μελετά τους ανθρώπους. «Θα φύγω με τα πόδια από αυτή την πόλη» είπε. Λατρεύει τη Νέα Υόρκη!

Πώς λειτουργεί ο έρωτας τελικά;

Είναι διάσημη για τα επιστημονικά της βιβλία: πέντε τόμοι, που εκδόθηκαν από το 1982 έως το 2009 (συν μια επανέκδοση του πιο διάσημου βιβλίου της, του Anatomy of Love, το 2016), που μαζί εκθέτουν μια θεωρία για το πώς εξελίχθηκε η συντροφικότητα και ποια μέρη της ανθρώπινης βιολογίας είναι υπεύθυνα για τις ιδιαιτερότητές της. «Εν ολίγοις, ο ρομαντικός έρωτας είναι βαθιά ενσωματωμένος στην αρχιτεκτονική και τη χημεία του ανθρώπινου εγκεφάλου» έγραψε το 2004 στο βιβλίο της Why We Love: The Nature and Chemistry of Romantic Love.

Αυτό το βιβλίο ίσως ήταν εκείνο που την έφερε στην προσοχή του Match.com, το οποίο είχε ξεκινήσει περίπου μια δεκαετία νωρίτερα ως ένας από τους πρώτους ιστότοπους διαδικτυακών γνωριμιών. Ένας εκπρόσωπος της εταιρείας τηλεφώνησε στη Φίσερ δύο ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα του 2004 και της ζήτησε να έρθει για μια συνάντηση, η οποία αποδείχθηκε ότι ήταν ένα ακροατήριο με «όλους από τον διευθύνοντα σύμβουλο και κάτω». Της είπαν ότι ήθελαν τα φώτα της. Γιατί κάποιος ερωτεύεται ένα άτομο και όχι ένα άλλο; Λοιπόν, οι άνθρωποι τείνουν να ζευγαρώνουν με βάση τον τόπο διαμονής τους και με βάση το ότι έχουν παρόμοιο μορφωτικό επίπεδο και κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, εξήγησε η ίδια. Και καθώς καθόταν εκεί, της ήρθε στο μυαλό ότι αυτό δεν ήταν πολύ διορατικό. Μπορείς να μπεις σε ένα δωμάτιο όπου όλοι έχουν το δικό σου υπόβαθρο και να μην ερωτευτείς κανέναν, σκέφτηκε. «Μου ήρθε στο μυαλό εκείνη τη στιγμή. Θα μπορούσαμε να έχουμε εξελίξει βιολογικά μοτίβα ώστε να μας ελκύουν από τη φύση μας κάποιοι άνθρωποι περισσότερο από άλλους;»

Η Φίσερ σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να βρει ένα σύστημα, χρησιμοποιώντας όσα γνώριζε για την εξέλιξη και το ανθρώπινο μυαλό. Στο Why We Love, είχε υποστηρίξει την ύπαρξη «τριών αρχέγονων εγκεφαλικών δικτύων που εξελίχθηκαν για να κατευθύνουν το ζευγάρωμα και την αναπαραγωγή». Το πρώτο ήταν υπεύθυνο για τη λαγνεία, το δεύτερο για τη ρομαντική αγάπη και το τρίτο για μια συγκεκριμένη «προσκόλληση αρσενικού-θηλυκού» που ορίζεται από «το αίσθημα ηρεμίας, γαλήνης και ασφάλειας που έχει κανείς συχνά για έναν μακροχρόνιο σύντροφο». Αλλά αυτό δεν θα βοηθούσε στην πρόταση ταιριάσματος. Θα έπρεπε να ψάξει αλλού στον εγκέφαλο.

Το πρώτο της καθήκον ήταν να καθίσει με τέσσερα φύλλα χαρτιού, ένα για τους νευροδιαβιβαστές ντοπαμίνη και σεροτονίνη και τις ορμόνες οιστρογόνα και τεστοστερόνη. Στη συνέχεια κατέγραψε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που θεωρούσε ότι σχετίζονταν με τον καθένα, σύμφωνα με αυτό που περιέγραψε ως έρευνα από «εκατοντάδες ακαδημαϊκά άρθρα», δημιουργώντας έτσι τέσσερα στυλ προσωπικότητας.

Οι «οικοδόμοι», με υψηλή περιεκτικότητα σε σεροτονίνη, θα ήταν λογικοί και παραδοσιακοί. Οι «εξερευνητές», με υψηλή περιεκτικότητα σε ντοπαμίνη, θα ήταν αυθόρμητοι και τολμηροί. Οι «διαπραγματευτές», με υψηλή περιεκτικότητα σε οιστρογόνα, θα ήταν ενσυναισθητικοί και ευφάνταστοι και οι «διευθυντές», με υψηλή περιεκτικότητα σε τεστοστερόνη, θα ήταν αποφασιστικοί και ανταγωνιστικοί.

Αυτές οι κατηγορίες έγιναν σύντομα η βάση για το Chemistry.com, το οποίο ήταν η πρώτη συμμετοχή του Match στον αγώνα για τη δημιουργία μιας αντικειμενικής και εμπειρικής εφαρμογής γνωριμιών. Οι χρήστες συμπλήρωναν ένα ερωτηματολόγιο γραμμένο από την Φίσερ και τους ανατέθηκαν κύρια και δευτερεύοντα στυλ προσωπικότητας. Αυτά, με τη σειρά τους, δόθηκαν στους χρήστες για να τους βοηθήσουν να ξεχωρίσουν τα ταίρι τους και να βρουν αυτούς με τους οποίους ήταν πιο πιθανό να ταιριάξουν. Σύμφωνα με το σύστημα της Φίσερ , οι οικοδόμοι ταιριάζουν καλά με άλλους οικοδόμους, οι εξερευνητές με εξερευνητές και οι διαπραγματευτές με διευθυντές.

Δείτε το βίντεο:

Εσύ τις είσαι; «Οικοδόμος» ή «διαπραγματευτής»;

Μεταξύ των πρώτων ανησυχιών για τις διαδικτυακές γνωριμίες ήταν ότι ήταν μόνο για «χαμένους» – ανθρώπους που δεν μπορούσαν να κάνουν σχέσεις με τον κανονικό τρόπο. Η Φίσερ επέμενε ότι αν η επιστήμη και η τεχνολογία μπορούσαν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι έβγαιναν ραντεβού, δεν θα μπορούσαν ποτέ να αλλάξουν την αγάπη. Οι ιστότοποι γνωριμιών δεν ήταν λιγότερο «φυσικοί» από οποιονδήποτε άλλο τρόπο γνωριμίας.

Ακόμα και όταν το νέο στυλ διαδικτυακής γνωριμίας έγινε δημοφιλές, είχε πολλούς επικριτές. Η ίδια η προϋπόθεση των ιστότοπων όπως το Chemistry.com -ότι οι άνθρωποι θα επωφελούνταν από το να ζευγαρώνουν με βάση ομοιότητες ή συμπληρωματικά χαρακτηριστικά- αμφισβητήθηκε από ψυχολόγους. «Παρά τις δεκαετίες συνεχούς ενδιαφέροντος για τις συμπληρωματικές προσωπικότητες, οι εμπειρικές αποδείξεις ότι οι διαφορές μεταξύ των συντρόφων ωφελούν τις σχέσεις ήταν ακόμη πιο δύσκολο να βρεθούν από ό,τι οι αποδείξεις για τα οφέλη της ομοιότητας» έγραψε μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Northwestern σε ένα έγγραφο του 2012. (Η ομάδα επικαλέστηκε επίσης μια μετα-ανάλυση 313 μελετών του 2008, η οποία διαπίστωσε ότι η επίδραση της ομοιότητας στην ικανοποίηση από τη σχέση «δεν διαφέρει σημαντικά από το μηδέν»).

Το πράγμα ξεφούσκωσε

Σήμερα, το Chemistry.com εξακολουθεί να είναι ένας επιτυχημένος ιστότοπος που διατίθεται στην αγορά ως premium επιλογή για σοβαρούς daters, αλλά οι ρυθμιστικές αρχές δεν της επιτρέπουν πλέον να διαφημίζει την προσέγγισή της ως «επιστημονικά αποδεδειγμένη».

Παρά την αλλαγή αυτή στον κλάδο, η Φίσερ παραμένει σίγουρη για την προσέγγισή της. Η ανάληψη της θέσης εργασίας στο Match ήταν «ένα από τα πιο έξυπνα πράγματα που έκανα ποτέ στη ζωή μου. Δεκαπέντε εκατομμύρια άνθρωποι έχουν συμπληρώσει αυτό το ερωτηματολόγιο».

Σήμερα, ο ρόλος της Φίσερ στο Match έχει περισσότερο να κάνει με την ανάλυση δεδομένων και τις δημόσιες σχέσεις παρά με το σχεδιασμό προϊόντων γνωριμιών. Βοηθάει στη συγγραφή της ετήσιας έρευνας «Singles in America» της Match και εκπροσωπεί την επιχείρηση όταν μιλάει με τα μέσα ενημέρωσης για τα ευρήματα της έρευνας, καθώς και για θέματα όπως η επανένωση της Τζένιφερ Λόπεζ και του Μπεν Άφλεκ, το «Σύνδρομο Κλούνεϊ» και μια μελέτη σχετικά με το πώς οι γυναίκες «μπορούν να καθορίσουν με ακρίβεια τον χαρακτήρα ενός άνδρα απλά κοιτάζοντας μια φωτογραφία του προσώπου του». Ανεξάρτητα από το Match, εργάζεται σε νέα έρευνα σχετικά με το πώς η χημεία του εγκεφάλου μπορεί να επηρεάσει την επιτυχία ενός ατόμου στις επιχειρήσεις, καθώς και για το αν τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να «θέσουν σε κίνδυνο» την ικανότητα ενός ατόμου να ερωτευτεί.

Τελικά, μόνο ο έρωτας μετράει

Όπως και να αντιδράσετε σε αυτού του είδους τους ισχυρισμούς -είτε τους βρίσκετε διορατικούς, παλιομοδίτικους, ενδιαφέροντες ή, όπως το έθεσε η συγγραφέας Michiko Kakutani, «επίμονα δαρβινικούς»- ελάχιστα έχει σημασία σε αυτό το σημείο. Η Φίσερ έχει ήδη καταφέρει να μεταμορφώσει το διαδικτυακό ρομάντζο. Βοήθησε να φέρει την «επιστήμη» στη βιομηχανία και έτσι να αφαιρέσει το στίγμα των εφαρμογών γνωριμιών.

*Με στοιχεία από το theatlantic.com