El Chapo: Η άνοδος και η πτώση ενός βαρόνου των ναρκωτικών

Γράφει η Ιλντα Τόσκα

Ο Χοακίν Γκουσμάν Λοέρα, γνωστός ως Ελ Τσάπο (δηλαδή κοντός στα ισπανικά), ήταν ο ηγέτης του καρτέλ Σιναλόα, ο Πάμπλο Εσκομπάρ του Μεξικού δηλαδή. Εκτός από το λαθρεμπόριο χιλιάδων τόνων κοκαΐνης, ηρωίνης, μαριχουάνας και συνθετικών ναρκωτικών μέσω των συνόρων ΗΠΑ-Μεξικού, ο Ελ Τσάπο έγινε ευρέως γνωστός για δύο δραματικές αποδράσεις από φυλακές στο Μεξικό, έχει αποτελέσει θέμα δύο δημοφιλών τηλεοπτικών σειρών και το 2009, συμπεριλήφθηκε στη λίστα με τους δισεκατομμυριούχους του περιοδικού Forbes ενώ την επόμενη χρονιά, το ίδιο περιοδικό ονόμασε τον Γκουσμάν έναν από τους πιο καταζητούμενους φυγάδες στον κόσμο, δεύτερο μετά τον Οσάμα Μπιν Λάντεν.

Η αρχή και το καρτέλ Σιναλόα

 Το 1970, ο Γκουσμάν είχε αποδείξει ήδη την αξία του στην επιχείρηση ναρκωτικών ενός άλλου βαρόνου, του Γκαγιάρδο, ιδρυτή του καρτέλ της Γκουανταλαχάρα. Όταν το αφεντικό του  όμως, συνελήφθη το 1985 για τη δολοφονία ενός πράκτορα της DEA, αναδείχθηκε γρήγορα στον μεξικανικό κόσμο των ναρκωτικών και το 1989 ίδρυσε το δικό του καρτέλ, το Σιναλόα.

Μέρος της επιτυχίας προήλθε από τις δημιουργικές μεθόδους λαθρεμπορίου, κυρίως μια σειρά από κλιματιζόμενες σήραγγες που περνούσαν κάτω από τα σύνορα Μεξικό-ΗΠΑ. Μια άλλη μέθοδος περιλάμβανε την απόκρυψη  κοκαΐνης μέσα σε πυροσβεστήρες και κονσέρβες. Τελικά, τα πλοκάμια του καρτέλ άγγιξαν πέντε ηπείρους και έγιναν η μεγαλύτερη επιχείρηση ναρκωτικών στον κόσμο.

Συλλήψεις, αποδράσεις και ο Σον Πέν

Το 1993, ένας Μεξικανός καρδινάλιος σκοτώθηκε κατά λάθος σε ανταλλαγή πυρών, μεταξύ του καρτέλ Τιχουάνα και Σιναλόα στο αεροδρόμιο, επειδή το αυτοκίνητο του έμοιαζε με του Γκουσμάν. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι αρχές συνέλαβαν και εξέδωσαν τον Γκουσμάν στο Μεξικό, όπου καταδικάστηκε.

Ωστόσο, ακόμη και πίσω από τα κάγκελα, ο Γκουσμάν κατάφερε να διατηρήσει την εξουσία του μέσω δωροδοκιών. Το 2001 δραπέτευσε από τη φυλακή μέσω ενός καροτσιού πλυντηρίου. Ως αποτέλεσμα συνελήφθησαν 71 υπάλληλοι των φυλακών, συμπεριλαμβανομένου του διοικητή.

Το 2009, η Σιναλόα φέρεται να έβγαζε 3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ανεβάζοντας την καθαρή περιουσία του Γκουζμάν σε περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια κάνοντας τον γρήγορα  Νο1 στόχο της κυβέρνησης των ΗΠΑ, η οποία τον επικήρυξε για 5 εκατομμύρια δολάρια.

Τον Φεβρουάριο του 2014, ο Γκουσμάν συνελήφθη τελικά σε ένα ξενοδοχείο στο Μεξικό. Ένα χρόνο μετά, απέδρασε για δεύτερη φορά από ένα τούνελ που συνέδεε το κελί του με ένα σπίτι που ήταν ακόμη υπό κατασκευή περίπου ένα μίλι μακριά.

https://www.nytimes.com/2016/01/17/world/americas/mexico-el-chapo-sinaloa-sean-penn.html

Λίγους μήνες μετά, έκανε μια συνέντευξη με τον Αμερικανό ηθοποιό Σον Πεν και την Μεξικανή ηθοποιό Κέιτ Ντελ Καστίγιο για το περιοδικό Rolling Stones. Η σύλληψη του βαρόνου ήρθε μια μέρα πριν δημοσιευτεί η συνέντευξή στο περιοδικό. Δεν ήταν σαφές εάν η επικοινωνία του με τον ηθοποιό συνέβαλε στη σύλληψή του, αν και οι μεξικανικές αρχές ανέφεραν ότι η παρακολούθηση των τηλεφωνιών βοήθησε στη διαδικασία.

Τον Ιανουάριο του 2017, η μεξικανική κυβέρνηση εξέδωσε τον Γκουσμάν στις ΗΠΑ και στις 17 Ιουλίου 2019, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και αποζημίωση 12,6 δισεκατομμύρια δολάρια στο κράτος.

Ο πόλεμος των ναρκωτικών

Η σύλληψη του Γκουσμάν δεν απάλλαξε, το Μεξικό ή τις ΗΠΑ από τα ναρκωτικά. Πάνω απ’ όλα, η δίκη του έδειξε πόσο αναλώσιμο είναι κάθε άτομο στον κόσμο των ναρκωτικών. Από το 1990, οι ΗΠΑ στοχεύουν καρτέλ μέσω των ηγετών τους. Στην περίπτωση των κολομβιανών καρτέλ είχε κάποια επιτυχία αφού όταν ο Πάμπλο Εσκομπάρ πυροβολήθηκε από την αστυνομία της Κολομβίας το 1993, το καρτέλ του έπεσε μαζί του. Στο Μεξικό όμως, δε συνέβη το ίδιο. Οι ομάδες διασπάστηκαν και δημιουργήθηκαν νέες, μετά την απομάκρυνση των αρχηγών, ενώ εκείνοι επεκτάθηκαν πέρα από τα ναρκωτικά, στο λαθρεμπόριο βενζίνης και την απαγωγή μεταναστών προς τα σύνορα με τις ΗΠΑ. Το 2010, τα πτώματα 72 μεταναστών από την Κεντρική Αμερική βρέθηκαν σε ένα ράντσο στη βορειοανατολική πολιτεία Tamaulipas, όταν αρνήθηκαν είτε να πληρώσουν για την ελευθερία τους είτε να υπηρετήσουν ως δολοφόνοι καρτέλ.

Ο κατακερματισμός λοιπόν, απλώς άλλαξε τον τρόπο λειτουργίας των καρτέλ.  Το 2018, μια έκθεση της DEA έδειξε ότι τα ναρκωτικά στις ΗΠΑ είχαν φτάσει σε υψηλά επίπεδα και ότι η χρήση κοκαΐνης και ηρωίνης ήταν σε άνοδο.  Επιπλέον, υπό την ηγεσία του γιού το Γκουσμάν, η Σιναλόα εξακολουθεί να παραμένει το πιο ισχυρό καρτέλ του Μεξικού.

https://www.theguardian.com/world/2019/jun/07/el-chapo-the-last-of-the-cartel-kingpins

Η Ιλντα Τόσκα σπουδάζει στη New Media Studies