Ο ρήτορας Ανδοκίδης – Ο περιπετειώδης βίος του

Σε αντίθεση με τον Αντιφώντα τον Ραμνούσιο, ο οποίος, όπως προαναφέραμε, έγραφε κατ’ αρχήν για λογαριασμό άλλων, ο αθηναίος ρήτορας Ανδοκίδης μιλούσε για λογαριασμό του.

Γόνος παλαιάς αριστοκρατικής οικογένειας της πόλης, ο Ανδοκίδης έγινε σε νεαρή ηλικία μέλος της πολιτικής λέσχης του Ευφίλητου, ενώ συμμετείχε σε κινήματα που διαπνέονταν από ολιγαρχικές αντιλήψεις και ένα αντιθρησκευτικό, ριζοσπαστικό πνεύμα.

Ο ακρωτηριασμός των Ερμών (λίθινων στηλών που έφεραν προτομές του θεού Ερμή και κοσμούσαν εισόδους οικιών και δρόμους), το λεγόμενο σκάνδαλο ή ασέβεια των Ερμοκοπιδών, και η προσβολή των Ελευσινίων Μυστηρίων οδήγησαν το 415 π.Χ. τον Ανδοκίδη στη φυλακή με την κατηγορία της συμμετοχής στις βέβηλες αυτές πράξεις. Εκείνος κατάφερε τελικά να εξασφαλίσει ασυλία αποκαλύπτοντας προηγουμένως τα ονόματα των συνενόχων του, κίνηση που επέφερε αναπόφευκτα τον κοινωνικό στιγματισμό του.

Η ατίμωση του ονόματός του εξανάγκασε τον Ανδοκίδη να αποσυρθεί επί μακρόν στην εξορία. Η προσπάθειά του να επιστρέψει στην Αθήνα, εκφωνώντας στην εκκλησία του δήμου τον παλαιότερο από τους σωζόμενους λόγους του, τη δημηγορία του Περί της εαυτού καθόδου, απέβη άκαρπη.

Ο επαναπατρισμός του επιτεύχθηκε τελικά το 403 π.Χ., μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας και τη χορήγηση γενικής αμνηστίας. Όμως, οι αντίπαλοί του δεν τον είχαν συγχωρέσει, κι έτσι το 399 π.Χ. κατηγορήθηκε εκ νέου για ασέβεια. Ο Ανδοκίδης απολογήθηκε επιτυχώς αυτήν τη φορά, με το λόγο του Περί των μυστηρίων, γεγονός που κατέστησε δυνατή τη μερική έστω αποκατάσταση της τρωθείσης υπολήψεώς του, όπως φανερώνει και η μεταγενέστερη συμμετοχή του σε μια αθηναϊκή πρεσβεία που είχε αποσταλεί στη Σπάρτη, το 393/392 π.Χ.

Ωστόσο, ο απολογισμός των σχετικών ενεργειών του και οι εισηγήσεις του προς την εκκλησία του δήμου, που περιελήφθησαν στο λόγο του Περί της προς Λακεδαιμονίους ειρήνης, απορρίφθηκαν από τους συμπατριώτες του. Μάλιστα, ο Ανδοκίδης υποχρεώθηκε να αυτοεξοριστεί και πάλι, προκειμένου να αποφύγει την εκτέλεση, καθώς οι οργισμένοι Αθηναίοι καταδίκασαν σε θάνατο τα μέλη της διπλωματικής αποστολής τους στη Σπάρτη.

Ομόφωνα νόθος θεωρείται ένας τέταρτος λόγος που αποδόθηκε στον Ανδοκίδη, ο Κατά Αλκιβιάδου, ο οποίος αποσκοπούσε στον εξοστρακισμό του τελευταίου.

Σε ό,τι αφορά το ύφος τους, οι λόγοι του Ανδοκίδη χαρακτηρίζονται από απλότητα, φυσικότητα, αφηγηματική ζωντάνια και αβίαστη ροή – είναι εμφανής η απουσία τεχνικής αρτιότητας και ρητορικών αρετών.