Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Η γέννηση της ελληνικής γλώσσας (Μέρος Α’)

Μια από τις εκατοντάδες γλώσσες που είχαν ως πηγή τους την αποκαλούμενη «πρωτοϊνδοευρωπαϊκή», την αφετηριακή γλώσσα ή «πρωτογλώσσα» της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας που μιλιόταν πριν από 6.500 περίπου χρόνια, υπήρξε η ελληνική. Εξ όσων γνωρίζουμε, μάλιστα, η ελληνική γλώσσα υπήρξε το τελικό αποτέλεσμα μιας αδιάκοπης διαδικασίας αλλαγών, μιας σειράς μεταβολών στο διάβα των αιώνων. Οι μεταβολές που έλαβαν χώρα κατά τη μετάβαση από την «πρωτοϊνδοευρωπαϊκή», την κοινή ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, στην «πρωτοελληνική», την ελληνική γλώσσα στα πρωιμότατα στάδιά της (πολλοί μελετητές τοποθετούν την ύπαρξή της στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ.), αφορούν τη φωνητική, τις κλιτικές και παραγωγικές καταλήξεις, το λεξιλόγιο και τη σύνταξη.

Πριν αναφερθούμε αναλυτικότερα στις αλλαγές αυτές, κρίνεται σκόπιμο να προβούμε σε ορισμένες διευκρινίσεις σχετικά με τον όρο ελληνική γλώσσα. Κατ’ αρχάς, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως δεν είμαστε σίγουροι ότι υπήρξε κάποτε μια απολύτως ομοιογενής γλώσσα που θα μπορούσε να ονομαστεί ελληνική. Απεναντίας, είμαστε βέβαιοι ότι η ελληνική γλώσσα περιελάμβανε ένα σύνολο διαλέκτων, ενώ πιθανολογείται ότι σε πρωιμότερα στάδια της γλώσσας αυτής διακρίνονταν όλο και λιγότερες διάλεκτοι. Γνωρίζουμε επίσης ότι ο διαχωρισμός της ελληνικής σε διαλέκτους είχε συντελεστεί ήδη από τη 2η χιλιετία π.Χ. Αυτό φανερώνει η παλαιότερη μέχρι τούδε σωζόμενη μορφή της ελληνικής, η μυκηναϊκή γλώσσα των πινακίδων της Γραμμικής Β γραφής, καθώς είχε υποστεί αλλαγές που δεν είχαν συμβεί σε όλες τις διαλέκτους.

Εξάλλου, έχει διαπιστωθεί ότι κατά τους Κλασικούς Χρόνους υπήρχαν τέσσερις κύριες διαλεκτικές ομάδες: η δυτική ελληνική (σε αυτήν περιλαμβάνονταν η δωρική και οι διάλεκτοι της βορειοδυτικής Ελλάδας), η αιολική, η αττικοϊωνική και η αρκαδοκυπριακή.

Πάντως, πρέπει να επισημανθεί ότι όλες οι ελληνικές διάλεκτοι, της μυκηναϊκής συμπεριλαμβανομένης, μοιράζονται ορισμένα χαρακτηριστικά που είτε δεν απαντούν σε άλλη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα είτε αναπτύχθηκαν ενδεχομένως στην ελληνική και μόνο, ανεξάρτητα δηλαδή από τις λοιπές γλωσσικές υποομάδες της ινδοευρωπαϊκής (υπενθυμίζεται ότι η ελληνική αποτελεί μόνη της μια τέτοια υποομάδα, έναν ιδιαίτερο και ξεχωριστό κύριο κλάδο της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας).

Οι μόνες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες με τις οποίες μοιράζεται η ελληνική κοινές γλωσσικές δομές και τύπους είναι όσες ανήκουν στην ινδοϊρανική υποομάδα (δηλαδή, η σανσκριτική και οι κατοπινές ινδικές γλώσσες, η αβεστική, η αρχαία περσική και οι μετέπειτα ιρανικές γλώσσες), η αρμενική (όπως η ελληνική, και αυτή συνιστά μόνη της μια γλωσσική υποομάδα) και πιθανώς η ελάχιστα μαρτυρημένη φρυγική (μια από τις αποκαλούμενες «υπολειμματικές γλώσσες»). Οι κοινές αυτές χρήσεις στις προαναφερθείσες γλωσσικές υποομάδες ενδέχεται να αντανακλούν κοινές εξελίξεις.